Codependentie en vervloeiing

Codependentie is een psychische aandoening die nog niet vermeld staat in de DSM V. Het belangrijkste kenmerk van codependentie is dat iemand zijn eigenwaarde afhankelijk maakt van de buitenwereld. Dit betekent dat wanneer iemand positieve feedback krijgt, hij zich goed over zichzelf zal voelen. Echter bij negatieve feedback zal iemand zich slecht voelen over zichzelf. Codependentie ontstaat vaak vanuit een jeugd waarin er niet in de emotionele behoeftes van het kind is voorzien. Gevolg hiervan is dat het opgroeiende kind geen eigenwaarde mee heeft gekregen en niet geleerd heeft goed voor zichzelf te zorgen. Een codependent heeft moeite met gezonde grenzen te stellen en heeft de neiging tot vervloeiing.

Wat is vervloeiing

Vervloeiing betekent eigenlijk dat iemand samensmelt met de grenzen, behoeftes en gevoelens van zijn naasten. Mensen die lijden aan codependentie hebben vaak moeite om in te schatten waar zij zelf eindigen en waar andere mensen beginnen. Ze kunnen vaak hun eigen gedachten en gevoelens niet los maken van die van anderen. Daarnaast kunnen ze emotionele en fysieke grenzen niet goed voelen. Vaak verliest een codependent bij het vervloeien het complete contact met zijn eigen innerlijke wereld. Dit gebeurt vaak geheel onbewust. Vervloeiing is een overlevingsmechanisme uit een onveilige jeugd, waarin het kind niet heeft geleerd wat grenzen zijn en hoe deze te gebruiken. Daarnaast zijn de eigen grenzen vaak niet gerespecteerd in de opvoeding en konden ouders zelf vaak ook niet het goede voorbeeld geven door hun eigen gebrek aan en inzicht in de eigen grenzen. Door samen te vallen met de grenzen, gevoelens en behoeftes van in eerste instantie de ouders, kreeg het opgroeiende kind houvast en zorgde het ervoor dat er in de behoeftes van zijn ouders werd voorzien. De daaronder liggende hoop was dat als er in de behoeftes en wensen van de ouders was voorzien, er ruimte en tijd zou komen voor de behoeftes en gevoelens van het kind. Daarnaast zorgde vervloeiing voor een lager risico op verlating van de ouders.

Vervloeiing is een overlevingsmechanisme dat op volwassen leeftijd vaak nog steeds optreedt. Een codependent kan in contact met anderen dan vaak niet het onderscheid maken tussen zijn eigen grenzen, gevoelens en behoeftes en die van zijn partner of van vrienden of vriendinnen. Hij zal zich dan vrijwel automatisch aanpassen aan de wensen, grenzen en behoeftes van zijn gezelschap.

Gevolgen van vervloeien

Vaak beseft een codependent pas dat hij vervloeid is, als hij weer op zichzelf is, alleen en zonder gezelschap. Vaak ervaart hij pas achteraf wat zijn eigen grenzen, behoeftes en gevoelens waren op het moment dat hij vervloeide. Vervloeiing is erg ingewikkeld, met name omdat het dus een onbewust proces is, waar in eerste instantie weinig invloed op uitgeoefend kan worden. Vervloeien kan zowel een angstig als een veilig gevoel geven. Het gevolg van vervloeiing is dat de codependent zich verantwoordelijk gaat voelen voor de grenzen, behoeftes, gevoelens en het welzijn van anderen en hiervoor zorg gaat dragen. Immers: wanneer andere mensen zich goed voelen, zal de codependent zich ook goed voelen, is de overtuiging die erachter zit.

Door dit samenvloeien met anderen, ervaart de codependent vaak enorm veel druk. Zich eigenlijk niet bewust van het feit dat iedereen verantwoordelijk is voor zijn eigen emoties en voor het zorgdragen daarvoor. Vervloeien blijft vaak een levenslange valkuil voor mensen die lijden aan codependentie of mensen die aan het herstellen zijn van codependentie.

Grenzen, behoeftes en gevoelens

Wanneer je op volwassen leeftijd aan het herstellen van codependentie gaat werken en je jezelf, je eigen normen en waarden, je grenzen en je behoeftes gaat leren kennen en je je gevoelens gaat leren interpreteren, kun je je als codependent wel steeds beter wapenen tegen vervloeiing. Wanneer de eigen grenzen steeds bewuster en sterker worden en je als codependent bij je eigen grenzen en behoeftes kunt blijven, zal het tijdsbestek waarin vervloeiing plaatsvindt langer duren. Gebeurde het eerst meteen in contact met anderen, kan het tijdens het herstelproces na een uur optreden. Het is voor een herstellende codependent daarom wel uitermate belangrijk om tijd voor zichzelf te nemen en alleen te zijn om zo complete vervloeiing te voorkomen.

Een voorbeeld: Saskia is aan het herstellen van codependentie. Wanneer ze nu met vrienden afspreekt, kan ze het eerste uur goed bij zichzelf blijven. Ze kan zich dan uitspreken, haar mening geven en aangeven hoe ze zich voelt en waar ze behoefte aan heeft. Echter na een uur merkt ze dat er vervloeiing op de loer ligt. Ze ervaart dat ze langzaam het contact met zichzelf kwijtraakt en dat ze weer meer gefocust raakt op de behoeftes, gevoelens en ervaringen van haar vrienden. In het geval van Saskia is het verstandig om zich daar bewust van te zijn en om na een uur bijvoorbeeld even een pauze te nemen om weer even contact te maken met haar eigen gevoelens, grenzen en behoeftes.

Wat te doen tegen vervloeiing?

Allereerst is het belangrijk dat een codependent zich bewust is van het feit dat hij vervloeit en dat zijn behoeftes, gedachtes en gevoelens samenvallen met die van zijn gezelschap. Daarnaast is het uitermate belangrijk om vast te stellen wanneer het gebeurt en daar rekening mee te houden, door bijvoorbeeld even fysieke afstand te nemen van het gezelschap en in te tunen op de eigen gevoelens, gedachten en behoeften.

Het is tevens uitermate belangrijk om stap voor stap de eigen grenzen, behoeftes en gevoelens te leren kennen en te leren interpreteren, zodat de codependent zich bewust van zichzelf kan blijven in contact met anderen. Dit zal niet van de een op de andere dag gaan. Maar met kleine stapjes worden er vanzelf vorderingen gemaakt.

Wanneer het te moeilijk is om alleen dit proces aan te gaan, kan het nooit kwaad om goede psychische ondersteuning te zoeken.