Codependentie en emoties

Codependentie is een progressieve, psychische aandoening waarbij iemand zijn eigenwaarde afhankelijk maakt van de meningen en bevestiging van andere mensen. Mensen met codependentie hebben niet geleerd om hun eigenwaarde op een gezonde manier uit zichzelf te halen. Vaak is codependentie een gevolg van een onveilige jeugd. Hoewel het een psychische aandoening betreft, staat de diagnose nog niet vermeld in de DSM V. Codependentie gaat vaak gepaard met zeer heftige emoties en schaamte.

Emoties in onze westerse maatschappij

In onze westerse maatschappij wordt er een onderscheid gemaakt tussen 'gewenste' emoties en 'ongewenste' emoties of 'goede' en 'slechte' emoties. Boosheid, schaamte, angst, pijn, verdriet en schuldgevoel worden gezien als negatieve emoties, terwijl vreugde en blijdschap worden gezien als positieve emoties. Hierdoor krijgen we vaak de boodschap dat het slecht is om 'negatieve' emoties te ervaren en dat gezonde volwassenen altijd rationeel blijven en geen negatieve gevoelens hebben.
Mensen die 'negatieve' emoties wel ervaren worden op hun beurt vaak gezien als emotioneel of overgevoelig of wanneer deze emoties als extreem intens worden ervaren wordt er weleens een label van krankzinnig op geplakt. Daarnaast wordt pijn vaak weggemaakt. Het is niet nodig om pijn te hebben en wanneer je pijn hebt, dan neem je er een middeltje tegen.

Een van de hoofdkenmerken van codependentie is dat een codependent de als negatief bestempelde emoties als zeer heftig en intens kan ervaren. Omdat dit niet passend is in het beeld van een gezonde en rationele volwassenen, hebben mensen die lijden aan codependentie vaak ook enorme schuldgevoelens en schaamte over wie ze zijn.

De oorspronkelijke functie van emoties

Alle emoties die mensen ervaren hebben een functie. Ook de emoties die in onze maatschappij als 'negatief' en ongewenst worden bestempeld. Het is voor een mens uitermate belangrijk om alle emoties die hij aangereikt krijgt te doorvoelen, om zich verder te kunnen ontwikkelen en er door te groeien. Wanneer bepaalde emoties niet gevoeld en doorvoeld mogen worden, worden ze vaak 'geparkeerd'. Echter is ook de parkeerplaats een keer vol en zullen de geparkeerde emoties toch doorvoeld moeten worden. Dit komt vaak tot uiting in een niet te stoppen paniekaanval.

De functie van emoties

• Boosheid geeft mensen kracht om voor zichzelf, hun eigen normen, waarden en grenzen te kunnen gaan staan. Door boosheid voelt iemand zelf waar zijn grenzen liggen en wanneer iemand deze grenzen overtreedt;
• Angst zet de zintuigen op scherp, door te focussen op mogelijk gevaar in de omgeving, waartegen iemand zichzelf moet beschermen. Gezonde angst houdt mensen weg bij foute situaties en foute relaties;
• Pijn zet aan tot groei. Het doorvoelen van pijn kan ervoor zorgen dat iemand anders in het leven komt te staan en pijnlijke ervaringen uit het verleden als les voor de toekomst kan gebruiken;
• Schuld geeft aan dat iemand een voor zichzelf belangrijke waarde heeft geschonden en kan gebruikt worden om weer op het juiste spoor te komen van de eigen belangrijke normen en waarden en om fouten te corrigeren;
• Schaamte leert iemand dat hij een fout heeft gemaakt dat en dat degene verantwoordelijkheid moet nemen voor zijn daden en de negatieve impact die zijn daden op anderen hebben te corrigeren. Schaamte komt echter niet van binnenuit, maar komt voort uit het gecorrigeerd worden als kind tijdens het opgroeien.

Codependentie, schaamte en schuldgevoelens

Codependentie is qua oorsprong een op schaamte gebaseerde ziekte. Een codependent heeft geleerd dat hij niet zichzelf mag en kan zijn met al zijn emoties erop en eraan. Hij heeft gedurende zijn jeugd geleerd dat hij niet goed is zoals hij is. Hierdoor overheerst er een gevoel dat hij het niet waard is om van te houden hij zichzelf is. Hij leert zich te schamen voor zichzelf.

Hoewel schaamte een emotie is net als boosheid, angst en vreugde, is schaamte wel een emotie die van grote invloed is op het gevoel van eigenwaarde van een codependent. Schaamte is een enorm krachtige emotie. Vaak leven mensen met codependentie met ontzettend veel schaamte ten opzichte van zichzelf. Zonder zich hiervan bewust te zijn. Het gevoel van schaamte gaat bij iemand met codependentie gepaard met een gevoel van falen. En schuldgevoelens. Onbewust zullen veel mensen met codependentie zich willen bewijzen om zo de schaamte te ontkrachten. Dit kan door hard te werken, veel voor anderen te doen, groot huis, grote auto, etc. Doet hij dit niet, dan ervaart de codependent vaak enorme schuldgevoelens.

Het ontstaan van de diepe gevoelens van schaamte bij codependentie

De diepe gevoelens van schaamte komen niet uit de lucht vallen bij iemand die lijdt aan codependentie. Vaak hebben de ouders van een codependent eveneens een onveilige jeugd gehad. Veelal gepaard met emotionele, psychische of lichamelijke mishandelding. Net als de codependent. Vaak staan ouders van een codependent niet in contact met hun eigen schaamte- of schuldgevoelens. Deden ze dit wel, dan hadden ze door het ervaren van schaamte en schuld hun eigen kind op een andere manier behandeld dan ze nu hebben gedaan. Wanneer een kind emotioneel, psychisch of lichamelijk wordt mishandeld door een ouder die niet in contact is met zijn eigen gevoelens van schuld en schaamte en wellicht zijn eigen jeugdervaringen niet heeft verwerkt, ontwikkelt een kind een fundamenteel gevoel van schaamte, dat door de ouder onbewust wordt overgedragen op het moment dat de mishandeling plaatsvindt. Vaak gebeurt dit keer op keer, vaak onbedoeld, met als gevolg een enorme basis van schaamte bij de codependent.

Overweldigende emoties

Het verschil tussen gezonde volwassen emoties en de gevoelens die voortkomen uit een jeugd waarin mishandeling heeft plaatsgevonden is dat gevoelens uit de jeugd overweldigend en overspoelend zijn. Deze emoties komen meestal tot uiting als een gevoelsaanval: een ervaring van overweldigende emoties die niet in verband lijken te staan met de situatie op dat moment. Mensen met codependentie kunnen hier schijnbaar spontaan door overvallen worden. Vaak vindt een gevoelsaanval plaats in de vorm van primaire emoties als boosheid, angst, pijn of schaamte.

Een aanval van boosheid komt vaak naar buiten in de vorm van een woedeaanval. Een aanval van angst komt vaak naar buiten in de vorm van een paniekaanval. Een aanval van pijn komt vaak tot uiting in een overweldigend gevoel van moedeloosheid, geen hoop meer hebben, zelfmoordgedachten of het gevoel te zullen bezwijken onder de intens gevoelde pijn. Een schaamteaanval is een plotseling diepgaand gevoel van minder waard zijn dan anderen, waardeloos zijn, niet goed genoeg zijn.

Schaamte

Schaamte als nalatenschap van een onveilige jeugd heeft vaak een verlammende en verwoestende werking, die de codependent het gevoel geeft (veel) minder waard te zijn dan anderen. De codependent ervaart als gevolg van deze schaamte een gevoel van waardeloos zijn en een afkeer hebben van zichzelf. Bij het ervaren van een schaamteaanval wordt een codependent overspoeld door de gevoelens van schaamte uit zijn jeugd. Vaak gaat de schaamte zo diep dat de codependent tijdens het ervaren van een schaamteaanval het niet kan verdragen iemand te zien. Hij heeft het gevoel zichzelf compleet kwijt te zijn en volledig krankzinnig te zijn wanneer hij door de schaamte overspoeld wordt. De volledige gevoelens van de jeugd overspoelen hem en het komt voor dat een codependent zo in een schaamteaanval vastzit, dat hij met een kinderstemmetje gaat praten.

Pas wanneer een codependent aan de slag gaat met zijn codependentie, zal hij langzaam leren onderscheid te maken tussen gevoelens van vroeger en de gevoelens in het nu. Dat is een enorm moeilijk en heftig proces. En daarmee wordt niet gezegd dat alle heftige gevoelens zullen verdwijnen. Maar er komt langzaam wel meer duidelijkheid in de gevoelswereld van de codependent en het ervaren van gezonde en oude emoties.

Lees verder

• Codependentie en hechting
• Codependentie: symptomen & ontstaan van mede-afhankelijkheid
• De vier fases van herstel van codependentie
• Codependentie en de omgang met het gezin van herkomst
• Codependentie en vriendschapsrelaties