Schizoïde-persoonlijkheidsstoornis: symptomen en behandeling

Schizoïde-persoonlijkheidsstoornis (SPS) is een niet vaak voorkomende stoornis waarbij mensen sociale activiteiten vermijden en consequent de interactie met anderen schuwen. Ze hebben ook een beperkt vermogen om zichzelf emotioneel te uiten. Als je een schizoïde-persoonlijkheidsstoornis hebt, word je vaak bestempeld als een eenling of afwijzend tegenover anderen, en je hebt misschien niet het verlangen of de vaardigheid om intieme relaties aan te gaan; je trekt je vaak terug uit sociale relaties. Omdat je niet je emoties toont, lijkt het misschien alsof je niet om anderen geeft of dat je je schouders ophaalt over wat er om je heen gebeurt. De oorzaak van de schizoïde-persoonlijkheidsstoornis is anno 2024 onbekend. Psychotherapie en in sommige gevallen medicijnen kunnen helpen.

• Wat is een schizoïde-persoonlijkheidsstoornis?
• Schizoïde-persoonlijkheidsstoornis: kenmerken en symptomen (DSM-5)
• Vóórkomen
• Oorzaak
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling
• Psychotherapie
• Medicatie
• Complicaties
• Prognose
• Preventie

Wat is een schizoïde-persoonlijkheidsstoornis?

Schizoïde-persoonlijkheidsstoornis valt onder de zogeheten 'cluster A-persoonlijkheidsstoornissen'. Persoonlijkheidsstoornissen die vallen onder Cluster A hebben kenmerken die vaak worden omschreven als 'vreemd' of 'excentriek'. Mensen met een schizoïde-persoonlijkheidsstoornis trekken zich vaak terug uit sociale relaties en hebben een beperkt vermogen om zichzelf emotioneel te uiten. Ze komen vaak afstandelijk en onverschillig over. Het zijn over het algemeen eenlingen die de voorkeur geven aan solitaire activiteiten en zelden sterke emoties uiten. Veel mensen met een schizoïde-persoonlijkheidsstoornis kunnen redelijk goed functioneren, hoewel ze de neiging hebben om banen te kiezen die hen in staat stellen om alleen te werken, zoals nachtportier, laborant, archivaris of computerprogrammeur. Ze hebben vaak hobby's als vissen, lange wandelingen maken in hun eentje, postzegels verzamelen en thuis naar muziek luisteren. Vaak zien deze mensen er ook apart uit: gestoken in kleding die niet past bij het seizoen, een apart kapsel of een aparte manier van lopen.

Schizoïde-persoonlijkheidsstoornis: kenmerken en symptomen (DSM-5)

Er moet volgens DSM-5 sprake zijn van een pervasief patroon van afstandelijkheid in sociale relaties en een beperkt scala van expressie van emoties in interpersoonlijke situaties. Dit patroon begint op jongvolwassen leeftijd en is te zien in een breed scala van contexten en situaties, zoals blijkt uit vier (of meer) van de volgende kenmerken:

1. Heeft noch behoefte aan, noch plezier in hechte relaties en geniet hier ook niet van, inclusief het tot een gezin of familie behoren.
2. Kiest bijna altijd voor solitaire activiteiten.
3. Heeft weinig of geen belangstelling voor seksuele ervaringen met een ander.
4. Beleeft weinig of geen plezier aan activiteiten.
5. Heeft geen hechte vriendschappen of vertrouwelingen buiten eerstegraads familieleden.
6. Lijkt onverschillig voor lof of kritiek van anderen.
7. Toont emotionele kilheid, ongehechtheid, of een afgevlakte affectiviteit.

De stoornis treedt niet uitsluitend op in het beloop van schizofrenie, een bipolaire- of depressieve-stemmingsstoornis met psychotische kenmerken, een andere psychotische stoornis of een autismespectrumstoornis, en kan niet worden toegeschreven aan de fysiologische effecten van een somatische aandoening.

Vóórkomen

Het is moeilijk om de prevalentie van deze aandoening nauwkeurig te beoordelen, omdat mensen met een schizoïde-persoonlijkheidsstoornis zelden in behandeling gaan. Schizoïde-persoonlijkheidsstoornis treft mannen vaker dan vrouwen en komt vaker voor bij mensen die nauwe verwanten hebben met schizofrenie. Schizoïde-persoonlijkheidsstoornis begint meestal in de late adolescentie of vroege volwassenheid.

Oorzaak

Er is anno 2024 weinig bekend over de oorzaak van de schizoïde-persoonlijkheidsstoornis, maar zowel genetische als omgevingsfactoren spelen een rol bij het ontstaan ervan. Sommige professionals in de geestelijke gezondheidszorg speculeren dat een sombere jeugd waarin warmte en affectie afwezig waren, bijdraagt ​​aan de ontwikkeling van de stoornis. De prevalentie van schizoïde-persoonlijkheidsstoornis is mogelijk hoger onder familieleden van mensen met schizofrenie of een schizotypische-persoonlijkheidsstoornis.

Onderzoek en diagnose

Na een lichamelijk onderzoek om andere medische aandoeningen te helpen uitsluiten, kan de huisarts je doorverwijzen naar een professional uit de geestelijke gezondheidszorg voor verder onderzoek. De diagnose van schizoïde-persoonlijkheidsstoornis is meestal gebaseerd op een grondige bespreking van je symptomen en kenmerken (DSM-5) en je medische en persoonlijke voorgeschiedenis. Er kunnen verschillende diagnostische tests gebruikt worden om de diagnose te stellen.

Behandeling

Psychotherapie

Mensen met deze persoonlijkheidsstoornis gaan nauwelijks uit zichzelf in behandeling, omdat hun gedachten en gedrag over het algemeen geen angst veroorzaken. Wanneer behandeling wordt gezocht, is psychotherapie de meest gebruikte vorm van behandeling. De behandeling zal waarschijnlijk gericht zijn op het vergroten van algemene copingvaardigheden, evenals op het verbeteren van sociale interactie, communicatie en zelfrespect. Een vertrouwensrelatie is vaak een belangrijk onderdeel van psychotherapie, maar dat is bij mensen met een schizoïde-persoonlijkheidsstoornis nauwelijks haalbaar aangezien zij moeite hebben om relaties met anderen aan te gaan. Sociale vaardigheidstraining kan ook een belangrijk onderdeel van de behandeling zijn.

Medicatie

Medicatie wordt over het algemeen niet gebruikt ter behandeling van een schizoïde-persoonlijkheidsstoornis. Geneesmiddelen kunnen echter worden voorgeschreven als de persoon ook lijdt aan bijvoorbeeld een depressie.

Complicaties

Een gebrek aan sociale interactie is de belangrijkste complicatie van de schizoïde-persoonlijkheidsstoornis. Mensen met deze persoonlijkheidsstoornis zijn zelden gewelddadig, omdat ze liever geen interactie hebben met andere mensen. Mensen met een schizoïde-persoonlijkheidsstoornis lopen een verhoogd risico op:

• Het ontwikkelen van schizotypische-persoonlijkheidsstoornis, schizofrenie of een andere waanstoornis
• Andere persoonlijkheidsstoornissen;
• Een depressie;
• Angststoornissen.

Door stress kunnen zij kortdurend psychotisch worden.

Prognose

Hoewel het gedrag van iemand met een schizoïde-persoonlijkheidsstoornis op het eerste gezicht misschien vreemd overkomt, zijn deze mensen over het algemeen in staat om in het dagelijks leven te functioneren. Ze kunnen echter geen betekenisvolle relaties aangaan of een eigen gezin stichten.

Preventie

Er is anno 2024 geen manier bekend om een schizoïde-persoonlijkheidsstoornis te voorkomen.

Lees verder

• Schizotypische-persoonlijkheidsstoornis: symptomen DSM-5
• Schizofrenie (DSM-5): symptomen, oorzaken en behandeling
• Afhankelijke-persoonlijkheidsstoornis: symptomen DSM-5
• Persoonlijkheidsstoornissen DSM-5: kenmerken en clusters
• Veranderen van persoonlijkheid, persoonlijkheidsstoornissen?