De vier fases van herstel van codependentie

Codependentie, ook al wel mede-afhankelijkheid genoemd, is een psychische aandoening die volgens de statistieken speelt bij 10 tot 15% van de bevolking. Vaak lijden mensen aan codependentie zonder zich daar bewust van te zijn. Het belangrijkste kenmerk van codependentie is dat mensen die aan deze aandoening lijden hun eigenwaarde volledig afhankelijk maken van andere personen en er alles aan zullen doen om deze mensen te pleasen om zichzelf goed te kunnen voelen. Dit gaat vaak ten koste van de eigen grenzen en behoeftes. Wanneer een codependent zich bewust wordt van zijn aandoening en dat deze nooit vanzelf over zal gaan, zal hij willen herstellen. In het herstel van codependentie zal hij globaal gezien vier fases doormaken.

Codependentie

Codependentie, ook wel mede-afhankelijkheid genoemd, is een progressieve psychische aandoening, waarbij de codependent zijn eigenwaarde afhankelijk maakt van de bevestiging van anderen. Een codependent zal er alles voor over hebben om op een positieve wijze gewaardeerd te worden door de ander, ook als dit ten koste gaat van hemzelf. Een codependent zal op een bepaald moment beseffen dat hij kapot gaat aan deze aandoening. Op dat moment zal hij bereid zijn hulp in te schakelen van een therapeut, vaak in combinatie met een zelfhulpgroep als de Norwoodgroep of Codependents Anonymous. Hoewel het om een psychische aandoening gaat, wordt de diagnose niet vermeld in de DSM V.

In het herstel zal de codependent moeten leren om zijn eigenwaarde uit zichzelf te gaan halen door zijn grenzen te gaan voelen en te stellen naar anderen. Daarnaast zal de codependent moeten leren voelen wat er zich in hem afspeelt. Wat voelt hij? Waar komt dit door? Hoe kan hij goed voor zichzelf zorgen? Het herstel is geen gemakkelijke opgave voor een codependent, die in plaats van zijn eigenwaarde buiten zichzelf te plaatsen, nu stapsgewijs zal moeten leren om zijn eigenwaarde uit zichzelf te gaan halen. Globaal gezien worden er 4 fasen in het herstellen van codependentie doorgemaakt, mits een codependent in therapie gaat:

• Fase 1: Grenzen leren voelen en stellen
• Fase 2: Behouden van grenzen ondanks negatieve reacties
• Fase 3: Nieuwe relaties opbouwen en oude relaties vernieuwen
• Fase 4: Stabiele fase

Fase 1: Grenzen leren voelen en stellen

In deze eerste fase zullen er veel ontwenningsverschijnselen optreden bij de codependent te vergelijken met het afkicken van een alcohol- of drugsverslaving. Wanneer de codependent voor het eerst zijn grenzen gaat voelen en gaat stellen naar andere mensen, zal de eerste reactie vanuit de omgeving vaak niet positief zijn. Boosheid en verontwaardiging komen vaak voor. Mensen zijn niet gewend dat de codependent voor zichzelf opkomt. Doordat de codependent zich anders gedraagt, zullen zij ook hun gedrag jegens de codependent moeten aanpassen. Dit stuit vaak op weerstand, omdat mensen in het algemeen niet van verandering houden. De codependent zal er rekening mee moeten houden dat mensen in zijn omgeving boos zullen zijn, kritiek op hem uiten en hem veroordelen. Dit kan veel pijn, verdriet en frustratie bij de codependent veroorzaken.

In deze fase is de codependent erg onzeker en vraagt zich vaak af of hij er goed aan doet zijn vertrouwde patronen te veranderen. En of hij niet beter terug kan gaan naar hoe het was. Het is erg belangrijk dat de codependent in deze fase een therapeut tot zijn beschikking heeft die weet in welke moeilijke fase hij zich bevindt en hem helpt door te zetten. De ontwenningsverschijnselen van codependentie in deze eerste fase zijn vooral psychisch, maar er kunnen ook lichamelijke klachten optreden zoals: hoofdpijn, rugpijn, niet kunnen slapen, trillen en onrust.

Fase 2: Behouden van grenzen ondanks negatieve reacties

In deze fase is de codependent gewend geraakt aan de negatieve reacties van zijn omgeving op zijn nieuwe gedrag. Tijdens deze fase gaat het erom dat de codependent zijn eigen grenzen blijft voelen en hanteren. Ook als dat leidt tot verlies, pijn en gekwetst worden.

Er zal in deze fase sociaal gezien veel veranderen voor de codependent. Hij zal zijn leven anders gaan aanpakken en inrichten volgens zijn eigen behoeften en grenzen en zijn eigen normen en waarden, die langzaam zullen ontstaan. De codependent krijgt inzicht in welke relaties en omgangsvormen goed voor hem zijn en welke niet.

In deze fase voelt de codependent meer kracht doordat hij meer in contact staat met zichzelf. Maar ook speelt er verlatingsangst. De codependent zal moeite hebben om relaties te verbreken die niet goed voor hem zijn of die niet met hem mee willen veranderen naar gezondere relaties. Ook zullen er mensen zijn die zelf de band met de codependent verbreken omdat zij geen baat meer hebben bij de nieuwe omgangsvormen. Dit roept gevoelens op van verlatenheid, verdriet, verlies (rouw) en schaamte. Het is fijn als de codependent deze emoties kan delen met zijn therapeut. Mensen die blijven in het leven van de codependent zullen tijd nodig hebben om zich aan te passen aan zijn nieuwe gedrag en de nieuwe omgangsvormen. Ook dit is belangrijk om in acht te nemen en te behandelen met zijn therapeut.

Fase 3: Opbouw van nieuwe, gezonde relaties

In deze fase zijn de destructieve relaties uit het leven van de codependent verdwenen en heeft de codependent inzicht dat het in deze relaties bijna nooit ging om de behoeften van hemzelf. Doordat de codependent meer in contact staat met zichzelf en daardoor beter voor zichzelf kan zorgen in het behartigen van zijn eigen belangen, zal er in de overgebleven relaties meer gelijkwaardigheid, wederkerigheid en respect te ontstaan. Dit begint de codependent langzaam als fijn te ervaren. Ook in nieuwe vriendschappen kan de codependent zijn eigen normen en waarden, grenzen en behoeften behartigen. Hierdoor ontstaat er gelijk al gelijkwaardigheid en wederzijds respect.

In deze fase kunnen er ook terugvallen zijn. In plaats van deze terugvallen te veroordelen, is het belangrijk dat de codependent er met een open blik samen met zijn therapeut naar kan kijken. Waarom vond de terugval plaats? Welke behoefte speelde er ten tijde van de terugval? Welke gevoelens? Hoe kan de codependent het anders doen en goed voor zichzelf zorgen zonder terug te vallen? De codependent krijgt veel inzicht in deze fase.

Fase 4: De stabiele fase

In deze fase zijn de meeste relaties gestabiliseerd. De codependent zal minder angst of stress ervaren. En voor het eerst zal hij zich in verbinding met zichzelf en in verbinding met anderen kunnen voelen. Dit is een nieuwe ervaring, waar de codependent langzaam van kan leren genieten. De relaties in het leven van de codependent zullen nu meer gebaseerd zijn op gelijkwaardigheid en een eerlijke uitwisseling van liefde en respect.

Doordat de nieuwe gedragingen tot nieuwe en betere uitkomsten binnen zijn relaties hebben geleid, zal de codependent zich een stuk minder aangetrokken voelen tot destructieve relaties. Ook zal hij een stuk minder geneigd zijn de gedragingen uit zijn jeugd te herhalen. Ondanks alles zal de codependent zich bewust moeten blijven van zijn vroegere kwetsbaarheid. Dit blijft een levenslang proces van zich bewust blijven van zijn grenzen en behoeftes, maar ook van zijn valkuilen.

Lees verder

• Codependentie en relaties
• Codependentie: het herstel
• Codependentie: symptomen & ontstaan van mede-afhankelijkheid
• Codependentie en narcisme