Codependentie en hechting

Codependentie is een progressieve, psychische aandoening die tot nu toe nog niet vermeld staat in de DSM V. Mensen die codependent zijn, maken hun eigenwaarde volledig afhankelijk van de bevestiging die ze krijgen van andere mensen. Zij hebben in hun jeugd niet geleerd hoe ze zelf een goed gevoel van eigenwaarde kunnen ontwikkelen en behouden. Dit is meestal het gevolg van een moeilijke jeugd, waarin de ouders niet emotioneel beschikbaar waren voor de behoeftes van het kind en het kind heeft geleerd dat het eerst aan de behoeftes van de ouders moet voldoen in de hoop dat er daarna in zijn behoeftes zal worden voldaan. Codependentie is een overlevingsstrategie van een moeilijke jeugd. Mensen die codependent zijn hebben ook te lijden onder een onveilige hechting.

Hechting

Hechting is de capaciteit waarop we ons als mens aan andere mensen kunnen verbinden. Dit proces begint vaak al in de vroege jeugd. Een pasgeboren baby is volledig afhankelijk van zijn ouders. Wanneer zijn ouders er voor hem zijn en aan zijn behoeftes voldoen, zal de baby leren vertrouwen dat hij veilig is en andere mensen er voor hem zullen zijn wanneer hij het nodig heeft.
Wanneer de ouders er om wat voor reden dan ook niet kunnen zijn voor hun kind, zo klein als het is, leert het kind dat het niet op andere mensen kan vertrouwen en dat het per definitie onveilig is. Vaak heeft dit enorme gevolgen voor de rest van het leven van het kind en zijn manier van in het leven staan. Codependentie is een gevolg van onveilige hechting.

Veilige hechting

Een veilige hechting ontstaat wanneer de ouders emotioneel beschikbaar, ontvankelijk en betrokken zijn. Het kind krijgt wat het nodig heeft en voelt zich daardoor geborgen en gerustgesteld. Hierdoor voelt het kind zich veilig en kan het zich richten op de wereld om zich heen. Het kind leert dat zijn veiligheid wordt gewaarborgd door zijn ouders en dat het altijd bij hen terecht kan wanneer het zich angstig, verdrietig of bedreigd voelt. Daarnaast leert het kind ook dat de ouder een losstaand individu is, met zijn eigen grenzen, wensen en behoeftes en dat het kind daar ook mee rekening moet leren houden. Het kind weet echter wel dat het altijd in tijden van nood bij zijn ouders terecht kan. Ook leert het kind dat het zelf een op zichzelf staand individu is, los van zijn ouders. En dat het zijn eigen weg mag gaan, terwijl het zich verbonden blijft voelen met zijn ouders.

Voor een volwassen persoon die veilig gehecht is, zijn warmte en liefde vanzelfsprekend. Iemand die veilig gehecht is kan intiem zijn met andere mensen zonder zich zorgen te maken over de relatie. Degene accepteert zijn eigen tekortkomingen evenals die van de ander. Een veilig gehechte volwassene behandelt andere mensen met liefde en respect en kan goed zijn eigen grenzen, gevoelens en behoeftes aangeven. Daarnaast kan hij reageren op de behoeftes van andere mensen. Veilig gehechte mensen hebben een gezonde basis van zelfvertrouwen en nemen dingen niet snel persoonlijk. Ze zijn in staat problemen op te lossen, te vergeven en hun verontschuldigingen aan te bieden. Ze staan op een veilige manier in het leven en hebben het gevoel dat ze het leven aankunnen. 50% van de bevolking heeft een veilige hechtingsstijl.

Onveilige hechting

Onveilige hechting ontstaat wanneer een kind ouders heeft die onvoorspelbaar en tegenstrijdig reageren en er niet zijn voor het kind op cruciale momenten. Hierdoor kan het kind niet bij zijn ouders terecht voor de veiligheid en voorspelbaarheid die ieder kind zo nodig heeft. Een kind leert hierdoor dat het zelf niet de moeite waard is om van te houden met al zijn hebben en houden. En groeit op in onveiligheid. Let wel: ouders doen dit vaak niet bewust. Ook ouders die niet in de behoeften van hun kind kunnen voorzien kunnen ontzettend veel van hun kinderen houden. Vaak hebben ze door een gemis in hun eigen jeugd niet de tools om er op een goede manier voor hun kind te zijn.

Kinderen met een onveilige hechting leren niet in contact te staan met zichzelf, hun grenzen en hun behoeftes en daardoor ook niet met anderen. Omdat een kind leert dat het niets waard is omdat er niet in zijn behoeftes wordt voorzien, probeert het tot zelf acceptatie te komen door bevestiging te krijgen van anderen. Kinderen met een onveilige hechting raken in paniek wanneer ze van hun ouders gescheiden worden. Doordat ze zo'n behoefte hebben aan veiligheid en voorspelbaarheid hebben ze de neiging te vervloeien met hun ouders. Dit betekent dat ze zich zo met hun ouders identificeren dat ze precies aanvoelen wat hun ouders voelen, waar hun ouders behoefte aan hebben en wat ze moeten doen om te zorgen dat hun ouders tevreden zijn. Hier halen ze schijnveiligheid uit. Het idee erachter is dat wanneer de ouder in zijn behoeftes is voorzien er dan ook ruimte is voor de behoeftes van het kind en er dan van het kind gehouden zal worden.

Doordat er zoveel onveiligheid wordt ervaren door het kind, leert het zich niet los van zijn ouders te ontwikkelen, omdat het dan geen houvast meer ervaart. Om de liefde en zorg van zijn ouders te behouden, zal hij zijn eigen gevoelens, reacties en behoeftes negeren. Het kind groeit op tot iemand die geneigd is eindeloos te geven, maar ontwikkelt inwendig ook een boosheid omdat er geen ruimte is voor zijn eigen grenzen en behoeftes.

Volwassenen met een onveilige hechting zijn uitermate gevoelig voor stress, zijn gefocust op mogelijk gevaar en voelen zich vaak chronisch ellendig. Ook in de volwassen vriendschappen en relaties spelen de angsten uit de jeugd een rol en is degene met een onveilige hechting geneigd zichzelf volledig ten dienste op te stellen van anderen.

Onveilige hechting en codependentie

Onveilige hechting ligt vaak ten grondslag aan de ontwikkeling van codependentie. Codependentie is als het ware een overlevingsmechanisme dat voortkomt uit onveilige hechting. Mensen met codependentie zijn vaak volledig gericht op het eindeloos geven aan dierbare anderen in de hoop dat de anderen van hen zullen blijven houden en zullen blijven bevestigen dat ze het waard zijn om van te houden. Daarnaast zit er een enorm gat van leegte in het hart van mensen die onveilig gehecht zijn en codependentie hebben ontwikkeld. Ze verlangen er zo naar om gehoord, gezien, gesteund en geliefd worden en hebben een onvulbaar verlangen naar aandacht en liefde. In feite zijn ze op zoek naar iemand die de taak van de ouders alsnog op zich wil nemen om hun onveilige jeugd te compenseren door onvoorwaardelijk voor hun te zorgen. Het meest pijnlijke is dat mensen met codependentie door de jeugdervaringen vaak ongelijkwaardige relaties opbouwen en dat daardoor het hele onveilige proces van de hechting zich keer op keer herhaalt. Ook omdat ze juist geneigd zijn vriendschappen aan te gaan met mensen die ook emotioneel onvoorspelbaar en onbeschikbaar zijn, net als hun ouders waren. Dit voelt vertrouwd, maar is niet veilig. Het is goed te beseffen dat het enorme gat dat een onveilige hechting in het zelfvertrouwen van iemand slaat, nooit meer volledig opgevuld kan worden. Het komt vaak voor dat mensen met codependentie en onveilige hechting hun heil zoeken in verslavingen om zo het leven draagbaarder te maken. Hierbij valt te denken aan drank, drugs, relaties, werk, sport of eten. Uiteraard verlicht dit op de korte termijn de zware gevoelens, maar op de lange termijn maakt het de problemen alleen maar erger.

Hoe nu verder?

Het meest zware van het hebben van codependentie is dat degene zelf zijn problemen niet heeft veroorzaakt. De codependent is een slachtoffer van de situatie(s) uit het verleden. En heeft geleerd dat het leven niet veilig is. Wat eigenlijk een erg verdrietig gegeven is. Echter ligt de sleutel tot herstel wel bij de codependent zelf. Het begint ermee om toch een manier te vinden om het ongeziene kind vanbinnen te gaan zien en ernaar te gaan luisteren. Welke behoeftes heeft het? Hoe kun je ermee omgaan? De codependent zal de ideale ouder voor zichzelf moeten worden om zichzelf goed te leren kennen en te verzorgen. Dit is een enorm zwaar proces. Dat enorm veel moed, kracht en doorzettingsvermogen vereist.

Daarnaast zal de codependent zijn obsessieve gedragingen om het anderen naar de zin te maken achterwege moeten laten om te leren dat hij het ook waard is om van te houden zonder veel voor anderen te doen. Ook dit is een enorme kluif, waar je wel een aantal jaren voor kunt uittrekken. Vaak vergt het jaren van herstel omdat het de codependent ook al jaren codependent is.
De valkuil van mensen met codependentie is dat ze alles meteen veranderd willen hebben, zodra ze inzien dat er iets moet veranderen. Geduld is niet de sterkste kant. Maar verandering begint bij kleine stapjes. Kleine stapjes maken ook dat je vooruit komt.

Zaken waaraan gewerkt moet worden voor het herstel van onveilige hechting en codependentie

Aan de volgende zaken kan gewerkt worden om stapjes te zetten in het herstel van codependentie:

• Werken aan zelfvertrouwen;
• Werken aan assertiviteit;
• Werken aan duidelijk aangeven van grenzen en behoeftes;
• Werken aan het automatisch reageren op allerlei triggers. (Dit is enorm moeilijk omdat het zenuwstelsel vaak automatisch reageert op triggers);
• Werken aan het niet persoonlijk nemen van feedback of conflicten;
• Werken aan acceptatie van zichzelf en anderen.
• Banden aangaan met mensen die veilig gehecht zijn. Hierdoor kan de codependent leren hoe het er in veilige hechtingssituaties aan toe gaat. Dit geeft vertrouwen.

Het is raadzaam om steun en hulp te zoeken bij een therapeut, coach, een 12-stappengroep zoals de Norwoodgroep Norwoodgroep of de Codependents Anonymous bij het herstellen van codependentie. Hoewel herstellen een enorm zware dobber is, is er zeker hoop op een betere toekomst wanneer de onveilig gehechte codependent zijn problemen onder ogen wil zien en de problemen aan wil gaan. Maar nogmaals: het gaat niet vanzelf en vereist enorm veel kracht, moed en doorzettingsvermogen.

Lees verder

• Codependentie en de omgang met het gezin van herkomst
• Codependentie en vriendschapsrelaties
• Codependentie en relatieverslaving
• Codependentie: symptomen & ontstaan van mede-afhankelijkheid
• Codependentie en narcisme