Codependentie en afweermechanismen

Codependentie is een ernstige psychische aandoening, waarbij iemand zijn eigenwaarde afhankelijk maakt van de meningen en bevestiging van andere mensen. Iemand die lijdt een codependentie heeft nooit geleerd om op een gezonde manier zijn eigenwaarde uit zichzelf te halen. Vaak wordt codependentie met de jaren erger en heeft een codependent steeds meer bevestiging nodig om zich goed te voelen, met vaak burn-out als gevolg. Codependentie ontstaat vaak uit een onveilige jeugd. Voor het kunnen herstellen van codependentie is het belangrijk om de werkzame afweermechanismen te leren kennen die vaak optreden in een onveilige jeugd.

Afweermechanismen

Een afweermechanisme is een manier waarop kinderen zichzelf in onveilige situaties beschermen tegen overweldigende, traumatische ervaringen. De ervaringen kunnen uit het bewustzijn worden verbannen, mooier worden gemaakt dan ze zijn of onderdrukt worden. Wanneer een kind dit niet zou doen, zou het aan de overweldigende ervaringen en gevoelens onderdoor gaan en continu te veel pijn en angst ervaren om te kunnen verdragen.

Wanneer een kind opgroeit onder onveilige omstandigheden, leidt dit vaak tot de ontwikkeling van codependentie. Codependentie is een overlevingsmechanisme van een onveilige jeugd, waarbij iemand zichzelf ten dienste stelt aan anderen, zonder daarbij in contact te staan met de eigen behoeftes en grenzen. Tijdens een onveilige jeugd kunnen er onbedoeld en vaak ook onbewust door de ouders of andere belangrijke figuren diverse vormen van mishandeling plaatsvinden. Te denken valt aan fysieke mishandeling, emotionele mishandeling of psychische mishandeling, of wellicht alledrie de vormen. Om hier mee te kunnen dealen, zet een kind afweermechanismen in. De volgende vormen van afweer kunnen worden ingezet in een onveilige jeugd:

• Verdringing;
• Onderdrukking;
• Dissociatie;
• Bagatellisering;
• Ontkenning;
• Verdraaiing.

Verdringing

Bij verdringing worden pijnlijke ervaringen onbewust en automatisch vergeten. De herinneringen worden echter wel opgeslagen in het onderbewustzijn, maar liggen hier feitelijk onbereikbaar opgesloten. Vaak tot ver in het volwassen leven.

Onderdrukking

Bij onderdrukking wordt er bewust voor gekozen om pijnlijke ervaringen te vergeten. De traumatische ervaring is wel volledig bewust beleefd, maar de herinneringen worden 'vergeten' en dus onderdrukt. De herinneringen kunnen later wel weer naar het bewustzijn worden gehaald. Vaak gebeurt dit doordat er ergens een trigger is in het bewustzijn die opening biedt naar de verdrongen informatie.

Dissociatie

Bij dissociatie 'koppelt' een kind (of volwassene) zich emotioneel en lichamelijk helemaal los van de lichamelijke sensaties die plaatsvinden tijdens een pijnlijke en traumatische ervaring. Het kind ondergaat de gebeurtenis. Hij is erbij, maar zijn bewustzijn is er niet. Hierdoor wordt de traumatische gebeurtenis niet bewust beleefd. Vaak wordt dissociatie toegepast bij seksueel misbruik, incest of ernstige fysieke mishandeling.

Bagatellisering

Wanneer er gebruik wordt gemaakt van de afweermechanismen bagatellisering, ontkenning en verdraaiing ontstaat er een vertekenend beeld over het verleden, het eigen gedrag en gebeurtenissen in het heden. Bij bagatellisering wordt de betekenis van het eigen denken, doen of voelen afgezwakt. De ervaring wordt als minder ernstig of minder belangrijk neergezet dan wanneer een ander hetzelfde zou denken, doen of voelen.

Ontkenning

Bij ontkenning wordt de ernst van de situatie of gebeurtenis ontkend. Het afweermechanisme ontkenning is werkzaam wanneer iemand wel bij andere de ernst van dezelfde situatie in kan zien, maar niet bij zichzelf.

Verdraaiing

Bij verdraaiing wordt de werkelijkheid verdraaid. Verdraaiing houdt in dat er gedacht wordt dat een situatie op een bepaalde manier is, ondanks dat de feiten het tegendeel laten zien. Ofwel: de waarheid kan worden gehoord of gezien, maar er wordt een andere betekenis aan toegekend. Iemand die de werkelijkheid verdraait, kan de waarheid wel horen, maar niet als waarheid aannemen.

Afweermechanismen en codependentie

Voor een codependent in herstel is het belangrijk te weten wat afweermechanismen zijn en hoe deze zich manifesteren in zijn leven. Afweermechanismen zijn nog steeds werkzaam in het leven van een volwassen codependent. Vaak zijn de eigen afweermechanismen onzichtbaar voor de codependent zelf. En is het belangrijk om deze te gaan doorzien en doorbreken. Dit gaat vaak gepaard met angst, woede en frustratie.