Psalm 23 - De Heer is mijn herder (Jezus is de goede herder)

Uitleg en betekenis van psalm 23: 'De Heer is mijn herder' - Voor veel gelovigen de meest geliefde psalm. Psalm 23 is een psalm waar men zich aan kan optrekken, die kracht geeft in tijden van angst en verdriet. Stel je vertrouwen op God en Hij zal hij zal je helpen en zegenen. In welke omstandigheden je je ook bevindt. Hij is als een herder die zich om zijn kudde ontfermd. Geen enkel schaapje zal Hem ontgaan. Dit artikel is opgedragen aan M.S.-S., die na een kort ziekbed op 27 april 2015 stierf. De dag voor haar dood heb ik deze psalm aan haar voorgelezen.

Psalm 23 - De Heer is mijn herder

Ontdek de diepgaande betekenis van Psalm 23 - 'De Heer is mijn herder'. Voor veel gelovgen is deze psalm een bemoediging in tijden van angst en verdriet. Leg je volledige vertrouwen in God, want Hij is als een liefdevolle herder die zich bekommert om elk schaapje in Zijn kudde. Zijn hulp en zegen zijn er, ongeacht de omstandigheden waarin je je bevindt. In de geruststellende woorden van Psalm 23 vinden we troost en kracht, en herinneren we ons dat geen enkel schaapje onopgemerkt blijft door onze zorgzame Herder.

Psalm 23 - De Heer is mijn herder - in meerdere vertalingen:

De HERE is mijn herder
1 Een psalm van David.
De HERE is mijn herder, mij ontbreekt niets;
2 Hij doet mij nederliggen in grazige weiden;
Hij voert mij aan rustige wateren;
3 Hij verkwikt mijn ziel.
Hij leidt mij in de rechte sporen
om zijns naams wil.
4 Zelfs al ga ik door een dal van diepe duisternis,
ik vrees geen kwaad,
want Gij zijt bij mij;
uw stok en uw staf, die vertroosten mij.
5 Gij richt voor mij een dis aan
voor de ogen van wie mij benauwen;
Gij zalft mijn hoofd met olie,
mijn beker vloeit over.
6 Ja, heil en goedertierenheid zullen mij volgen
al de dagen van mijn leven;
ik zal in het huis des HEREN verblijven
tot in lengte van dagen.
(NBG-vertaling 1951)

1 Een psalm van David.
De HEER is mijn herder,
het ontbreekt mij aan niets.
2 Hij laat mij rusten in groene weiden
en voert mij naar vredig water,
3 hij geeft mij nieuwe kracht
en leidt mij langs veilige paden
tot eer van zijn naam.
4 Al gaat mijn weg
door een donker dal,
ik vrees geen gevaar,
want u bent bij mij,
uw stok en uw staf,
zij geven mij moed.
5 U nodigt mij aan tafel
voor het oog van de vijand,
u zalft mijn hoofd met olie,
mijn beker vloeit over.
6 Geluk en genade volgen mij
alle dagen van mijn leven,
ik keer terug in het huis van de HEER
tot in lengte van dagen.
(De Nieuwe Bijbelvertaling)

1 A psalm of David
Adonai is my shepherd; I lack nothing
2 He has me lie down in grassy pastures,
he leads me by quiet water,
3 he restores my inner person.
He guides me in right paths
for the sake of his own name.
4 Even if I pass through death-dark ravines
I will fear no disaster; for you are with me;
your rod and staff reassure me.
5 You prepare a table for me,
even as my enemies watch;
you anoint my head with oil
from an overflowing cup.
6 Goodness and grace will pursue me
every day of my life;
and I will live in the house of Adonai
for years and years to come.
(Complete Jewish Bible - translation by David H. Stern)

God als goede Herder

Psalm 23 is een korte psalm en staat tussen psalm 22 - het lange gebed van de lijdende Rechtvaardige dat we kunnen opvatten als een voorspelling van het lijden en de opstanding van de Verlosser - en psalm 24 - een intredelied bij de Tempelliturgie. Wie de drie psalmen achterelkaar plaatst en leest, bemerkt een vooruitgang: van godverlatenheid en de diepste ellende, tot een opgang naar de ‘Koning der glorie’. Ook in psalm 23 is deze opwaartse beweging voelbaar. Van de woestijn naar de oase met de ‘groene velden’.

In deze psalm wordt God voorgesteld als de goede Herder, op wie men kan rekenen en zich kan overgeven. Hij weidt zijn kudde als een herder. Tussen de herder en zijn schapen is een vertrouwensband. De herder bezit de kudde, het zijn zijn schapen - hij kent ze en hij heeft een persoonlijke band met ze. De herder geniet het volste vertrouwen van zijn kudde.

Vergelijk Jesaja 40:11:
Als een herder weidt hij zijn kudde:
zijn arm brengt de lammeren bijeen,
hij koestert ze, en zorgzaam leidt hij de ooien.

In het Oude testament komen we het beeld van de goede herder waarmee Gods zorg en leiding voor Zijn volk uitgedrukt wordt, op meerdere plaatsen tegen: Genesis 48:15; 49:24; maar bovenal Ezechiël 34. Zijn uitverkoren volk is de kudde die Hij weidt als een herder, zoals ook te lezen in psalm 74:1; 79:13; 95:7; 100:3.

Jezus als goede herder

Het beeld van de goede herder is op Jezus de Messias toegepast en nader uitgewerkt: Mattheus 18:11v.; Lucas 15:3v.; Johannes 10:1v. In Johannes 10 verkondigt Jezus: ‘Ik ben de goede herder’. Jezus openbaart zichzelf in deze gelijkenis als de goede herder van Zijn volk. Maar het werk van Jezus heeft universele betekenis. Zijn herderschap beperkt zich niet uitsluitend tot een uitverkoren volk, maar overschrijdt de grenzen van het volk Israël. Hij is ook herder van 'andere schapen', te weten de heidenen die tot geloof in Hem komen. De eenheid van de twee kudden, te weten joden en heidenen, komt tot uiting in de ene herder: Jezus Christus. Vergelijk Ezechiël 34:23.

Door zich de goede herder te noemen, maakt Hij aanspraak op de Messiaanse profetieën uit Ezechiël 34. In dat Bijbelgedeelte openbaart God Zichzelf als de goede herder van Zijn volk. Er is voorts sprake van een andere Messiaanse herder in de lijn van David. Deze zal het volk van God herenigen. Vergelijk Micha 2:12 en 5:3.

Jezus richt Zijn gelijkenis tot Zijn opponenten, hoofdzakelijk Farizeeën. Jezus noemt zichzelf naast goede herder, ‘de deur der schapen’, waarmee zijn unieke rol als Gezondene van de Vader wordt benadrukt. De geestelijk leiders die zich niet onderwerpen aan het gezag van Jezus, zijn daarmee ongehoorzaam aan God. Ook is hij 'de deur', dus met weglating van 'der schapen'. Hiermee maakt Jezus duidelijk dat hij niet alleen de toegang tot de schapen, maar ook de toegang voor de schapen is.(1)

Er valt over dit tekstgedeelte in het Bijbelboek Johannes nog veel meer te zeggen, maar dat valt helaas buiten het bestek van dit artikel.

Een liefdesverklaring

De uitroep van de psalmist ‘de Heer is mijn herder’ waarmee de psalm begint, zou met recht en rede een liefdesverklaring genoemd kunnen worden, zoals de benedictijn Benoît Standaert doet. Aan deze openingsverklaring hangt het gehele gedicht - bestaande uit vier strofen. De psalmist verklaart dat hem ‘niets zal ontbreken’, dat hem niets te kort zal komen wat er ook gebeurt. ‘Omwille van zijn naam, niet omwille van mijn verdiensten,’ aldus Hiëronymus. Of, zoals de benedictijn het uitdrukt: ‘Alles is gratis en vindt in Hem zijn bron en grond.’

‘Uw stok en Uw staf die vertroosten mij’ (vers 4). De herdersstok is er om gevaren af te slaan, zoals wolven en distels. De staf is er ter ondersteuning en om de richting te wijzen. Het herdersleven is in het ruige bergland waar David rondliep, vol gevaren.

‘Gij richt voor mij een dis aan’. Een maaltijd staat voor gemeenschap. De herder heeft jou uitgekozen om je te zegenen en iedereen mag het weten dat je een parel bent in Gods hand - dat je onnoemelijk belangrijk bent voor God.

‘U zalft mijn hoofd met olie’. Zalving was in vroegere tijden een geneesmiddel voor wonden. Dit beeld doet denken aan geestelijk herstel - ieder mens loopt immers schipbreuk en averij op in zijn leven. Voorts staat zalving met olie voor de zalving met de Heilige Geest (Jesaja 61:1) - die in elke gelovige woont.

De psalm eindigt met de boodschap dat de zegeningen van God blijven komen tot onze laatste ademzucht. De goede Herder zal steeds met ons zijn. Al de dagen van ons leven. Maar Gods zegeningen houden geen halt bij de dood. In het huis van de Vader is immers een plaats bereid voor al Zijn kinderen. We zullen na de dood voor eeuwig bij Hem zijn.


Noten:

1. Studiebijbel NT, deel 5: Het evangelie naar Johannes.
2. Uit de Bijbelstudie van Maarten te Hennepe over psalm 23 op http://www.bijbelstudie.org/herschepping/05gv/geluk_psalm_23.htm

Lees verder

• Psalm 121: Een pelgrimslied; De Heer waakt over je (wachter)
• Psalm 22: Mijn God, waarom hebt U mij verlaten? (Jezus)
• Pesachlam, paaslam toont Gods verlossing door Jezus Christus
• Psalm 27: Gevangenneming en verhoor van de Heer Jezus
• Psalm 8 - Wat is de mens dat u aan hem denkt? (Messiaans)