Jesaja 53: Had Jezus' uiterlijk niets meer van een mens?

Jesaja 53 (of beter: 52:13-15 en 53:1-12) gaat over de lijdende dienaar van de HEER. Het Nieuwe Testament beschouwt Jezus als de ultieme vervulling van de woorden in deze profetie, als de lijdende dienaar die 'de schuld van velen droeg en het voor zondaars opnam'. Critici zijn echter van mening dat Jesaja 53 geen profetie is over Jezus. Christenen hebben ten onrechte vele van dit soort Messiaanse 'profetieën' in het Oude Testament geïdentificeerd, zo wordt gesteld.

Had Jezus' uiterlijk niets meer van een mens?

• 'Jezus zag er uit als een normale man'
• Over het uiterlijk van Jezus: hoe zag Jezus eruit?
• 'Als een loot schoot hij op onder Gods ogen, als een wortel die uitloopt in dorre grond'
• 'Zo gruwelijk, zo onmenselijk was zijn aanblik, zijn uiterlijk had niets meer van een mens'

'Jezus zag er uit als een normale man'

In dit artikel ga ik nader in op de kritiek, zoals onder andere de atheïst Bart Klink die verwoord, ten aanzien van een christologische interpretatie van Jesaja 53, waarbij ik mij beperk tot Jesaja 53:2 en in het kielzog daarvan Jesaja 52:14b.

• Als een loot schoot hij op onder Gods ogen, als een wortel die uitloopt in dorre grond. Onopvallend was zijn uiterlijk, hij miste iedere schoonheid, zijn aanblik kon ons niet bekoren. (Jesaja 53:2)

• Want als een loot schoot hij op voor zijn aangezicht, en als een wortel uit dorre aarde; hij had gestalte noch luister, dat wij hem zouden hebben aangezien, noch gedaante, dat wij hem zouden hebben begeerd. (Jesaja 53:2, NBG)

Bart Klink schrijft hierover het volgende:

• "Vlak voor deze passages staat zelf: 'zo gruwelijk, zo onmenselijk was zijn aanblik, zijn uiterlijk had niets meer van een mens' (Jes. 52:14). Er staat nergens in het NT dat Jezus zo onaantrekkelijk was zoals hier wordt beschreven, laat staan 'gruwelijk' en 'onmenselijk'. Dit zou natuurlijk ook vreemd zijn voor de mensgeworden God, die ook nog eens vele volgelingen had (volgens de evangeliën). Wanneer Jezus in films of tekeningen afgebeeld wordt, ziet hij er ook altijd uit als een normale man. Dit vers kan dus niet op Jezus slaan."(¹)

Over het uiterlijk van Jezus: hoe zag Jezus eruit?

Het Nieuwe Testament hult zich in stilzwijgen over het uiterlijk van Jezus. Zijn volgelingen hebben niets opgeschreven over zijn lichaamsbouw, zijn kleding, of zijn haardracht. Desalniettemin kan ik er wel iets over zeggen, want het is juist veelbetekenend dat er met geen woord over wordt gerept. Er wordt nergens geschreven dat hij majesteitelijk overkwam, een indrukwekkend postuur of een aantrekkelijk uiterlijk had. Dit staat in scherp contrast met hoe sommige oudtestamentische leiders worden beschreven, zoals Saul, van wie gezegd werd dat hij 'met kop en schouders boven iedereen uitstak' (1 Samuel 10:23). Of van David, van wie gezegd werd dat hij 'een knappe jongen met rossig haar en sprekende ogen' was (1 Samuel 16:12).

'Als een loot schoot hij op onder Gods ogen, als een wortel die uitloopt in dorre grond'

De profetische woorden: "Als een loot schoot hij op onder Gods ogen, als een wortel die uitloopt in dorre grond", brengt in gedachten wat reeds eerder in Jesaja staat geschreven:

• "Maar uit de stronk van Isaï schiet een telg op, een scheut van zijn wortels komt tot bloei" (Jesaja 11:1).

De gedachte is dat de lijdende dienaar van de HEER - de Messias - zal voortkomen uit het voormalige koningshuis van David (2 Samuel 7:16). Op het moment van vervulling zou er een einde zijn gemaakt aan de Davidische dynastie, maar uit de stronk van Isaï schiet een telg op. Daarmee werd de belofte die gedaan werd aan het huis van David, alsnog vervult. Dat de lijdende dienaar uiterlijk een onopvallende verschijning was, is hiervan een bevestiging. Deze figuur was weliswaar van koninklijke bloede, doch het ging om een niet meer bestaande dynastie. Hij had daarom geen koninklijke luister of allure.

We weten van Jezus dat hij een man van eenvoudige en nederige afkomst is; hij werd geboren in een stal en zijn vader was timmerman. Hij kwam uit het stoffige plaatsje Nazareth, waarvan gezegd werd: "Kan daar iets goeds vandaan komen?" (Johannes 1:46). Toen Jezus in zijn vaderstad kwam en de bewoners onderricht gaf in hun synagoge, waren ze stomverbaasd en zeiden: "Hoe komt hij aan die wijsheid en hoe kan hij die wonderen doen? Hij is toch de zoon van de timmerman? Maria is toch zijn moeder, en Jakobus en Josef en Simon en Judas, dat zijn toch zijn broers? En wonen zijn zusters niet allemaal bij ons? Waar heeft hij dat alles dan vandaan?'" (Matteüs 13:54-56). De twaalfjarige Jezus wist in de tempel al indruk te maken door zijn inzicht en zijn antwoorden (Lucas 2:41-52). Jezus groeide verder op en ondanks zijn afkomst, nam zijn wijsheid nog toe (vers 52); voorwaar, 'als een loot schoot hij op onder Gods ogen, als een wortel die uitloopt in dorre grond'.

'Zo gruwelijk, zo onmenselijk was zijn aanblik, zijn uiterlijk had niets meer van een mens'

Schrijver dezes kreeg laatst de processen-verbaal onder ogen van een slachtoffer die in elkaar was geslagen door een groepje dronken mannen. Ze hadden met hun vuisten zijn gezicht bewerkt en hem overal geschopt en geslagen. Nergens stond letterlijk vermeld dat het uiterlijk van het slachtoffer niets meer van een mens had, maar toen ik de foto's van het slachtoffer onder ogen kreeg die achterin het dossier waren opgenomen, werd bevestigd wat ik al bevroede op basis van alle afgelegde verklaringen. Het gezicht van het slachtoffer was onherkenbaar toegetakeld.

'Zo gruwelijk, zo onmenselijk was zijn aanblik, zijn uiterlijk had niets meer van een mens,' is de beschrijving van de profeet Jesaja van de gekruisigde Messias:

• Zo gruwelijk, zo onmenselijk was zijn aanblik, zijn uiterlijk had niets meer van een mens (Jesaja 52:14). Wij echter zagen hem als een verstoteling, door God geslagen en vernederd (Jesaja 53:4b). Om onze zonden werd hij doorboord, om onze wandaden gebroken. Voor ons welzijn werd hij getuchtigd, zijn striemen brachten ons genezing (jesaja 53:5). Hij werd mishandeld ... Als een schaap dat naar de slacht wordt geleid... (Jesaja 53:7). Hij werd verbannen uit het land der levenden ... (Jesaja 53:8). Omdat hij zijn leven prijsgaf aan de dood en zich tot de zondaars liet rekenen [Jezus stierf aan het kruis tussen twee misdadigers in] (Jesaja 53:12).

Matteüs beschrijft wat Jezus voorafgaande de kruisiging te verduren had:

• Daarop spuwden ze hem in het gezicht en sloegen hem. Anderen stompten hem (Matteüs 26:67).

• Daarop liet Pilatus Barabbas vrij, maar Jezus leverde hij uit om gekruisigd te worden, nadat hij hem eerst nog had laten geselen. De soldaten van de prefect namen Jezus mee naar het pretorium en verzamelden de hele cohort om hem heen. Ze kleedden hem uit en deden hem een scharlakenrode mantel om, ze vlochten een kroon van doorntakken en zetten die op zijn hoofd. Ze gaven hem een rietstok in zijn rechterhand en vielen voor hem op de knieën. Spottend zeiden ze: 'Gegroet, koning van de Joden,' en ze spuwden op hem, pakten hem de rietstok weer af en sloegen hem tegen het hoofd (Matteüs 27:26-30).

Ik heb niet veel verbeelding nodig, laat staan een foto, om mij de woorden van Jesaja voor te kunnen stellen in deze situatie: "Zo gruwelijk, zo onmenselijk was zijn aanblik, zijn uiterlijk had niets meer van een mens". Hij was als iemand voor wie men het gelaat verbergt (Jesaja 53:3, NBG). Dit was een oud bijgelovig gebaar van zwangeren als zij op de openbare weg een mismaakte passeerden, opdat hun baby niet op hem zou gaan lijken.

Noot:

1. Klink, Bart: Jesaja 53: een voorbeeld van een uitgekomen profetie? http://www.deatheist.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=111:jesaja-53-een-voorbeeld-van-een-uitgekomen-profetie&catid=2:artikelen&Itemid=3 (voor de laatste keer geraadpleegd op 08-10-2010)

Lees verder

• Jesaja 52:7-10: de God van Israël is de Koning van de wereld
• Jesaja 53 & Jezus' optreden in de tempel: Jezus agressief?
• Jesaja 53: Profetieën Oude Testament vervuld door Jezus
• Jesaja 53:3: 'Hij werd veracht, door mensen gemeden': Jezus?
• Jesaja 7:14: maagd, almah, betulah, Immanuël en een teken