Paus Johannes Paulus I

In 1978 werd Albino Luciani gekozen tot nieuwe paus, paus Johannes Paulus I. Hij was de opvolger van paus Paulus VI. De nieuw paus was met zijn bijna 66 jaar relatief jong, en men verwachtte dan ook een langer pontificaat. Helaas mocht het niet zo zijn. Paus Johannes Paulus I overleed al na 33 dagen, waarmee zijn pontificaat tot een van de kortste uit de geschiedenis werd.

Albino Luciani

Op 17 oktober 1912 werd Albino Luciani in Forno di Canali geboren. Deze plaats heet tegenwoordig Canale d'Agordo. Na zijn geboorte werd hij snel door de vroedvrouw gedoopt, omdat er meteen zorgen waren over zijn zwakke gezondheid. Die zwakke gezondheid zou zijn hele leven een rol spelen bij Albino.

Parochiekerk Johannes de Doper

De streek waar Albino opgroeide lag in de Dolomieten, een streek die door de gevolgen van de Eerste Wereldoorlog de nodige klappen had gevangen. Aan het dorpsplein van zijn geboortedorp lag de parochiekerk, die aan Johannes de Doper was gewijd. De jonge Albino kwam hier vaak, de kerk en de orgelmuziek maakten diepe indruk op hem. Na een retraite op tienjarige leeftijd was hij ervan overtuigd dat hij zelf priester wilde worden. Zijn moeder en de plaatselijke pastoor steunden dit plan en ook zijn vader, die zelf minder positief tegen de kerk stond, ging overstag.

Het kleinseminarie

In 1923, op elf jarige leeftijd, ging Albino naar het kleinseminarie van Feltre. Hier werd hij gegrepen door het leven en werk van Franciscus van Sales. Maar hij had ook andere interesses buiten de kerkelijke literatuur. Zo verdiepte hij zich bijvoorbeeld ook in wetenschappelijke werken, zoals van Charles Darwin, waardoor hij zich vragen stelde over het waarheidsgehalte van delen van het Oude Testament. Vragen, die door de leiding van het seminarie niet altijd op prijs werden gesteld.

Grootseminarie

Na het kleinseminarie succesvol te hebben afgesloten, vervolgde Albino Luciani zijn studies in 1928 aan het grootseminarie Gregoriano in Belluno. Luciani blonk hier uit in vakken als Latijn, geschiedenis en exegese. Exegese is letterlijk: tekstuitleg, met name van teksten uit de Bijbel.

Kerkelijke loopbaan

In 1935 werd Luciani tot priester gewijd, waarna hij een aanstelling kreeg tot kapelaan in Forno di Canale, zijn geboortedorp. Enkele jaren later kreeg hij een aanstelling aan het grootseminarie in Belluno, waar hij als professor les gaf in diverse vakken, zoals moraaltheologie, dogmatiek, canoniek recht (kerkelijk recht) en gewijde kunst. Zelf was Luciani nog niet klaar met studeren. Hij had zich ten doel gesteld te promoveren aan de Ponificia Università Gregoriana in Rome, maar omdat Luciani geen toestemming kreeg ook een jaar in Rome te verblijven leek dat niet te lukken. Uiteindelijk kreeg hij van paus Pius XII dispensatie om zijn doctoraal vanuit Belluno voor te bereiden. Net ná de oorlog, in 1946 promoveerde Luciani tot doctor in de theologie, met een prima beoordeling: magna cum laude. Zijn proefschrift zou in 1950 gepubliceerd worden.

Tweede Wereldoorlog

De studietijd van Luciani viel gedeeltelijk in de periode van de Tweede Wereldoorlog en de grimmige jaren ervoor. Luciani koos voor het verzet, maar beseft heel goed dat openlijk verzet tot problemen kon leiden. Hij adviseerde zijn studenten daarom een neutrale houding aan te nemen. Het seminarie bood tegen het einde van de oorlog wel onderdak aan verzetsleden.

Verdere loopbaan

In 1948 werd Luciani pro-vicaris-generaal van het bisdom Belluno-Feltre, zes jaar later zou hij hier vicaris-generaal worden. Tussendoor publiceerde hij in 1949 het boek Catechetica in briciole (Catechismuskruimels). In 1955 werd Luciani voorgedragen als kandidaat om bisschop te worden, maar paus Pius XII ging daar niet in mee. Luciani zou o.a. een te zwakke gezondheid hebben. Paus Johannes XXIII dacht er heel anders over. Na diens pausverkiezing, in 1958, werd Luciani bisschop van Vittorio Veneto. Luciani wilde afwijzen in verband met zijn gezondheid en zijn ademhalingsproblemen. Maar volgens Johannes XXIII was het bisdom ideaal voor Luciani, met het bisschoppelijk paleis op een heuvel en dus voorzien van gezonde berglucht.

Patriarch

Na het overlijden van de patriarch van Venetië, kardinaal Urbani, werd de naam van Luciani genoemd als mogelijke opvolger. Hoewel hij zelf hier liever van af wilde zien, nam hij na aandringen van het Vaticaan de benoeming toch aan. Bescheiden als hij was, zal hij bij zijn intocht in Venetië af van de gebruikelijke gondelprocessie waarmee de nieuwe patriarch normaal gesproken werd ingehaald.

Venetië

In Venetië besteedde Luciani aandacht aan o.a.:

• het pastorale werk, waarbij hij zichzelf als aanspreekpunt voor alle gelovigen beschouwde.
• het optreden als bemiddelaar tussen arbeiders en werkgevers, om het lot van arbeiders te verbeteren.
• een thuis voor verstandelijk gehandicapte kinderen. Hij verkocht zelfs bezittingen toen dit thuis financiële problemen kreeg.

De toenmalige paus, Paulus VI had veel waardering voor het werk van Luciani.

Kardinaal

Op 5 maart 1973 werd door paus Paulus VI een consistorie gehouden. Dit is een vergadering van de paus met de kardinalen. In een consistorie worden belangrijke bestuurszaken van de Katholieke Kerk besproken. Ook is dit de enige bijeenkomst waarin de paus nieuwe kardinalen creëert. Kardinalen worden namelijk niet benoemd, maar gecreëerd. Op het consistorie van 5 maart 1975 werd Albino Luciani tot kardinaal-priester gecreëerd.

Conclaaf

Paus Paulus VI overleed op 6 augustus door een hartaanval. Na zijn bijzetting moest een conclaaf volgen, waar een nieuwe paus gekozen zou worden. Dit zou het eerste conclaaf worden onder de nieuwe regels, die door Paulus VI waren opgesteld. Alleen kardinalen die jonger waren dan 80 mochten aan het conclaaf deelnemen. Bovendien was het College van Kardinalen uitgebreid. Van de 115 mogelijke kandidaten waren er 111 aanwezig in het conclaaf, dat een opvolger voor paus Paulus VI zou kiezen.

Pauskeuze

Sommige kardinalen houden bij zo'n conclaaf er al rekening mee, dat ze tot de mogelijke kandidaten behoren. Ook in de pers wordt altijd stevig gespeculeerd wie van de papabili, de mogelijke pauskandidaten, tot de grootste kanshebbers behoort. Albino Luciani was er zelf van overtuigd dat hij 'veilig' was, dat hij niet gekozen zou worden. Het zou heel anders lopen. Al op de tweede dag van het conclaaf, na de vierde stemronde, werd duidelijk dat de kardinalen Albino Luciani tot nieuwe paus hadden gekozen. Men zegt dat zijn eerste woorden tot zijn collega's waren: “Moge God jullie vergeven wat jullie mij hebben aangedaan”, maar na enkele minuten vervolgde hij met “Accepto”, de formule waarmee de gekozen kandidaat bevestigd dat hij de nieuwe taak aanvaardt. Uit respect voor zijn beide voorgangers, Johannes XXIII en Paulus VI, nam hij als eerste paus een dubbele naam aan: Johannes Paulus I. Hiermee was hij ook de eerste die het nummer I achter zijn naam zette. Hij zijn ambtsaanvaarding, op 3 september 1978 wilde hij niet als nieuwe paus met de tiara worden gekroond, zoals de pausen vóór hem. Ook zijn opvolgers, Johannes Paulus II en Benedictus XVI zagen van deze kroning af.

Encyclieken

Pausen brengen in de loop van hun pontificaat regelmatig encyclieken uit, gewichtige pauselijke documenten van leerstellige aard. Het pontificaat van Johannes Paulus I zou veel te kort zijn, slechts 33 dagen. Hij heeft in die tijd geen nieuwe encyclieken kunnen schrijven.

Taak

Johannes Paulus wilde in de lijn van zijn voorgangers doorgaan, vooral het pastorale werk vond hij belangrijk. Hierbij was aandacht voor de catechese belangrijk. Een ander belangrijk punt vond hij de dat priesters liefde voor hun werk moesten hebben, ook al was dat soms moeilijk.

Schok

Johannes Paulus I was relatief jong toen hij tot paus werd gekozen. Men verwachtte een lang pontificaat, maar men verwachtte ook veel van deze nieuwe paus. Een vriendelijk man, met de lach op zijn gezicht, die meer een pastor was dan een Curie-kardinaal. Het heeft niet zo mogen zijn. Op de late avond van 28 september 1978 overleed Johannes Paulus I aan een acute hartaanval. Zijn pontificaat heeft slechts 33 dagen geduurd.

Complot?

Het zeer korte pontificaat en het zo plotselinge overlijden, heeft bij sommigen de gedachte doen postvatten dat zijn overlijden niet geheel natuurlijk zou zijn geweest. Redenen die dan worden aangehaald liggen in de intelligentie waarmee de nieuwe paus, zonder aangestuurd te kunnen worden door de Curie, misstanden op het spoor zou zijn gekomen. Gezien de korte duur van het pontificaat kunnen bij dergelijke theorieën vraagtekens gezet worden. De kwestie blijft daarom in het hoofdstuk van complottheorie, en is nooit in het hoofdstuk bewijzen terechtgekomen.

Lees verder

• Paus Johannes XXIII
• Paus Paulus VI (1963-1978)
• De pausen van de Katholieke Kerk
• Het Conclaaf: De verkiezing van een nieuwe paus