Codependentie en eenzaamheid

Codependentie is een psychische aandoening waarbij iemand zijn eigenwaarde compleet heeft overgeleverd aan de bevestiging van andere mensen. Iemand die codependent is, zal sterk geneigd zijn andere mensen te pleasen in de hoop positieve feedback te krijgen. Codependentie ontstaat als een overlevingsmechanisme in een onveilige jeugd waarin er niet voldaan is in de behoeftes van het kind. Hoewel codependentie bij 10 tot 15% van de mensen binnen onze maatschappij voorkomt, staat de aandoening nog niet vermeld in de DSM V. Mensen die codependent zijn hebben veelal te lijden onder gevoelens van toxische, pathologische eenzaamheid.

Basisbehoeften

De basisbehoefte van ieder mens is het hebben van tenminste één persoon in je leven die naar je luistert, om je geeft, je in je bestaan bevestigt en er voor je is wanneer je het nodig hebt. Het ontbreken hiervan geeft een gevoel van verlating en eenzaamheid bij ieder mens. Een intieme relatie met een persoon die voldoet aan de hiervoor benoemde basisbehoeften, is voor veel mensen de oplossing voor de gevoelens van eenzaamheid. Deze persoon kan een partner, ouder, familie of vriend zijn.

Hoe het werkt bij codependentie

Echter werkt dit anders met betrekking tot codependentie. Codependentie is een reactie op diepe schaamte en op hechtingstrauma, waardoor er een enorme angst ontstaat voor eenzaamheid. Vaak komt dit voort uit een jeugd bij narcistische ouders, waarin er niet onvoorwaardelijk van een kind kan worden gehouden. Om toch een sprankje liefde te krijgen, zal het kind de ouders gaan pleasen. De liefde die het kind krijgt, is afhankelijk van wat het kind voor de ouders doet. Hierdoor wordt het kind - zoals Ross Rosenberg, specialist in codependentie en narcisme, omschrijft in zijn YouTube-video's - een 'human doing' in plaats van een 'human being'. Het kind leert de behoeftes van zijn ouders te scannen en zijn gedrag daarop aan te passen. Doordat het kind zich continu moet instellen op de behoeftes van zijn ouders, is er geen ruimte voor zijn eigen behoeftes en zal het geen gevoel van eigenwaarde of zelfliefde ontwikkelen. Hierdoor zal het kind van jongs af aan een gevoel van diepe, pijnlijke, pathologische, toxische eenzaamheid ervaren. Het kind zal leren zich pas geliefd te voelen en fijn bij zichzelf te voelen, mits het voldoet aan de behoeftes van andere mensen, in eerste instantie zijn narcistische ouders.

Toxische eenzaamheid

Omdat een codependent als kind niet leert om te gaan met de diepe, pijnlijke, pathologische en toxische gevoelens van eenzaamheid, zal hij in zijn volwassen leven op zoek gaan naar iemand die deze gevoelens van diepe, pijnlijke eenzaamheid weg kan nemen. Vaak zal een codependent zich in eerste instantie aangetrokken voelen tot mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Vaak doordat dit vertrouwd voelt vanuit zijn jeugd. Zowel een codependent als een narcist hebben te lijden onder diepe innerlijke schaamte, hechtingstrauma en enorme angst voor eenzaamheid. Zij kunnen bij elkaar in eerste instantie deze eenzaamheid wegnemen, door een sterke aantrekkingskracht. Hoewel de relatie disfunctioneel is, houdt het de gevoelens van toxische eenzaamheid bij beide personen wel op afstand. Dit gebeurt zowel in partnerrelaties, als in familiaire relaties en in mindere mate in vriendschappen.

Toxische eenzaamheid als ontwenningsverschijnsel

De eerste neiging van mensen die zich eenzaam voelen is zich terugtrekken en contact uit de weg te gaan. Terwijl dit de gevoelens van eenzaamheid vaak nog meer verergert. Veel mensen met codependentie zitten klem tussen de gevoelens van angst voor pijn bij het aangaan van nieuwe contacten en de pijnlijke gevoelens van het alleen zijn.

Mensen met codependentie zullen wanneer zij geen partner hebben of geen contact hebben met hun familie de diepe, intens pijnlijke en toxische gevoelens van eenzaamheid ervaren tot op het bot. Deze heftige gevoelens van eenzaamheid zijn misschien wel het belangrijkste ontwenningsverschijnsel en hoofdkenmerk van codependentie en zijn er de oorzaak van dat een codependent vaak verslaafd is aan een narcistische partner. Met een partner heeft een codependent het gevoel dat hij een plek heeft verdiend op de aarde, dat hij het waard is om te leven, dat hij bij iemand hoort. Ook wanneer een relatie destructief is. Zonder partner zal een codependent die toxische gevoelens van eenzaamheid ervaren en zich daarnaast waardeloos en ongeliefd voelen. Ook zal hij lichamelijk dezelfde sensaties ervaren als iemand die aan het afkicken is van drugs.

De consequenties van het loslaten van destructieve relaties

Wanneer de codependent ervoor kiest met zijn (narcistische) partner of familie te breken, zal hij zich moeten voorbereiden op intense en heftige gevoelens van toxische eenzaamheid en afkicksymptomen. Hoewel mensen met een alcohol- of drugsverslaving zich bij het afkicken moeten voorbereiden op 2 weken met heftige afkicksymptomen, geldt dit niet voor de codependent. Wanneer de codependent contact of een relatie verbreekt met een narcistische ander, zullen de gevoelens van intense, toxische eenzaamheid en de lichamelijke afkickverschijnselen ongeveer 3 maanden duren, mits de codependent ondersteund wordt door een therapeut. Om te herstellen van codependentie is het allerbelangrijkste om de enorme gevoelens van eenzaamheid te overwinnen. Hiervoor is het uitermate belangrijk dat de therapeut de symptomen van codependentie en de intense gevoelens van toxische eenzaamheid erkent, herkent en kan begeleiden.

Voor een codependent is het belangrijk om te leren omgaan met het alleen zijn en met de toxische gevoelens van eenzaamheid. Daarbij helpt het om de eigen interesses te ontwikkelen en een groep van ondersteunende vrienden te hebben. Het geeft kracht om te leren dat je als codependent dingen voor jezelf en alleen kunt doen, zonder je daarbij afhankelijk te voelen van anderen. Wanneer de codependent zich richt op zichzelf en zijn eigen ontwikkeling, zal hij minder geneigd zijn zich uit eenzaamheid in een relatie te storten die niet goed voor hem is.

Verzet

Wanneer de codependent wordt overvallen door gevoelens van eenzaamheid, zal de eerste neiging zijn om zich te verzetten tegen deze gevoelens. Verzet tegen de gevoelens van toxische eenzaamheid zal de gevoelens nog erger maken. De codependent is in eerste instantie bang om te verdrinken in de gevoelens van toxische eenzaamheid en pijn. Deze zijn ook amper te dragen. Vaak zal het verzetten tegen de gevoelens van eenzaamheid leiden tot het vluchten in verslavend gedrag, zoals te veel eten, het opbellen van een onbeschikbare ex, werken, drank- of drugsgebruik.

Omgaan met gevoelens van eenzaamheid

De intense gevoelens van toxische eenzaamheid kunnen worden overwonnen door verbinding. De tegenhanger van eenzaamheid is verbinding. Het grootste probleem van de toxische eenzaamheid die gepaard gaat met codependentie is dat het de gedachten negatief beïnvloedt. Door de ontwenningsverschijnselen zullen er gedachten gaan spelen dat de pathologische eenzaamheid alleen kan worden opgelost door terug te gaan naar de relatie met de narcist(en). Deze gedachten kloppen niet. De pathologische eenzaamheid gaat uiteindelijk weg wanneer de codependent zich verbindt met andere mensen en met zichzelf door zelfzorg en zelfliefde. Door verbinding te maken met andere mensen kan de codependent leren dat hij het waard is om lief te hebben in de ogen van andere mensen en in de ogen van zichzelf. Een codependent zal moeten leren dat hij niet alles van zichzelf op hoeft te geven om liefde te ontvangen. En dat mensen van hem houden voor wie hij is. Dat hij van zichzelf mag houden voor wie hij is. Let wel: dit proces kost veel tijd, kracht en doorzettingsvermogen.

Tips

Omgaan met gevoelens van toxische eenzaamheid is verre van gemakkelijk. Wel zijn er enkele tips die de omgang met deze zware gevoelens kunnen vergemakkelijken:

• Doorvoel en ervaar de emoties helemaal;
• Schrijf over de oorsprong van de gevoelens;
• Bedenk wat de gevoelens van toxische eenzaamheid heeft getriggerd;
• Bedenk dat de heftige gevoelens tijdelijk zijn.

Doorvoel en ervaar alle emoties helemaal

De neiging van mensen met codependentie is om gevoelens weg te maken en te onderdrukken, met als gevolg vaak overspoeling door de emoties, wanneer het onderdrukken niet meer gaat. In plaats van verzet tegen de emoties van toxische eenzaamheid is het aan te raden de emoties volledig te doorvoelen en ondergaan. Wellicht komen er nog andere emoties naar boven. Wanneer de emoties de ruimte krijgen, komt er vaak een gevoel van verbondenheid met zichzelf voor terug. Daarnaast geeft het doorvoelen van emoties vaak ruimte voor nieuwe emoties.

Schrijf over de oorsprong van de gevoelens

Wanneer de gevoelens van toxische eenzaamheid geheel doorvoeld worden, kunnen er ook gevoelens van rouw en verdriet omhoog komen. Deze vinden vaak hun oorsprong in gevoelens van toxische eenzaamheid uit de jeugd van de codependent. Het schrijven over ervaringen uit zijn jeugd en de gevoelens van eenzaamheid die daarmee gepaard gingen, zal helpen bij het verwerken van de pijn.

Bedenk wat de gevoelens van eenzaamheid heeft getriggerd

Wanneer de gevoelens van eenzaamheid zijn getriggerd heeft er vaak iets plaatsgevonden wat deze gevoelens heeft getriggerd. Voor een codependent is het belangrijk om zich bewust te worden van de triggers om zo meer inzicht in zichzelf te krijgen en de oorzaak van gevoelens.

Bedenk dat de heftige gevoelens tijdelijk zijn

Hoewel het enorm heftig is om de gevoelens van toxische eenzaamheid te ervaren, is het belangrijk voor de codependent te beseffen dat de gevoelens tijdelijk zijn. En dat er uitzicht is op betere gevoelens, mits er niet terug wordt gegaan naar de narcistische relatie. In dat geval zal het afkicken weer opnieuw gebeuren.