Codependentie en enabling

Codepedentie is een psychische aandoening waarbij iemand zijn eigenwaarde afhankelijk maakt van de bevestiging, goedkeuring en aandacht die hij krijgt van andere mensen. Codependentie komt in onze westerse maatschappij voor bij 10-15% van de bevolking. De aandoening staat echter nog niet vermeld in de DSM V. Mensen die lijden aan codependentie zijn vaak enablers. Ze staan gedrag van anderen toe dat ten koste gaat van hun eigen functioneren en anderen remt in hun ontwikkeling.

Wat is enabling

Enabling is een manier om een oncontroleerbare situatie onder controle te krijgen, echter zonder positief resultaat. Enabling is eigenlijk niets anders dan het toestaan en tolereren van disfunctioneel gedrag en het overnemen van de verantwoordelijkheid van de ander. Iemand die enablet staat gedrag toe van één van zijn naasten ten koste van zichzelf en vaak ook ten koste van de ontwikkeling van de betreffende naaste. De enabler denkt dat hij zijn naaste een plezier doet door disfunctioneel gedrag door de vingers te zien, goed te praten of weg te wuiven. Het gevolg hiervan is dat de enabler de persoon in kwestie te veel beschermt, waardoor deze de gevolgen en verantwoordelijkheid van zijn eigen acties niet kan ervaren en overzien. Daarnaast leert de naaste niet om verantwoordelijkheid te nemen voor zichzelf en zijn gedrag. Enablen zorgt ervoor dat destructieve patronen en gedrag in stand worden gehouden en zelfs worden gestimuleerd. Mensen met codependentie zijn vaak geneigd tot enablen.

Een voorbeeld

Een codependent is getrouwd met een alcoholist. Deze laatste drinkt veel wanneer hij uit zijn werk komt en kan dan verbaal agressief zijn tegenover de kinderen. De codependent enablet dit gedrag door het gedrag goed te praten ten opzichte van de kinderen. De codependent zal geneigd zijn te zeggen: "Papa heeft hard gewerkt en heeft wel een biertje verdiend. Hij is moe. Trek je maar niet te veel van papa aan." Wanneer de alcoholist de volgende morgen zijn bed niet uit kan komen vanwege een kater, belt de codependent naar het werk van haar partner en zegt dat haar partner ziek is en niet kan komen.

In dit voorbeeld neemt de codependent de verantwoordelijkheid weg bij de alcoholist. Deze zal niet geneigd zijn om zelf verantwoordelijkheid te nemen voor zijn verslaving, omdat zijn gedrag geen negatieve consequenties voor hemzelf heeft. Echter wel voor zijn gezin. Dit ervaart de alcoholist echter zelf niet.

Enabling versus helpen

Wanneer is er sprake van enabling en wanneer is er sprake van helpen? De grens tussen enabling en helpen kan soms flinterdun zijn. Echter kan er wel een onderscheid worden gemaakt:

• Helpen is iets voor een ander doen wanneer de ander niet in staat is om het zelf te doen;
• Enabling is iets doen voor een ander wat de ander voor zichzelf kan en zou moeten doen.

Kenmerken van enabling

Enabling kun je herkennen aan een aantal gedragingen. Deze zijn als volgt:

• Iemand keer op keer een nieuwe kans geven;
• Het probleem ontkennen;
• Meedoen met het probleemgedrag (drinken, gokken, drugs gebruiken);
• Excuses, rationaliseringen en verklaringen accepteren;
• Problemen of ruzie vermijden;
• Voor iemand doen wat hij voor zichzelf zou moeten doen;
• De consequenties van het probleemgedrag wegnemen of verzachten;
• Iemands problemen proberen op te lossen;
• Iemand steeds komen redden;
• Proberen controle te krijgen over iemand of zijn problemen.

Waarom codependents enablen

Mensen die lijden aan codependentie enablen vaak. Ze staan vaak destructief gedrag toe van de mensen waar zij van houden. De oorsprong hiervan is te vinden in de jeugd van de codependent. Codependents groeien op in een onveilige gezinssituatie waarin er vaak niet in hun eigen emotionele behoeftes is voorzien. Vaak waren de ouders emotioneel onbeschikbaar en vertoonden zij destructief gedrag, waardoor er voor het kind geen veilige omgeving werd gecreëerd. Om toch liefde en bevestiging te krijgen, is de codependent in gaan spelen op de behoeftes van de ouders, met het idee dat wanneer de ouders in hun behoeftes zijn voorzien en tevreden zijn, zij op hun beurt liefde en bevestiging konden geven aan hun kind. De codependent heeft als gevolg van dit overlevingsmechanisme zichzelf vaak niet goed leren kennen, waardoor enablen eigen een 'way of life' is geworden en de enige manier om liefde te krijgen.

Achterliggende redenen om te enablen zijn:

• Zich verantwoordelijk voelen voor het destructieve gedrag van naasten;
• Bang zijn voor conflictsituaties;
• Niet weten hoe gezonde grenzen te stellen;
• Verlatingsangst;
• Graag willen helpen, maar niet weten hoe.

Stoppen met enabling

Wanneer de codependent wil stoppen met enabling, zijn de volgende stappen van belang:

• Acceptatie dat de codependent geen invloed heeft op de probleemsituatie;
• Eerlijkheid ten opzichte van zichzelf;
• Omgaan met angst.

Acceptatie

Omdat enabling, zoals eerder gezegd, een manier is om controle te krijgen over het oncontroleerbare gedrag van een naaste, is het goed te beseffen dat je als codependent en/of enabler geen controle zult krijgen over het gedrag van de betreffende naaste. De codependent heeft het gedrag niet veroorzaakt en kan het probleem niet oplossen, maar heeft enkel en alleen controle over zijn eigen gedrag. Het is belangrijk om los te koppelen van de naaste die het destructieve gedrag vertoont. En de focus te verleggen van het gedrag van de naaste, naar het gedrag van zichzelf, omdat de codependent daar wel invloed op uit kan oefenen.

Eerlijk zijn

Om enabling aan te pakken is het voor de codependent zaak om eerlijk te kijken naar zijn eigen gedrag. Vaak ligt daaronder een enorm diepgewortelde schaamte. Schaamte voor het enablen en ook schaamte voor zichzelf en het niet kunnen beschermen van zichzelf. En het gevoel niet goed genoeg te zijn. De codependent weet vaak wel dat hij verkeerd gedrag tolereert, maar weet vaak niet hoe dit aan te pakken. Het begint met eerlijkheid naar zichzelf. En van daaruit met mensen te werken aan de eigen gedragingen en overtuigingen. Dit kan met behulp van betrouwbare vrienden, een coach of therapeut of een 12-stappenprogramma zoals de Norwood-groep of Codependents Anonymous.

Omgaan met angst

Enabling is zowel zorgen voor een naaste, maar ook een manier om controle te krijgen over de eigen angst in een vaak onveilige situatie. Het is belangrijk te vermelden dat wanneer de codependent stopt met enablen, hij in eerste instantie meer angst zal ervaren. Om met deze angst om te gaan, kunnen zowel therapie, coaching als de eerder genoemde 12-stappenprogramma's een goede steun en uitkomst bieden. Wanneer de codependent zijn eigen angst beter leert managen, zal het enablen verminderen.

Al met als is het moeilijk om oud gedrag te veranderen, maar het is zeker niet onmogelijk. Waar een wil is, is een weg!

Lees verder

• Codependentie en afweermechanismen
• Codependentie en de zelfverificatie-theorie
• Codependentie en eenzaamheid
• Codependentie en emoties
• Codependentie en grenzen