Codependentie en relaties

Mensen met codependentie, ook wel mede-afhankelijkheid genoemd, maken hun eigenwaarde vaak volledig afhankelijk van anderen. Hierdoor lijden zij erg vaak onder hun intieme relaties. Zij zijn in intieme relaties zo bezig met het pleasen van hun partner dat zij hun eigen grenzen en behoeften uit het oog verliezen en hier zelf langzaamaan aan kapot gaan, vaak zonder te weten wat er gaande is. Hierdoor lijden veel codependenten in stilte. Naar schatting lijdt 10 à 15% van de Nederlandse bevolking aan codependentie. Voor deze mensen biedt het uitkomst wanneer er meer bewustwording van deze aandoening komt zodat er gerichte hulp kan plaatsvinden.

Codependentie in het kort

Codependentie is een progressieve aandoening. Een codependent maakt zijn eigenwaarde afhankelijk van de bevestiging van anderen en zal zich daardoor tot het uiterste inzetten om op een positieve wijze gewaardeerd te worden door de ander. Hierbij verliest de codependent zijn eigen grenzen en behoeften uit het oog. Vaak ook omdat de codependent zich niet eens bewust is van zijn eigen grenzen en behoeften en daar ook niet naar kan handelen.

De belangrijkste kenmerken van codependentie zijn:

• Weinig eigenwaarde ervaren
• Moeite hebben met grenzen stellen
• Moeite hebben met inzicht in de eigen gevoelens
• Moeite hebben met inzicht in de eigen behoeften en grenzen
• Moeite met het uiten van de eigen emoties op een beheersbare manier

De jeugd

Codependentie komt meestal voort uit een hechtingstrauma met een of beide ouders dat zich in de eerste jaren van de jeugd heeft ontwikkeld. Wanneer een kind een narcistische ouder of een emotioneel onbeschikbare ouder heeft (of beiden) wordt er niet op een onvoorwaardelijke manier van het kind gehouden. Een kind dat opgroeit onder deze omstandigheden, leert dat het ‘liefde’ krijgt door zich te gedragen naar de verwachtingen van de ouders, of door de ouders tevreden te stellen. Ross Rosenberg noemt in zijn YouTube-video's een kind dat op deze manier moet overleven een ‘human doing’ (iemand die dingen moet doen) in plaats van een ‘human being’ (iemand zijn). Anders omschreven: een kind dat opgroeit onder deze omstandigheden leert dat hij heel goed in moet spelen op de behoeftes en verwachtingen van zijn ouders, zodat hij hen tevreden stelt of blij maakt. Hoewel hij de ouder(s) hiermee een goed gevoel geeft, leert hij niet dat hij van zichzelf al waardevol is. Hij leert niet van zichzelf te houden. Vaak ervaart een kind al heel jong een diep gevoel van eenzaamheid. Omdat hij heeft geleerd dat liefde krijgen werkt volgens het principe van ‘voor wat hoort wat’.

Relatiepatroon

Een kind dat opgroeit onder bovengenoemde omstandigheden, ontwikkelt een relatiepatroon van geven aan anderen om zichzelf geliefd te voelen of om zich goed te kunnen voelen. Dit patroon neemt het kind als volwassene mee in zijn relaties en komt tot uiting als codependentie. Een codependent ervaart vanbinnen een extreem intens gevoel van eenzaamheid dat uitermate pijnlijk is. Dit is het hechtingstrauma, het niet goed genoeg zijn zoals je bent. De enige manier waarop de codependent deze pijnlijke eenzaamheid kan oplossen of wegnemen is door iemand te vinden die het voor hem wegneemt. Vaak trekt een codependent als gevolg hiervan een partner aan die of narcistisch is of emotioneel onbeschikbaar, net als zijn ouder(s). In relatie met een narcist of een emotioneel onbeschikbare partner voelt de codependent de eenzaamheid niet en voelt hij zich compleet. En kan hij de vertrouwde, maar schadelijke patronen uit zijn jeugd herhalen in het kader van voor wat, hoort wat.

Twee halve delen

Zowel een codependent als een narcist of emotioneel onbeschikbare partner voelen zich compleet in hun gezamenlijke relatie. Beide personen lijden aan een hechtingstrauma en hebben zich nooit tot een volledig individu kunnen ontwikkelen met een veilige basis van eigenwaarde en zelfvertrouwen. In feite zijn zowel de narcist als de codependent twee halve personen die samen een persoon worden in een relatie. Ze hebben elkaar nodig om zich goed te voelen en weg te kunnen vluchten bij het intense gevoel van pijnlijke eenzaamheid, het hechtingstrauma. Omdat beide personen zich niet hebben ontwikkeld tot twee gezonde en zelfstandige individuen en in feite afhankelijk van elkaar zijn om de intense eenzaamheid niet te hoeven voelen, betreft het een disfunctionele relatie. Om het hechtingstrauma niet te hoeven voelen, zal een codependent er alles aan doen om de relatie met de narcist te laten slagen. Ook wanneer dit ten koste gaat van zichzelf. De relatie geeft de codependent het gevoel dat hij de moeite waard is om van te houden, bij iemand te horen. Terwijl de relatie vaak niet zorgt voor geluk, maar eerder voor strijd, ruzies en drama. Een codependent ontwikkelt dan ook vaak een verslaving aan deze relatie. Hij weet dat de relatie niet goed voor hem is, maar kan er niet mee stoppen. Alles om maar niet het intense hechtingstrauma te hoeven ervaren.

Wanneer de relatie eindigt

Wanneer de relatie tussen de codependent en de narcist of emotioneel onbeschikbare partner tot een einde komt, zal de codependent heftige ontwenningsverschijnselen ervaren. Er is een intens verlangen (craving) om terug te gaan naar de narcist of emotioneel onbeschikbare partner, waarvan de codependent weet dat dit pijnlijk en niet goed voor hem is, maar wel zorgt dat de intense gevoelens van het hechtingstrauma verdwijnen. De codependent zal zich bij het stoppen van de relatie moeten voorbereiden op ondraaglijke psychische pijn, met name intense eenzaamheid. Dit zal ongeveer drie maanden duren, mits de codependent in therapie is.

Het probleem met craving als ontwenningsverschijnsel is dat het met gedachteprocessen aan de haal gaat. Het zegt dat de intense eenzaamheid alleen weggaat als de codependent teruggaat naar de narcist of emotioneel onbeschikbare partner. Het is belangrijk dat de codependent hier niet naar luistert maar goed voor zichzelf zorgt. En beetje bij beetje meer zelfliefde ontwikkelt door kleine stapjes.

Het is belangrijk dat de codependent na het stoppen van een disfunctionele relatie contact zoekt met een therapeut of zelfhulpgroep en inzicht krijgt in zijn pijnlijke hechtingstrauma, omdat dit de sleutel is tot het overwinnen van codependentie. Het is hierbij zeker aan te raden om een therapeut te zoeken die ervaring heeft met hechtingsproblematiek. Daarnaast kan de codependent zich verbinden met anderen door het bezoeken van een codependentie 12 stappen-groep, zoals de Norwoodgroepen die door heel Nederland gevestigd zijn.

Lees verder

• Codependentie: symptomen & ontstaan van mede-afhankelijkheid
• Codependentie en narcisme
• Codependentie: het herstel
• De vier fases van herstel van codependentie