Hoe word je paus?

De paus staat aan het hoofd van de Rooms-Katholieke kerk en zetelt in Vaticaanstad, een land binnen de grenzen van de Italiaanse hoofdstad Rome. De huidige paus,Franciscus, werd op 13 maart 2013 door het conclaaf tot paus gekozen. Een paus heeft een unieke positie, en die bereik je niet zomaar. Welke stappen moet je doorlopen als je paus wilt worden?

Katholieke kerk

De Rooms-katholieke kerk is de grootste christelijke kerk ter wereld. Het woord katholiek stamt uit het Grieks, en betekent zoiets als universeel en algemeen. Het begrip rooms-katholiek is ontstaan in de periode rond de reformatie, en gaf aan dat deze groep gelovigen het gezag van de bisschop van Rome erkende. Het woord rooms verwijst naar de stad Rome. Alhoewel het aantal gelovigen en priesters in Europa daalt, stijgt het wereldwijd nog steeds iets sneller dan de wereldbevolking.

De paus aan de leiding

Het hoofd van de Rooms-katholieke kerk is de paus. Hij is niet alleen het hoofd van de kerk, maar hij is ook het staatshoofd van het land Vaticaanstad, een van de allerkleinste landjes ter wereld, en geheel gelegen binnen de stadsgrenzen van de stad Rome, in Italië. Je hoeft niet geboren te zijn in Vaticaanstad om hier de leiding te krijgen. Trouwens, het geboortecijfer van dit land is het laagste ter wereld, en staat op 0. Niet zo vreemd, als je weet dat de bevolking van Vaticaanstad uitsluitend bestaat uit religieuzen, die niet gehuwd mogen zijn, geen seks mogen hebben en dus geen kinderen.

Onderaan beginnen

Misschien lijkt het je wel iets, leiding geven aan de grootste kerk ter wereld én staatshoofd van een land. Laten we eens kijken wat je allemaal moet doen om die positie te bereiken. Zoals in veel bedrijfstakken gebruikelijk is, we gaan helemaal onderaan beginnen. Houd er wel rekening mee dat het bereiken van het einddoel wat tijd in beslag neemt, je moet een lange adem hebben. Ook goed om te weten: het is niet voor iedereen weggelegd om de top te bereiken. Zoals de zaken nu liggen is een kerkelijke loopbaan alleen voor mannen weggelegd. Vrouwen kunnen geen priester worden, en zeker geen leidinggevende taak binnen de kerk krijgen.

De eerste stap: doop

Je kunt alleen leider worden van een kerk, als je zelf ook lid bent. De allereerste stap is dan, dat je je laat dopen binnen de Rooms-katholieke kerk. Als je ouders ook Rooms-Katholiek zijn, dan heb je goede kans dat je als baby al gedoopt bent. Weet je het niet zeker? Vraag het even na. Alle stappen die normaal gesproken als kind doorlopen worden, kun je op latere leeftijd altijd nog doen. Er is voor latere instromers dus nog alle kans!

Eerste Heilige Communie

Kinderen van een jaar of 7 of 8 doen de Eerste Heilige Communie. Ze nemen dan voor de eerste keer deel aan de eucharistie, de katholieke eredienst, waar brood en wijn worden gedeeld. Overigens gaat het meestal alleen over het brood. Aan het plechtige moment gaat een voorbereidingstijd vooraf, vaak in werkgroepen.

Het vormsel

Het volgende sacrament waaraan wordt deelgenomen is het vormsel, in het Latijn is dat: confirmatio. Letterlijk betekent dit woord 'ik bevestig'. Je bevestigt hiermee de beloftes die je ouders hebben gedaan bij de doop en belooft dat je volgens de Christelijke regels zult leven. En Christelijk betekent hier natuurlijk: Rooms-katholiek. Als baby kon je uiteraard niet zelf kiezen, en als je nog erg jong bent is het lastig hierover genuanceerd na te denken. Je doet daarom je vormsel meestal ergens tussen de 12 en 18 jaar. En ook hier zit vaak in werkgroepen een voorbereidingstijd aan gekoppeld.

Roeping

De voorgaande stappen horen gewoon bij een katholieke opvoeding, voor jongens én meisjes, welke loopbaan je verder ook kiest. Aangezien we uitgingen van de vraag hoe je paus kunt worden, splitsen hier de wegen. Je volgende stap op de kerkelijke ladder heet 'roeping'. Je voelt van binnen dat het werken binnen de kerk echt jouw ding is. Je stelt je hele leven in dienst van God en de mensen. Als je uiteindelijk priester wilt worden, dan moet je je gaan realiseren dat dit keuzes met zich meebrengt. Volgens de huidige kerkelijke wetten moet je kiezen. Ofwel je kiest voor een leven met God, ofwel een leven met mensen. Een priester leeft celibatair, dat wil zeggen: géén seks, geen relaties, géén huwelijk. Ben je getrouwd en wil je toch priester en later paus worden? Dan zul je voortaan celibatair moeten leven en goede afspraken moeten maken met je pastoor en bisschop.

Priester

Je hebt nu besloten tot een loopbaan binnen de kerk. Als je priester wil worden -nodig om uiteindelijk paus te worden-, dan zul je hiervoor geschoold moeten worden. Een school waar je voor priester leert is een seminarie. Hier leer je allerlei zaken over het geloof, kerkwetenschappen, kerkgeschiedenis, kerkelijk recht, en natuurlijk ook dingen over jezelf. Waar sta je tegenover God en de mensen, hoe kun je Gods bedoeling het beste dienen. Je wordt voorbereid op een leven en werken binnen de Rooms-katholieke kerk. Uiteindelijk wordt je door de bisschop tot priester gewijd. De eerste keer dat je in een viering voorgaat in een eucharistieviering in de kerk is een plechtig moment.

Pastoor

Vroeger kon je als priester ervaring opdoen in het parochiewerk. Je werd dan als extra priester toegevoegd aan het pastorale team, en kon alle kneepjes van het pastorale werk in de praktijk leren. Je werd dan kapelaan. Tegenwoordig is er in veel Europese landen een priestertekort. Er zijn te weinig roepingen en er worden te weinig nieuwe priesters opgeleid. Een tijdje meelopen in een parochie is niet mogelijk en je wordt als nieuwbakken priester vaak in een parochie te werk gesteld als pastoor. De dagelijkse leiding van de parochie berust in jouw handen.

Deken

Een groter bestuurlijk gebied is een bisdom. Zo'n bisdom is vaak, omwille van de overzichtelijkheid, verdeeld in een aantal dekenaten (soms ook geschreven als decenaten). Een dekenaat is een bestuurslaag tussen parochies en bisdom. De voorzitter van zo'n dekenaat is de deken, in de praktijk is dat een van de pastoors van de parochies binnen zo'n dekenaat.

Bisschop

Het is niet altijd nodig om deken te zijn geweest voor de volgende stap. Je wordt bisschop, en krijgt de leiding over een van de bisdommen. Je kunt ook de taak krijgen om als hulpbisschop in een bisdom te gaan werken, onder leiding van de huidige bisschop. Hoewel het bisdom een voordracht kan doen welke bisschop zij graag aan de leiding zou willen zien, het is uiteindelijk de paus die beslist.

Aartsbisschop

Binnen een land is één bisdom het aartsbisdom. Inhoudelijk maakt dat geen verschil met de andere bisdommen, maar de bisschop die hier aan de leiding gaat is de voorzitter van de groep bisschoppen uit dat land. Zo'n bisschop wordt dan benoemd als aartsbisschop. In sommige kerken en kathedralen wordt altijd een aartsbisschop benoemd. Ook deze benoeming is een zaak van de paus.

Kardinaal

Tijdens een speciale bijeenkomst, consistorie genoemd, creëert de paus nieuwe kardinalen. De paus is de enige die dit kan doen, en hij kan dus ook zelf uitzoeken wie hij de nieuwe waardigheid waardig acht. Hij kijkt daarbij naar alle andere beschikbare kardinalen. Het aantal kardinalen is beperkt, volgens afspraken die zijn vastgelegd. Het is van belang om het aantal kardinalen op peil te houden, want op het moment dat de paus sterft, zijn het de kardinalen die jonger zijn dan 80 jaar die uit hun midden een nieuwe paus kiezen. Als het aantal kardinalen redelijk op peil is, hoeft de paus geen nieuwe consistorie uit te schrijven. Er kunnen jaren zónder zo'n bijeenkomst voorbij gaan.

Pausverkiezing: het conclaaf

Als de paus gestorven is, en na een uitvaartplechtigheid wordt bijgezet, komt binnen een vastgesteld aantal dagen het college van kardinalen bij elkaar in de Sixtijnse Kapel in Rome. Deze bijeenkomst wordt conclaaf genoemd. Alleen kardinalen die nog geen tachtig jaar oud zijn mogen aan het conclaaf meedoen. Zij kiezen uit hun midden in besloten stemrondes wie de nieuwe paus moet worden. De laatste keren duurde het conclaaf steeds een aantal dagen.

Witte rook

Het conclaaf is eruit, in een bepaalde stemronde heeft één van de aanwezige kardinalen voldoende steun gekregen. Hij hoeft het niet te doen, hij kan weigeren. In de praktijk zal de gekozene echter, wellicht na momenten van overwegen, accepto zeggen, letterlijk: ik accepteer. Er komt witte rook uit de schoorsteen, zodat het wachtende volk buiten weet dat er een nieuwe paus is. Deze zal een korte tijd later zichzelf ook aan het volk laten zien.

Lange weg

Het is een lange weg, van priesterstudent naar paus. Veel pausen die gekozen worden, zijn op dat moment al zestig of zeventig jaar oud. Als jij kardinaal bent, en tot paus wordt gekozen, heb je waarschijnlijk al een kerkelijke loopbaan van tegen de vijftig jaar achter de rug. Het is ook een feit, dat je alleen maar paus kunt worden als je als kardinaal nog geen 80 jaar oud bent. Als de paus een hoge leeftijd bereikt, is het heel goed mogelijk dat je zelf te oud bent geworden om hem op te volgen. Als je alleen maar kiest voor een kerkelijke loopbaan om paus te worden, dan is de kans heel groot dat je hierin teleurgesteld gaat worden....

Lees verder

• De pausen van de Katholieke Kerk
• Het land van de paus, van Kerkelijke Staat tot Vaticaanstad
• Het Conclaaf: De verkiezing van een nieuwe paus
• Paus Johannes XXIII
• Paus Paulus VI (1963-1978)