Psalm 22: Mijn God, waarom hebt U mij verlaten? (Jezus)

Psalm 22 uitleg en betekenis. Psalm 22 - Mijn God, waarom hebt U mij verlaten? - is beschreven vanuit het oogpunt van een rechtschapen man, die intense nood ervaart. De dood hangt voortdurend boven zijn hoofd. Als we psalm 22 vers-voor-vers bezien, dan blijkt dat tot in detail wordt geprofeteerd over de dood van Jezus de Messias aan het kruis. De eerste regel van psalm 22, luidt: "Mijn God, mijn God, waarom hebt u mij verlaten?" Jezus riep ong. 1000 jaar nadat psalm 22 geschreven was, dezelfde woorden uit aan het kruis.

Psalm 22: 'Mijn God, waarom hebt Gij mij verlaten?' wijst op Jezus de Messias

Psalm 22 artikelindeling

• Profetieën omtrent de Messias in het Oude testament
• Psalm 22 en de kruisdood van Jezus
• Psalm 22: Verlaten en toch roepende tot God
• Uitwerking Psalm 22 en de verwijzingen naar de dood van Jezus de Messias
• Conclusie
• Tot slot

Profetieën omtrent de Messias in het Oude testament

In het Oude Testament (OT) staan zeer veel profetieën omtrent de Messias. Christus Jezus past, zoals ik in eerdere artikelen heb besproken, perfect op het profiel van de Messias zoals geschetst wordt in het OT. In het OT zijn zeer veel voorafschaduwingen en voorstellingen van de vleesgeworden Christus te vinden, teneinde een duidelijk beeld te kunnen vormen over Zijn afkomst, Zijn geboorte, Zijn leven en bediening, Zijn dood, Zijn opstanding, Zijn hemelvaart en Zijn wederkomst (die nog moet plaatsvinden). Het is voornamelijk een kwestie van aanvaarden wat er staat geschreven over Hem. Het OT is daarmee net zo Christo-centrisch als het Nieuwe testament (NT).

In het gehele OT wordt heen gewezen naar de Messias, Christus Jezus. Petrus zegt daarom met recht en rede in Handelingen 3:18:

• "Zo heeft God echter in vervulling doen gaan wat hij bij monde van alle profeten had aangekondigd: dat zijn messias zou lijden en sterven."

Jezus (Hebreeuws: Yeshua) zei tegen zijn discipelen:

• "Toen ik nog bij jullie was, heb ik tegen jullie gezegd dat alles wat in de Wet van Mozes, bij de Profeten en in de Psalmen over mij geschreven staat in vervulling moest gaan." (Lucas 24:44)

Als wij uit het OT alle teksten zouden verzamelen die vooruitwijzen naar de Messias, dan zouden wij een respectabele lijst krijgen.

Een aantal voorbeelden van profetieën over de Messias in het OT, die reeds vervuld zijn in Christus Jezus:

Psalm 22 en de kruisdood van Jezus

Zo zijn er ook een hele reeks van profetieën die vervuld zijn aan het kruis. Jesaja 53 is de meest in het oog springende profetie daaromtrent. In dit artikel wordt Psalm 22 als vooruitwijzing naar de Messias besproken. Het is een psalm van David, waarin hij uitroept: 'Mijn God, waarom hebt Gij mij verlaten?' Uit deze psalm wordt duidelijk dat God luistert naar de roep en de kreet van de lijdende mens. Ook wordt algemeen erkend, dat deze Psalm in het bijzonder naar Christus verwijst. Deze Psalm verwoord namelijk als geen andere het lijden van Jezus de Messias en wordt daarom ook vanouds de lijdenspsalm genoemd. Het is een profetische Psalm over het plaatsvervangend lijden en sterven van de Messias. We zullen dit nader uiteenzetten.

Psalm 22: Verlaten en toch roepende tot God

1 Voor de koorleider. Op de wijs van De hinde van de dageraad. Een psalm van David.

2 Mijn God, mijn God,
waarom hebt u mij verlaten?
U blijft ver weg en redt mij niet,
ook al schreeuw ik het uit.
3 ‘Mijn God!’ roep ik
overdag, en u antwoordt niet,
’s nachts, en ik vind geen rust.

4 U bent de Heilige,
die op Israëls lofzangen troont.
5 Op u hebben onze voorouders vertrouwd;
zij hebben vertrouwd en u verloste hen,
6 tot u geroepen en zij ontkwamen,
op u vertrouwd en zij werden niet beschaamd.

7 Maar ik ben een worm en geen mens,
door iedereen versmaad, bij het volk veracht.
8 Allen die mij zien, bespotten mij,
ze schudden meewarig het hoofd:
9 ‘Wend je tot de HEER! Laat hij je verlossen,
laat hij je bevrijden, hij houdt toch van je?’

10 U hebt mij uit de buik van mijn moeder gehaald,
mij aan haar borsten toevertrouwd,
11 bij mijn geboorte vingen uw handen mij op,
van de moederschoot af bent u mijn God.

12 Blijf dan niet ver van mij,
want de nood is nabij
en er is niemand die helpt.
13 Een troep stieren staat om mij heen,
buffels van Basan omsingelen mij,
14 roofzuchtige, brullende leeuwen
sperren hun muil naar mij open.

15 Als water ben ik uitgegoten,
mijn gebeente valt uiteen,
mijn hart is als was,
het smelt in mijn lijf.
16 Mijn kracht is droog als een potscherf,
mijn tong kleeft aan mijn gehemelte,
u legt mij neer in het stof van de dood.

17 Honden staan om mij heen,
een woeste bende sluit mij in,
zij hebben mijn handen en voeten doorboord.(1)
18 Ik kan al mijn beenderen tellen.
Zij kijken vol leedvermaak toe,
19 verdelen mijn kleren onder elkaar
en werpen het lot om mijn mantel.

20 HEER, houd u niet ver van mij,
mijn sterkte, snel mij te hulp.
21 Bevrijd mijn ziel van het zwaard,
mijn leven uit de greep van die honden.
22 Red mij uit de muil van de leeuw,
bescherm mij tegen de horens van de wilde stier.
U geeft mij antwoord.

23 Ik zal uw naam bekendmaken,
u loven in de kring van mijn volk.
24 Loof hem, allen die de HEER vrezen,
breng hem eer, kinderen van Jakob,
wees beducht voor hem, volk van Israël.

25 Hij veracht de zwakke niet,
verafschuwt niet wie wordt vernederd,
hij wendt zijn blik niet van hem af,
maar hoort zijn hulpgeroep.

26 Van u komt mijn lofzang in de kring van het volk,
mijn geloften los ik in bij wie u vrezen.
27 De vernederden zullen eten en worden verzadigd.
Zij die hem zoeken, brengen lof aan de HEER.
Voor altijd mogen jullie leven!

28 Overal, tot aan de einden der aarde,
zal men de HEER gedenken en zich tot hem wenden.
Voor u zullen zich buigen
alle stammen en volken.
29 Want het koningschap is aan de HEER,
hij heerst over de volken.

30 Wie op aarde in overvloed leven,
zullen aanzitten en zich voor hem buigen.
Ook zullen voor hem knielen
wie in het graf zijn neergedaald,
wie hun leven niet konden behouden.

31 Een nieuw geslacht zal hem dienen
en aan de kinderen vertellen van de Heer;
32 aan het volk dat nog geboren moet worden
zal het van zijn gerechtigheid verhalen:
hij is een God van daden.

Uitwerking Psalm 22 en de verwijzingen naar de dood van Jezus de Messias

In de eerste vers van de Psalm, de aanhef, is te lezen dat David het gespeeld wil hebben 'op de wijs van het lied: De hinde van de dageraad' (vertaling van: Aijeleth hasschachar). De hinde of hert van de dageraad is een treffende beeldspraak voor de bijzondere beproevingen van de Messias, de Uitverkorene, de Ene die zal komen om Zijn volk te verlossen (zie Psalm 22:13, 17 en 22).

De tweede regel van psalm 22, luidt:

• "Mijn God, mijn God, waarom hebt u mij verlaten?"

Jezus riep ongeveer duizend jaar nadat de psalm geschreven was, precies dezelfde woorden uit aan het kruis (zie Matteüs 27:46):

• "Aan het einde daarvan, in het negende uur, gaf Jezus een schreeuw en riep luid: 'Eli, Eli, lama sabachtani?' Dat wil zeggen: 'Mijn God, mijn God, waarom hebt u mij verlaten?'"

Jezus stierf met de aanhef van deze psalm op zijn lippen. Jezus bidt deze psalm in zijn Pascha voor - deze psalm, die gaat over zijn ultieme overgave.

Psalm 22 wordt in het NT aangehaald en toegepast als het gaat over Jezus' sterven. Zo beschrijft de psalm in detail wat de mensen rond het kruis gaan zeggen als de Messias de dood in de ogen kijkt.

• "Maar ik ben een worm en geen mens, door iedereen versmaad, bij het volk veracht. Allen die mij zien, bespotten mij, ze schudden meewarig het hoofd: 'Wend je tot de HEER! Laat hij je verlossen, laat hij je bevrijden, hij houdt toch van je?'"(Psalm 22:7-9)

Jezus werd uitgelachen aan het kruis, zo kunnen en we opmaken uit het Bijbelboek Lucas:

• "Het volk stond toe te kijken. De leiders hoonden hem en zeiden: 'Anderen heeft hij gered; laat hij nu zichzelf redden als hij de Messias van God is, zijn uitverkorene!' Ook de soldaten dreven de spot met hem, ze gingen voor hem staan en boden hem zure wijn aan, terwijl ze zeiden: 'Als je de koning van de Joden bent, red jezelf dan!' Boven hem was een opschrift aangebracht: 'Dit is de koning van de Joden'. Een van de gekruisigde misdadigers zei spottend tegen hem: 'Jij bent toch de Messias? Red jezelf dan en ons erbij!'"( Lucas 23:35-39)

In Matteüs 27:43 lezen we:

• "'Hij heeft zijn vertrouwen in God gesteld, laat die hem nu dan redden, als hij hem tenminste goedgezind is. Hij heeft immers gezegd: "Ik ben de Zoon van God."'

Het is wonderlijk dat we in deze psalm, duizend jaar voordat het daadwerkelijk gebeurde, een beschrijving aantreffen van wat mensen gaan zeggen als Jezus aan het kruis sterft. Dit tart het verstand. In de psalm geeft David een beschrijving van de passie van de Zoon van David - één van de Messiaanse titels van Jezus - en hoe mensen Hem zullen bespotten. En hoe ze vol leedvermaak toekijken:

• "Ik kan al mijn beenderen tellen. Zij kijken vol leedvermaak toe." (Psalm 22:18)

In Lucas 23:35 staat:

• "Het volk stond toe te kijken. De leiders hoonden hem en zeiden: 'Anderen heeft hij gered; laat hij nu zichzelf redden als hij de Messias van God is, zijn uitverkorene!'"

De details omtrent het lijden en de dood van Jezus de Messias en wat er gebeurt tijdens de kruisiging, zijn treffend. Zijn zij werd doorstoken:

• Als water ben ik uitgegoten, mijn gebeente valt uiteen, mijn hart is als was, het smelt in mijn lijf. (Psalm 22:15)

• "Een van de soldaten stak een lans in zijn zij en meteen vloeide er bloed en water uit." (Johannes 19:34)

Jezus leed dorst:

• "Mijn kracht is droog als een potscherf, mijn tong kleeft aan mijn gehemelte, u legt mij neer in het stof van de dood." (Psalm 22:16)

• "Toen wist Jezus dat alles was volbracht, en om de Schrift geheel in vervulling te laten gaan zei hij: 'Ik heb dorst.'" (Johannes 19:28)

Zijn handen en voeten werden doorstoken:

• "Honden staan om mij heen, een woeste bende sluit mij in, zij hebben mijn handen en voeten doorboord." (Psalm 22:17)

• "Toen de andere leerlingen hem vertelden: 'Wij hebben de Heer gezien!' zei hij: 'Alleen als ik de wonden van de spijkers in zijn handen zie en met mijn vingers kan voelen, en als ik mijn hand in zijn zij kan leggen, zal ik het geloven.' Een week later waren de leerlingen weer bij elkaar en Tomas was er nu ook bij. Terwijl de deuren gesloten waren, kwam Jezus in hun midden staan. 'Ik wens jullie vrede!' zei hij, en daarna richtte hij zich tot Tomas: 'Leg je vingers hier en kijk naar mijn handen, en leg je hand in mijn zij. Wees niet langer ongelovig, maar geloof.'" (Johannes 20:25-27)

Het lot werd geworpen om zijn kleren:

• "Verdelen mijn kleren onder elkaar en werpen het lot om mijn mantel." (Psalm 22:19)

• "Nadat ze Jezus gekruisigd hadden, verdeelden de soldaten zijn kleren in vieren, voor iedere soldaat een deel. Maar zijn onderkleed was in één stuk geweven, van boven tot beneden. Ze zeiden tegen elkaar: 'Laten we het niet scheuren, maar laten we loten wie het hebben mag.' Zo ging in vervulling wat de Schrift zegt: 'Ze verdeelden mijn kleren onder elkaar en wierpen het lot om mijn gewaad.' Dat is wat de soldaten deden." (Johannes 19:23-24)

De voorspelling is zo specifiek en het werd opgeschreven duizend jaar vóór de kruisiging, dat er geen sprake kan zijn van opzet of bedrog. Wie had kunnen bevroeden dat soldaten een lot zouden werpen voor de kleding van de Messias? Dit was een Romeinse gebruik: bij een kruisiging verdeelden soldaten de kledingstukken van de veroordeelde man onder elkaar door te loten.(2) De psalm beschrijft deze en andere details van de kruisiging zeer nauwkeurig en dat een millennium voordat de gebeurtenis daadwerkelijk plaatsvond! Des te indrukwekkender en fascinerender is het feit dat de kruisdood pas zeshonderd jaar nadat David deze psalm schreef en ongeveer vierhonderd jaar voor de dood van Christus, werd uitgevonden.(3)

Het viel mij op dat er in Psalm 22 zeven verwijzingen naar de situatie rond de dood van Jezus staan. Zeven is het getal van de compleetheid en totaliteit, het getal van de volheid. In de joodse traditie wordt het woord voor volheid (soba) gelijkgesteld met 7 (sjeba). Zo is de 7-voudige vergelding van Kaïns dood, een totale voldoening.(4) Wat een diepe symboliek schuilt hierin!

Conclusie

Jezus besefte terdege wat er in Psalm 22 staat geschreven. Reeds toen Hij twaalf jaar was, gaf Hij al blijk van grote kennis en van een diep verstaan van de Schrift. Hij wist wat Hem te wachten stond, voordat Hij aan het kruis werd genageld. Hij wist dat Hij intens zou gaan lijden, lichamelijk en geestelijk. Geen pijn zo diep als godverlatenheid. Desalniettemin heeft Hij volbracht wat David beschreef in Psalm 22.

De kerkvader Tertullianus riep in de 2e eeuw tegen Marcion - die beweerde dat de God van het Oude Testament niet dezelfde was als God de Vader van Jezus Christus en dus ook niets van de vervulling der Schriften wilde horen - over Psalm 22 uit:

• "Hoe dit anders lezen dan toegepast op wat Jezus bij de kruisiging onderging?"

Tot slot

Er is een deel van deze profetie dat nog niet is voldaan. "Overal, tot aan de einden der aarde, zal men de HEER gedenken en zich tot hem wenden. Voor u zullen zich buigen alle stammen en volken. Want het koningschap is aan de HEER, hij heerst over de volken." Dit zal geschieden bij Jezus' terugkomst. Bij Zijn eerste komst werd Hij verworpen door mensen, maar bij Zijn tweede komst zal Hij als 'Koning der koningen en Here der heren' de Koning en Rechter zijn, voor wie alle mensen hun knie zullen buigen.

Voetnoten:

1. Er staat "zij hebben (...) doorboord" volgens sommige Hebreeuwse handschriften en de Septuaginta. In de meerderheidslezing van de Masoretische tekst staat letterlijk: "Als een leeuw mijn handen en voeten". Deze tekst is hoogst twijfelachtig, aangezien het geen zinnige betekenis heeft - behalve als er tekst wordt toegevoegd en dat kan niet de bedoeling zijn: "Elk woord van God is getoetst, hij is een schild voor wie bij hem hun toevlucht zoeken. Voeg niets aan zijn woorden toe, anders straft hij je en blijk je een leugenaar." (Spreuken 30:5-6) Waaruit bestaat dit verschil? De Masoretische tekst heeft het woord k'ari (als een leeuw) en in de Septuaginta impliceert het Grieks het onderliggende Hebreeuwse woord karu (hebben doorboord). Het (in de Hebreeuwse tekst minieme) verschil is te verklaren door een overschrijffout. Verder blijkt dat de schrijver van de psalm in vers 13, slechts een paar verzen verder, een andere spelliing gebruikt voor het woord : 'leeuw'. Het gebruik van twee verschillende spellingen voor hetzelfde woord slechts drie verzen van elkaar, is hoogst onwaarschijnlijk. Lees meer hierover op de website: Psalm 22 - My God, my God, why hast thou forsaken me? http://www.messianicart.com/chazak/yeshua/psalm22.htm (voor de laatste keer geraadpleegd op 30 december 2009)
2. Josh McDowell: The Resurrection Factor; San Bernardino, Calif.: Here's Life Publishers, 1981, p.49.
3. Rob van de Weghe: Gefundeerd geloof - Zinnige argumenten om christen te zijn; Uitgeverij Medema, Vaassen, 2008, p.303.
4. Dr. L.A. Snijders: Bijbels woordenboek; Thieme, Zutphen, 1984, p. 169.
5. Dr. H.G.L. Peels: Wie is als Gij? Schaduwkanten van het oudtestamentische Godsbeeld; Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer, 2007, 2e herziene druk, p.43.

Lees verder

• Acrostichon in de bijbel: in Psalm 119 en klaagliederen
• Psalm 23 - De Heer is mijn herder (Jezus is de goede herder)
• Psalm 8 - Wat is de mens dat u aan hem denkt? (Messiaans)
• Wat is de bijbel, waarom uniek, canonieke & apocriefe boeken