Codependentie en rouwen: verwerking van de onveilige jeugd

Codependentie is een progressieve psychische aandoening die voorkomt bij 10 tot 15% van de bevolking, waarbij iemand zijn zelfvertrouwen volledig afhankelijk heeft gemaakt van de bevestiging van andere mensen. Codependentie is een overlevingsmechanisme van een onveilige jeugd, waarin een kind heeft geleerd dat het alleen liefde krijgt wanneer het in de behoeftes van anderen, vaak de ouders, voorziet. Tijdens deze jeugd was er vaak weinig ruimte voor de behoeftes, grenzen en wensen van het kind, wat grote gevolgen heeft op latere leeftijd. Vaak is een van de belangrijkste stappen in het helen van codependentie het rouwen om en verwerken van de onveilige jeugd. Anno 2018 staat codependentie nog niet vermeld in de DSM V.

Rouwvermijding

Voor mensen met codependentie is het erg moeilijk om door een rouwproces te gaan. Vaak hebben ze niet geleerd hiermee om te gaan in hun jeugd omdat er geen ruimte was voor negatieve gevoelens, omdat deze er niet konden of mochten zijn. Veel mensen met codependentie hebben moeite om echt te rouwen, onder andere over hun moeilijke jeugd. Vaak treden de volgende pijnvermijdende strategieën op wanneer er gerouwd moet worden:

• Bagatellisering: zichzelf ervan overtuigen dat het zo erg niet was. En dat anderen het zwaarder hebben gehad, dus dat er eigenlijk geen reden tot rouwen is;
• Rechtvaardiging: zichzelf ervan overtuigen dat de ouders (of anderen) ook een moeilijke jeugd hebben gehad of dat de codependent zelf een moeilijk persoon is;
• Vermijding: gebruik maken van een verslaving (werk, drugs, drank, relaties, eten) om de gevoelens van rouw op afstand te houden;
• Rationalisering: zichzelf ervan overtuigen dat zijn ouders (of anderen) hun best hebben gedaan, niet beter wisten, zonder daarbij ruimte te geven wat dit voor effect had op de codependent;
• Vergeving bij voorbaat: de ouders (of anderen) vergeven zonder ooit door de gevoelens van rouw te zijn gegaan. Hierdoor kan er geen echte vergeving plaatsvinden;
• Weten zonder te voelen: weten wat er plaats heeft gevonden en waarom er gerouwd zou moeten worden, zonder daarbij de daadwerkelijke gevoelens toe te laten.

Wanneer mensen met codependentie leren over codependentie en het ontstaan ervan in hun leven, zullen zij in eerste instantie 'weten zonder te voelen'. Pas later zullen de gevoelens van rouw zich aandienen om gevoeld en doorvoeld te worden om tot verwerking te komen. Echter is het als volwassen codependent belangrijk om betrouwbare mensen in het rouwproces te betrekken omdat er anders een herhaling van de jeugd zal plaatsvinden, waarin er niemand beschikbaar was om de codependent op te vangen en te steunen. Door dit proces aan te gaan, zullen de gevoelens uiteindelijk minder zwaar worden en een plekje krijgen. Zoals Richard Grannon - expert en ervaringsdeskundige in codependentie en narcistisch misbruik - mooi zegt: "Rouwen begint met de intentie om er alles voor over te hebben om te helen." Wat er eigenlijk op neerkomt dat alles doorvoeld moet worden om het een plekje te kunnen geven. Helen houdt in: erken de wonden, voel de bijbehorende gevoelens en deel deze gevoelens met anderen.

Symptomen van rouw bij codependentie

Wanneer een codependent rouwt, komt dat tot uiting in verschillende gedragingen, zoals:

• Humeurschommelingen;
• Moeheid en uitputting;
• Dingen vergeten;
• Obsessief denken;
• Verwarring;
• Gevoelens van hulpeloosheid;
• Twijfelen;
• Vastdenken;
• Boosheid;
• Zelfmedelijden;
• Schaamte;
• Schuldgevoelens;
• Het gevoel vast te zitten en niet verder te komen;
• Hopeloosheid;
• Huilen en verdriet;
• Gevoelens van leegte en depressie.

Reden tot rouw

Veelal weet een codependent niet goed waarover hij moet rouwen. Hij weet dat zijn jeugd niet is gelopen zoals het zou moeten zijn, maar beseft zich gevoelsmatig vaak niet wat hij echt gemist heeft. Door zich te spiegelen aan anderen kan de codependent tot inzicht komen dat:

• Hij een zorgeloze en gelukkige jeugd heeft gemist;
• Hij geen onvoorwaardelijke liefde heeft gekend tijdens zijn jeugd;
• Hij er alleen voor stond bij het doormaken van heftige gebeurtenissen;
• Hij zich emotioneel en lichamelijk verlaten heeft gevoeld tijdens zijn jeugd;
• Hij steun, begrip, hulp en tips heeft gemist;
• Hij veiligheid heeft gemist;
• Hij nu heel veel energie moet steken in het herstellen van codependentie.

Fases van rouwverwerking

Elisabeth Kubler-Ross, een Zwitsers-Amerikaanse psychiater stelde aan de hand van haar werk omtrent stervensbegeleiding de vijf universele fases van rouw vast. Het gaat hierbij om:

• Ontkenning: ontkennen dat er reden is om te rouwen;
• Boosheid: boosheid om de situatie;
• Onderhandelen: denken dat ander gedrag de situatie had kunnen beïnvloeden;
• Depressie: intens verdriet wanneer de realiteit doordringt;
• Acceptatie: erkennen wat er zich heeft afgespeeld en daar berusting in vinden nadat alle fases van het rouwproces zijn doorlopen.

Deze fases worden door ieder mens doorlopen wanneer er gerouwd wordt. Veel vrouwelijke codependents voelen verdriet wanneer ze eigenlijk boos zijn of voelen zich boos wanneer ze eigenlijk verdrietig zijn. Beide gevoelens zijn noodzakelijk om goed te kunnen rouwen.

Het is voor een codependent aan te raden om een rouwproces niet alleen te doen. Passende hulpverlening kan veel steun geven tijdens een rouwproces, evenals het rouwproces doorgaan met vrienden. Voor de codependent is het echter uitermate belangrijk om dicht bij zichzelf en zijn gevoelens te blijven tijdens een rouwproces. Hij alleen kan voelen waar hij behoefte aan heeft en hoe hij goed voor zichzelf kan zorgen.

Wanneer het complete rouwproces is doorlopen zal er uiteindelijk een fase komen met nieuwe hoop en energie, waarin het verleden losgelaten kan worden en de focus terug komt op het eigen leven. Voor een codependent betekent dit dat er vrede komt met de gebeurtenissen uit het verleden en dat hij zich langzaam en stap voor stap kan richten op zijn toekomst en zijn eigen leven, los van zijn ervaringen uit het verleden.

Lees verder

• Codependentie en emoties
• Codependentie en eenzaamheid
• Codependentie en hechting
• Codependentie: het herstel
• Codependentie: symptomen & ontstaan van mede-afhankelijkheid