Daders huiselijk geweld & mishandeling: dader-profiel + hulp

Daders huiselijk geweld & mishandeling: dader-profiel + hulp Jaarlijks zijn veel mensen - zowel mannen als vrouwen! - het slachtoffer van huiselijk geweld. Ook zijn er zowel vrouwelijke als mannelijke daders van huiselijk geweld. In Nederland is nog weinig onderzoek verricht naar vrouwelijke daders. Er is onderzoek verricht door o.a. Dutton & Golant over het psychologisch profiel van de partnermishandelaar. Zij onderscheiden drie type daders van huiselijk geweld: psychopathische, overgeremde en cyclische / emotioneel labiele partnermishandelaar.

Verantwoording

Dit artikel gaat over relationeel geweld en het daderprofiel volgens Dutton & Golant, in het bijzonder van mannen die hun (vrouwelijke) partners mishandelen.

Drie typen partnermishandelaars - drie psychologische daderprofielen

Volgens Dutton & Golant (1) zijn er drie typen mishandelaars:
  • psychopathische partnermishandelaars;
  • overgeremde partnermishandelaars;
  • cyclische / emotioneel labiele partnermishandelaars.

We zullen ze hieronder behandelen.

Psychopathische partnermishandelaars

De kenmerken van dit type zijn:
  • geen wroeging of berouw (ontbreken van geweten);
  • kent ook geen schaamte;
  • onvermogen tot empathie, zich in te leven in de gevoelens van de ander;
  • onrealistisch toekomstscenario;
  • zeer gebrekkig retrospectief vermogen, kijken niet terug en zijn daar ook niet toe bereid;
  • oppervlakkige emotionele reacties;
  • gebrekkig introspectief vermogen;
  • zijn niet alleen gewelddadig naar partner maar ook naar andere personen;
  • plegen ook andere niet-gewelddadige delicten, er is sprake van een antisociale levenswijze;
  • komen vaak charmant en aardig over;
  • egocentrisme.

Deze partnermishandelaars zien geweld als een toepasselijk antwoord op elke provocatie. Onderzoek heeft aangetoond dat hersenscans van psychopaten verschillen van 'normale' mannen. De scans van psychopaten vertonen weinig hersenactiviteit, in tegenstelling tot doorsnee mannen, die uitgebreide hersenactiviteit hebben. Dit duidt op psychopathie en het hangt samen met bovengenoemde aspecten.

Uit onderzoek blijkt dat 20% van alle mishandelaars en 50% van de antisociale persoonlijkheden vagaal reageert. Dit betekent dat de inwendige reacties koel en beheerst zijn als zij betrokken worden in een verhitte verbale discussie met hun partner. Er is geen normale autonome respons bestaande uit een verhoging van de hartslag, klamme handen of een versnelde en oppervlakkige ademhaling. Het door hen toegepaste geweld is instrumenteel en ze blijven koel en beheerst. Ze worden de 'roofvogels van het intieme geweld' genoemd.(2)

Let op: De antisociale persoonlijkheidsstoornis (ASP) moet onderscheiden worden van psychopathie, waarbij zowel vatbaarheid voor antisociaal gedrag als emotionele oppervlakkigheid en de afwezigheid van schuldgevoelens op de voorgrond treden. Bij psychopathie is de emotionele oppervlakkigheid (de afwezigheid van empathie en schuldgevoel) kenmerkend en bij ASP zou de nadruk meer liggen op het antisociale gedrag. ASP en psychopathie overlappen elkaar voor een belangrijk gedeelte. Volgens Nederlands onderzoek voldoet 88% van de psychopaten aan de diagnose ASP en ongeveer een kwart van de personen met ASP is psychopaat (Hildebrand, 2004).

Overgeremde partnermishandelaars (neurotisch geremd type)

De overgeremde mannen staan slecht in contact met hun gevoelens en zielenroerselen. Ze zijn te typeren als weinig assertief of zelfs subassertief. Ze bouwen door externe oorzaken spanning op die ze vervolgens niet uiten, maar opkroppen. Deze opgebouwde spanning en frustratie komt vroeg of laat naar buiten door een woede-uitbarsting, die voor de buitenwereld (zijn partner) vaak plotseling en hevig is. Circa 30% van de partnermishandelaars bestaat uit deze categorie, die weer onder te verdelen is in twee subtypes:
  • Het actieve type heeft de sterke behoefte te domineren en te overheersen, niet alleen naar zijn partner maar ook naar anderen. Ze zijn angstvallig perfectionistisch en ze willen overal de controle over hebben. Hij is een ware control freak.
  • Het passieve type houdt gewoonlijk wat meer afstand van zijn vrouw, hij is emotioneel wat killer en ontoegankelijker. De ruzies tussen hem en zijn vrouw gaan meestal of het wel of niet bereiken van emotioneel contact en het gebrek aan intimiteit in hun relatie.

Klik op afbeelding voor vergroting / Bron: Martin SulmanKlik op afbeelding voor vergroting / Bron: Martin Sulman

Cyclische / emotioneel labiele partnermishandelaars

Dit type partnermishandelaar heeft de volgende kenmerken:
  • Het geweld heeft een cyclisch karakter en is het gevolg van opgebouwde intra-psychische spanningen en is niet een reactie op een externe trigger. Vaak ligt hier een diepe (verlatings)angst aan ten grondslag. De angst dat zijn partner hem zal verlaten kan leiden tot extreme jaloezie en irrationele ideeën over (seksuele) ontrouw van zijn partner - terwijl hier geen objectieve gronden voor zijn.
  • Deze partnermishandelaar zal zich alleen tegen zijn partner gewelddadig gedragen en niet tegen andere mensen.
  • Partners omschrijven hem dikwijls als een persoon met twee gezichten, twee kanten: als een soort van Dr. Jekyll en Mr. Hide.
  • De vier scheldwoorden die de man meestal gebruikt zijn: heks, teef, hoer, slet.

Het geweld heeft bij dit type zoals gezegd een cyclisch karakter (zie afbeelding). Er is sprake van een spanningsopbouwfase, waarbij ze hun partner de schuld geven van hun eigen spanningen, somberte en nerveuze prikkelbaarheid. Ze externaliseren deze gevoelens door hun partner de schuld ervan de schuld te geven. In dit stadium gaat ook de zogeheten 'heksentape' draaien, een eindeloze reeks gedachten waarbij de partner wordt gedehumaniseerd, tot een ding wordt gemaakt: 'ze is een heks, ze vernedert mij, ze doet niks goed'. Ook zijn er veel gedachten omtrent vermeende seksuele ontrouw.

De spanningsopbouw leidt tot onherroepelijk tot een moment van ontlading. De razernij staat in dat geval in geen enkele verhouding tot wat de actie uitlokte het is buiten alle proporties. Mannen omschrijven vaak dat ze een rode waas voor hun ogen kregen en achteraf weten ze niet meer wat ze gedaan hebben. Ze verkeerden in een zogeheten dissociatieve toestand. Hij wordt overweldigd door zijn eigen impulsen en emoties. Door middel van de gewelddadige ontlading raakt hij zijn negatieve emoties kwijt. Dit werkt verslavend.

Dan volgt de berouwvolle verzoening. De mishandelaar kan ontkennen wat gebeurt, of zijn partner volledig de schuld geven, maar vaak zal hij het proberen goed te maken. Hij gedraagt zich dan infantiel - als een klein kind. Hij schakelt vaak zijn kinderen in om weer toegang te krijgen tot zijn partner en zegt dat het hem spijt en dat alles weer goed komt. Zijn partner heeft de hoop dat hij deze keer echt stopt.

Vaak zien we dat het slachtoffer, de vrouw, tijdens de spanningsopbouwfase er alles aan doen om hun man niet te irriteren of te provoceren. Ze heeft in de loop van de tijd allerlei strategieën om geweld te voorkomen of te ontlopen. Ze loopt op haar tenen en anticipeert op het gedrag van haar partner, of legt hem in de watten of ze blijft juist angstvallig uit zijn buurt. Soms lokt ze de geweldsexplosie uit, om het maar achter de rug te hebben. De constante spanning is soms ondraaglijk. Na het geweld volgt de emotionele instorting met symptomen van posttraumatische stress.

Vaak doet de partnermishandeling zich voor als de partner dronken is. Alcohol is een van de manieren om onaangename gevoelens te onderdrukken in de spanningsopbouwfase. Het is een vergissing om het geweld te wijten aan alcoholgebruik. Het alcoholgebruik veroorzaakt niet het geweld. Zowel het geweld als het alcoholgebruik zijn symptomen van een onderliggend probleem.

Volgens Dutton hebben deze daders van huiselijk geweld sterke borderline-achtige trekken, met name de volgende drie:
  • identiteitsdiffusie: een instabiel zelfbeeld;
  • primitieve afweer: splijting, projectie en ontkenning.
  • vergissingen in de realiteitstoetsing: niet weten of bepaalde sensaties van binnenuit komen of van buitenaf.

Voorts blijken cyclische daders op testen te scoren op posttraumatische stress en verstoorde (angstige/onveilige) hechting. Tezamen vormen deze kenmerken een persoonlijkheidsconstellatie.

Risicofactoren voor geweld - wat zijn de oorzaken?

Dutton onderscheidt drie risicofactoren in de jeugd van mishandelde mannen:

  • De combinatie fysiek geweld en afgewezen en beschaamd gemaakt worden door vader. Alleen lichamelijk geweld van de kant van vader voorspelt geen woedeproblematiek bij de zoon.

  • Onveilige gehechtheid aan de moeder. Het komt er kort gezegd op neer dat de moeder die zelf mishandeld wordt door haar partner, het kind niet de juiste en veilige basis kan bieden om belangrijke ontwikkelingsfasen te doorlopen. Dutton meldt dat hij op basis van gehechtheidprofielen met 88% zekerheid gewelddadigheid in de volwassenheid kan voorspellen.

  • Rechtstreekse ervaringen met geweld in het ouderlijk gezin. Kinderen die thuis geweld meemaken, hebben een grotere kans op herhaling.

Behandeling van daders van huiselijk geweld

Er is een behandelingseffect voor partnermishandelaars die in de laatste twee categorieën vallen. Uit een tien jaar durend follow-up onderzoek van 600 behandelde mannen (therapie van 16 weken) en 200 vergelijkbare onbehandelde mannen, bleek dat mannen die geen behandeling hadden gehad twee keer zo vaak werden aangehouden voor nieuwe geweldplegingen.

Behandelingen worden vaak gegeven in een forensische polikliniek, zoals poli- en dagkliniek De Tender te Deventer. De reclassering geeft groepstrainingen voor manlijke daders van huiselijk geweld.

Contra-indicaties voor behandeling of een groepstraining zijn vaak de volgende:
  • Ontkenning of ernstige bagatellisering van het gewelddadig gedrag.
  • Afwezigheid van elk probleembesef bij de dader.
  • Onvoldoende reflectiemogelijkheid op het eigen handelen (bijvoorbeeld bij een verstandelijke handicap).
  • Aanwezigheid forse psychiatrische problematiek.
  • Primaire verslavingsproblematiek.

Volwassen psychopaten zijn - met de huidige wetenschappelijke stand van zaken - onbehandelbaar. Er zijn sterke aanwijzingen dat sommige therapeutische interventies een averechts, delictbevorderend effect kunnen hebben, waardoor behandeling zelfs contra-geïndiceerd is.

Varia

Dader moord op vrouw meestal (ex)partner

Bij meer dan 90 procent van de vrouwen die tussen 2010 en 2014 zijn vermoord, was een dader in beeld. Meer dan de helft van de vrouwen is (vermoedelijk) vermoord door de partner of een ex. Dat blijkt uit onderzoek door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Huiselijke omstandigheden (zoals een echtelijke ruzie) en jaloezie van de dader waren hier de meest voorkomende motieven om vrouwen van het leven te beroven. Vrouwen werden veelal in hun eigen woning omgebracht. Verwondingen met een steekwapen of wurging waren de meest voorkomende doodsoorzaken bij moord op vrouwen. (Bron: CBS, 27 augustus 2015)

Behandeling psychopaten met tbs tóch effectief

In juni 2012 maakte de Universiteit Maastricht wereldkundig dat de behandeling van psychopaten met tbs tóch effectief blijkt te zijn. Tbs-patiënten met persoonlijkheidsstoornissen hebben baat bij schematherapie, zelfs psychopaten, die altijd als onbehandelbaar werden beschouwd. Drie jaar na de start van de behandeling zijn het recidiverisico en de symptomen van hun persoonlijkheidsstoornis lager dan bij tbs’ers die de gangbare behandeling kregen. Dat blijkt uit voorlopige resultaten van een grootschalige studie in acht tbs-klinieken in Nederland. Prof. dr. David Bernstein, hoogleraar Forensische Psychotherapie aan de Universiteit Maastricht. Mochten de resultaten bevestigd worden in de complete onderzoeksgroep, dan is dit de eerste keer dat er een effectieve behandeling van psychopaten is gevonden. (Bron: www.maastrichtaktueel.nl, 13 juni 2012)

Noten
  1. D.G. Dutton, S.K. Golant & H. Pijnakker (vert. en bew.), De partnermishandelaar: een psychologisch profiel. Bohn Stafleu Van Loghum, Houten 2000.
  2. http://www.kuleuven.be/wetenschapswinkel/masterproef_nathalie_jourand.pdf

Lees verder

© 2009 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Het huisverbod; de oplossing tegen huiselijk geweld?Het huisverbod is een juridisch beleidsinstrument dat kan worden ingezet om huiselijk geweld tegen te gaan of te voorkom…
De hulpverlening bij huiselijk geweldHulpverlening is bij huiselijk geweld en kindermishandeling een belangrijk aspect om de slachtoffers en daders te helpen…
Wat kunnen jongeren en kinderen doen bij huiselijk geweld?Wat kunnen jongeren en kinderen doen bij huiselijk geweld?Huiselijk geweld gebeurt letterlijk en figuurlijk achter de voordeur. Net als incest denken we dat het niet in onze omge…
Dierenmishandeling als indicatie voor huiselijk geweldDierenmishandeling als indicatie voor huiselijk geweldHet mishandelen van (huis)dieren is een ernstig vergrijp. Het kan daarnaast ook een aanwijzing zijn dat huiselijk geweld…
Het Othello syndroom: Wat is pathologische jaloezie?Het Othello syndroom: Wat is pathologische jaloezie?In de tragedie Othello van William Shakespeare lijdt de hoofdpersoon aan een vorm van buitensporige en irrationele jaloe…
Conflicten en problemen assertief met de ander oplossenConflicten en problemen assertief met de ander oplossenConflicten en problemen kunnen op verschillende manieren opgelost worden. Je kunt je aan de situatie aanpassen, je eruit…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Pavlofox, Pixabay
  • CBS: Ruim helft van vermoorde vrouwen door ex of partner omgebracht, 27-08-2015
  • Dr. E.H.M. Eurelings-Bontekoe e.a: Handboek persoonlijkheidspathologie; Bohn, Stafleu, Van Loghum, tweede herziene druk, 2009.
  • D.G. Dutton, S.K. Golant & H. Pijnakker (vert. en bew.), De partnermishandelaar: een psychologisch profiel. Bohn Stafleu Van Loghum, Houten 2000.
  • http://www.kuleuven.be/wetenschapswinkel/masterproef_nathalie_jourand.pdf
  • http://www.movisie.nl/Publicaties//2007/401/Handelen%20bij%20Mishandeling%203e%20druk.pdf
  • www.maastrichtaktueel.nl
  • Afbeelding bron 1: Martin Sulman
Reacties

Marcel, 28-01-2015
Volgens oude en recente onderzoeken komt naar voren dat huiselijk geweld ongeveer 50% door mannen en 50% door vrouwen wordt uitgevoerd. Ook wordt vaak bij huiselijk geweld door vrouwen, wanneer een man zich hierbij verdedigt, de man voor huiselijk geweld aangepakt. Dit geeft ook nog een extra vertekening van de werkelijkheid.
In de samenleving en bij instanties hoef je als mishandelde man niet te rekenen op enig begrip of medewerking.
Ik als slachtoffer van huiselijk geweld door mijn ex-vrouw, krijg te horen waarom ik het toe liet en niet terug sloeg.
Bij de emotionele verwerking krijg ik te horen dat ik niet zo zielig moet doen. Mannen doen zelden aangifte, uit schaamte maar ook door de heersende vooroordelen. En vaak wordt er door vrouwen onterecht aangifte gedaan t.b.v. toewijzing kinderen. Dit alles zorgt voor de vertekening in de statistieken in de politie aangifte.
Uiteindelijk staan mannen als slachtoffer van huiselijk geweld alleen in hun verwerking Reactie infoteur, 08-02-2015
Ook mannen kunnen slachtoffer worden van huiselijk geweld. Sinds enkele jaren biedt Blijf Groep opvang aan mannen vanaf 18 jaar, die ernstig bedreigd worden en zich niet meer veilig voelen in hun omgeving. De opvanglocatie is in Amsterdam, maar mannen uit heel Nederland kunnen hier terecht. De opvang is voor mannen die bijvoorbeeld:
- mishandeld of bedreigd worden door hun partner – psychisch of lichamelijk;
- slachtoffer zijn van eergerelateerd geweld door familieleden;
- slachtoffer zijn van mensenhandel.

Voor hulp, advies en informatie kun je bellen naar 020 611 60 22.

Uit het onderzoeksrapport 'Met de deur in huis' (2007) blijkt dat van de aangiften voor huiselijk geweld iets meer dan 15 procent door mannelijke slachtoffers gedaan wordt. Dit aantal is niet generaliseerbaar voor het aantal mannelijke slachtoffers in Nederland. Veel mannen schamen zich voor het geweld en durven geen aangifte te doen, uit angst voor het taboe en de vooroordelen.

Over mishandeling en seksueel misbruik van jongens en mannen is veel minder bekend dan over meisjes en vrouwen. Veel mensen kunnen moeilijk geloven dat een man slachtoffer is, men redeneert dan: "Een echte man laat dit toch niet gebeuren?" Ook voor mannen zelf is het lastig om dit te accepteren; de schaamte is groot. De gevolgen van mishandeling en misbruik zijn meestal net zo erg als bij vrouwen, alleen is het taboe nog groter. Mannen hebben vaak nog meer moeite om hun kwetsbaarheid en machteloosheid te tonen. Jongens en mannen doen dan ook nog minder vaak aangifte bij de politie. Verder is het een misvatting te denken dat vrouwelijke plegers een grote uitzondering zijn. (http://goo.gl/s3P9w8)

Herzberg, 04-12-2013
Beste mensen,
Ik zou graag dit artikel gebruiken in een 'toolkit' meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling. Deze toolkit wordt gebruikt door aandachtsfunctionarissen huiselijk geweld en geeft veel achtergroninformatie en bevat dus ook interessante artikelen. Dit artikel van u valt hier ook onder. Ik vraag u dus toestemming om dit artikel in de toolkit op te nemen. Uiteraard met alle bronvermeldingen en vermelding van de website.
Ik hoor graag van u.
Met vriendelijke groet,
Edwin Herzberg Reactie infoteur, 29-12-2013
Dat is prima. U hebt hierbij mijn toestemming.

Tsjacko, 09-01-2011
Terwijl het artikel 'kopt' over partnergeweld door mannen én vrouwen, wordt in het artikel zelf alleen de man als dader benoemd.
Een jammerlijke en voor mij zeer pijnlijke misser, dwz. mannelijke slachtoffers van (geestelijk) geweld door vrouwen worden hiermee extra gekwetst.
Ik verzoek u daar waar man(nen) en 'hij' wordt genoemd, dit te wijzigen in mannnen/vrouwen resp. hij/zij.
Of zijn alleen mannen onderzocht? Dan klopt de koptekst dus niet.

Kortom, de man wordt verschrikkelijk gediscrimineerd, dat is wel duidelijk.
Was getekend, een recentelijk slachtoffer van ongelofelijk geestelijk geweld door een vrouw,

Tsjacko (pseudoniem) Reactie infoteur, 09-01-2011
In de inleiding schrijf ik dat ook mannen het slachtoffer kunnen zijn van huiselijk geweld en dat vrouwen ook daders van huiselijk kunnen zijn. Dit doe ik omdat in de publieke opinie en bij instanties heel vaak het vooroordeel heerst dat vrouwen bijna altijd sláchtoffers zijn van huiselijk geweld en mannen bijna altijd dáder. Ik wil dat beeld corrigeren.

Onder 'verantwoording' staat dat het artikel in het bijzonder ingaat op mannen die hun (vrouwelijke) partners mishandelen.

Nathalie Hexspoor, 21-10-2010
Waarom wordt er in dit artikel niets gezegd over de behandeling van psychopathische daders, de eerste categorie?
Slachtoffers die met dit soort daders te maken hebben, zijn daar natuurlijk ook in geinteresseerd…
Ik weet het antwoord wel, ze zijn niet te behandelen, maar het is wel belangrijk om dat dan te vermelden lijkt me… Reactie infoteur, 21-10-2010
Volwassen psychopaten zijn - met de huidige wetenschappelijke stand van zaken - inderdaad onbehandelbaar. Ik heb over dit onderwerp het volgende artikel geschreven: http://mens-en-samenleving.infonu.nl/psychologie/50599-antisociale-persoonlijkheidsstoornis-asp-en-psychopathie.html In het onderhavige artikel had ik reeds een link naar dit artikel ingevoegd. Doch in de laatste alinea zal ik expliciet aangeven dat psychopaten met de huidige stand van zaken onbehandelbaar zijn. Sterker, dat behandeling zelfs af te raden is, aangezien er aanwijzingen zijn dat het delictgedrag bevordert.

Lisette, 11-11-2009
Dit is feministische valse propaganda! Studies tonen aan dat het meestal vrouwen zijn die geweld gebruiken in het huis, niet mannen. We moeten erkennen dat vrouwen gewelddadig zijn en wij hebben een landelijk educatief programma nodig dat vrouwen als daders portretteert. Reactie infoteur, 12-11-2009
Hallo Lisette,

In het beleidsstuk 'Plan van aanpak Huiselijk Geweld tot 2011 - De volgende fase' van het Ministerie van Justitie staat het volgende geschreven:

"Slachtoffers van huiselijk geweld zijn in de meeste gevallen vrouwen en kinderen, maar het treft ook mannen, ouders en ouderen. (…) Verreweg het meeste huiselijk geweld wordt gepleegd door mannen. Uit de cijfers van de politie over 2006 blijkt bijvoorbeeld dat 85% van de door de politie geregistreerde slachtoffers van huiselijk geweld vrouw is, terwijl dit geweld vrijwel steeds wordt gepleegd door een man."

Ik ben daarom benieuwd naar de studies waar u aan refereert.

mvg, tartuffel

Erwin, 16-09-2009
Raar! Voornamelijk mannen worden genoemd als diegene die mishandeld, terwijl het aantal vrouwen die hun partner mishandelen waarschijnlijk even groot is! Reactie infoteur, 17-09-2009
Hallo Erwin,

Het is inderdaad zo dat er veel vrouwelijke daders van huiselijk geweld zijn. In de literatuur die ik heb geraadpleegd t.b.v. het onderhavige artikel, wordt hier niet expliciet op ingegaan.

mvg, tartuffel

Tartuffel (2.972 artikelen)
Laatste update: 13-04-2023
Rubriek: Mens en Samenleving
Subrubriek: Psychologie
Bronnen en referenties: 8
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.