Codependentie en grenzen

Codependentie is een psychische aandoening die nog niet vermeld staat in de DSM V. Iemand die lijdt aan codependentie heeft geleerd zijn eigenwaarde afhankelijk te maken van de bevestiging van andere mensen. Vaak komt dit voort uit een onveilige jeugd waarin het kind geen bevestiging, liefde, geborgenheid of steun van de ouders heeft gekregen op de manieren dat het kind het nodig had. Als overlevingsmechanisme is het kind zich gaan voegen naar de wensen, behoeftes en grenzen van anderen om op deze manier liefde, geborgenheid en steun te ervaren. Op volwassen leeftijd weten veel mensen die lijden aan codependentie niet wie ze zijn, waar hun grenzen liggen en wat hun behoeftes zijn. En juist bij het leren kennen van de eigen grenzen en het gaan hanteren ervan kan een codependent kracht ontwikkelen en leren op zichzelf te gaan vertrouwen.

De moeilijkheid van grenzen stellen

Grenzen stellen wordt in een gezonde jeugd van de ouders overgedragen op het kind. Het kind leert dan dat het recht heeft te zijn wie het is en dat zijn grenzen het waard zijn om gerespecteerd te worden. Echter is dit vaak wat niet is gebeurd tijdens de jeugd van een codependent. Vaak zijn de grenzen van een codependent keer op keer geschaad tijdens de jeugd. Dit kan door mishandeling op allerlei manieren. Maar ook doordat de ouders zelf grenzeloos waren en hierdoor ook 'kleurenblind' waren voor de grenzen van hun kinderen.

Voor een codependent is het moeilijk om grenzen te stellen om de volgende redenen:

• Een codependent plaatst de grenzen, behoeftes en gevoelens van anderen boven die van zichzelf;
• Een codependent kent zijn eigen grenzen niet (goed);
• Een codependent gelooft dat het stellen van grenzen een bedreiging vormt voor zijn relaties;
• Een codependent gelooft dat hij niet het recht heeft om grenzen te stellen;
• Een codependent heeft nooit geleerd om gezonde grenzen te mogen hebben.

Uiterlijke kenmerken van het niet stellen van gezonde grenzen

Het niet kunnen stellen van gezonde grenzen, komt vaak tot uiting in de volgende gedragingen:

• Teveel over zichzelf vertellen;
• De eigen normen en waarden aan de kant zetten om anderen te pleasen;
• Snel verliefd worden op iedereen die maar positieve aandacht geeft;
• Ja zeggen als nee wordt bedoeld;
• Van de ene in de andere relatie springen;
• Moeilijkheden om grenzen van zichzelf en anderen bespreekbaar te maken.

Het belang van grenzen stellen

Liefde en vriendschappen kunnen alleen maar op een veilige manier bestaan wanneer er grenzen worden gesteld. Zonder het stellen van grenzen, kan er geen vertrouwen ontstaan en kan er geen veiligheid en geborgenheid groeien. Dit komt omdat men in relaties zonder grenzen nooit weet waar hij goed aan doet, wanneer de ander iets fijn vindt, of wanneer niet. Mensen lopen in een grenzeloze relatie voortdurend op glad ijs en weten niet waar ze aan toe zijn. En dat geeft een enorm gevoel van onveiligheid. Voor beide partijen.
Wat vaak gebeurt bij mensen die lijden aan codependentie is dat wanneer er een grens bij hen opspeelt, ze bijna automatisch omschakelen in de please-stand. De eigen grens wordt weggemaakt en omgezet in het pleasen van anderen. Zich hiervan bewust te worden, is de eerste stap in het gaan stellen van grenzen. De codependent moet zich ervan bewust gaan worden dat hij de enige is die zijn grenzen kan hanteren en bewaken. Hoe moeilijk dat proces in het begin ook zal zijn.

De lange termijn effecten van het niet stellen van gezonde grenzen

Wanneer een codependent steeds maar geen grenzen stelt, terwijl dit wel nodig is om mensen te kennen en gekend te worden, zal dit pittige lange termijn gevolgen hebben voor de codependent. Hierbij valt te denken aan:

• Zich laten gebruiken of misbruiken;
• Ongezonde relaties met familie, vrienden en relaties;
• Opbouwen van onderhuidse boosheid en frustratie;
• Wantrouwen in andere mensen.

Grenzen zijn geen zaak van alles of niets. Grenzen zijn afhankelijk van omstandigheden en kunnen per dag anders liggen.

Soorten grenzen

Er zijn vele soorten grenzen waar rekening mee moet worden gehouden bij het herkennen, erkennen en vervolgens stellen van grenzen:

• Materiële grenzen (geld, spullen en het uitlenen daarvan);
• Fysieke grenzen (persoonlijke ruimte, geluiden of lichamelijke pijn);
• Cognitieve grenzen (gedachten, normen en waarden, meningen);
• Emotionele grenzen (voelen van de eigen emoties of de emoties van een ander);
• Seksuele grenzen (door wie, waar en wanneer laat iemand zich aanraken).

Ieder mens heeft zijn eigen grenzen op bovenstaande gebieden. Ieder mens heeft ook het recht om voor zijn eigen grenzen te gaan staan. Ook als de persoonlijke grenzen niet werden gerespecteerd tijdens de jeugd en het stellen van grenzen tot onveilige situaties heeft geleid. Een codependent is vaak opgegroeid met het gevoel een verlengstuk te zijn van zijn ouders, in plaats van een losstaand individu. Er is een grote stap in de ontwikkeling gemist in het zich losmaken van de ouders en het opgroeien tot een op zichzelf staand individu.

Bewustwording

Voor mensen die lijden aan codependentie is het een enorme stap om zich bewust te worden van de eigen fysieke grenzen en de emotionele grenzen. Vaak worden de fysieke grenzen genegeerd of wordt er te weinig rekening met het eigen lichaam. Stappen die hierin kunnen worden genomen zijn: gezond eten, sporten, voldoende, rust nemen, ongezonde dingen met mate doen. Wat de emotionele grenzen betreft is het voor een codependent belangrijk om te leren dat hij (of zij) geen verantwoordelijkheid draagt voor de gevoelens en problemen van een ander. Daarnaast is het een stap om te gaan leren om niet automatisch de mening of normen en waarden van een ander over te nemen, iets wat mensen met codependentie veelal automatisch doen. Andersom is het ook belangrijk: andere mensen zijn niet verantwoordelijk voor de gevoelens en gedragingen van de codependent.

Opspelende gevoelens

Boosheid is in veel gevallen een teken dat er een grens is bereikt en er actie is vereist, vaak in de vorm van een grens die gesteld moet worden. In het begin zullen er veel gevoelens opspelen wanneer er grenzen gesteld zullen worden door de codependent. Schuldgevoelens, maar ook angst. Maar naarmate er meer geoefend wordt met grenzen stellen en het uitdragen van de eigen grenzen, zullen deze gevoelens minder heftig worden. Daarnaast zal er meer respect komen voor de codependent en zijn grenzen, waardoor relaties verbeteren.

Wanneer een codependent grenzen gaat stellen en de grenzen worden niet gerespecteerd, zullen er consequenties aan verbonden moeten worden. Het is echter wel belangrijk om bij het verbinden van consequenties de consequenties ook echt uit te voeren. Want wanneer de consequentie een loos dreigement blijkt te zijn, zal de codependent in plaats van meer respect minder respect krijgen.

Grenzen stellen zal in eerste instantie egoïstisch voelen. Maar het is essentieel in het beschermen van jezelf en het opbouwen van zelfvertrouwen.