nieuws uitgelicht

Hoe wordt de nieuwe paus gekozen?

Nadat Benedictus XVI aankondigde vrijwillig af te treden als paus moest er een nieuwe paus gekozen worden. Het proces van het kiezen van de nieuwe paus heeft gedurende de eeuwen vele veranderingen ondergaan. Hoewel sommige tradities al eeuwenlang bestaan, introduceert iedere paus ook weer nieuwe richtlijnen uit voor de selectie van de zijn opvolger. Toen Benedictus XVI besloot voor zijn dood af te treden was dat een unieke gebeurtenis. De normale procedure is namelijk dat de paus eerst overlijdt voordat hij een opvolger krijgt.

Procedure pausverkiezing

Volgens de huidige procedure voor de pausverkiezing wordt de nieuwe paus gekozen door de kardinalen. Voor een pausverkiezing dienen minstens 120 van deze kerkprinsen aanwezig te zijn. Normaal gesproken kiezen ze de nieuwe paus uit hun midden. Voorwaarde om voor het pausschap in aanmerking te komen is dat de kardinaal in kwestie niet ouder is dan 80 jaar en dat hij een tweederde meerderheid achter zich moet zien te krijgen van het college van kardinalen. Wanneer in een stemronde geen enkele kandidaat tweederde van het benodigde aantal stemmen heeft gekregen, dan moet er andermaal gestemd worden. Dit proces zal net zolang worden herhaald tot een van de kandidaten voldoende stemmen heeft. In principe stemt men twee maal per dag; in de ochtend en in de avond. Het proces om te komen tot een nieuwe paus kan daarom dagenlang duren. Op het moment dat één van de kandidaten voldoende stemmen heeft, dan wordt hij de nieuwe paus.

Camerlengo

Voordat het zover is moeten er verschillende andere processen zich hebben voltrokken. De normale procedure is dat op het moment dat de oude paus overlijdt, dit eerst moet worden vastgesteld door de arts en daarnaast ook de zogenaamde “Camerlengo”. Camerlengo betekent letterlijk “kamerheer”, maar hij heeft in de praktijk veel meer macht dan die titel suggereert. Je kan hem zien als een soort rechterhand van de paus. De camerlengo heeft tot taak de dood van de paus aan de buitenwereld te verkondigen. Er wordt overigens geen autopsie gepleegd op de paus om te onderzoeken wat de doodsoorzaak was, dit wordt namelijk beschouwd als heiligschennis. Op het moment dat de camerlengo de dood van de paus heeft aangekondigd is hij het plaatsvervangend hoofd van de kerk totdat de nieuwe paus gekozen is. Zijn belangrijkste taak is dus ervoor te zorgen dat de gehele procedure van de pausverkiezing ordelijk verloopt.

Het conclaaf

Hoe de pauselijke uitverkiezing er in 2013 eruit gaat zien is momenteel nog niet duidelijk. Paus Benedictus XVI heeft namelijk besloten al voor zijn dood af te treden als paus. Dat is hoogst ongebruikelijk. Sinds de 16e eeuw is dit namelijk niet meer voorgekomen.
Volgens de normale procedure zouden er eerst 9 dagen van rouw volgen na de dood van de paus. Nadat deze rouwperiode is afgelopen wordt de stemming georganiseerd en wordt het College van Kardinalen bij elkaar geroepen in Rome. De rouwperiode geeft de kardinalen ook de tijd om af te reizen naar Rome voor het conclaaf. Deze periode ligt namelijk vast. Het conclaafmag niet eerder beginnen dan 15 dagen na de dood van de paus en niet later dan 20 dagen na diens dood.
Gedurende de rouwperiode bezoeken alle stemgerechtigde kardinalen een officiële bijeenkomst, de generale congregatie. Zij helpen om het conclaaf te organiseren en regelen de begrafenis van de paus.

Wie kan tot paus gekozen worden?

Hoewel technisch gezien iedere katholiek op Aarde tot paus benoemd mag worden, is het in de praktijk zo dat de paus altijd wordt gekozen uit één van de kardinalen die in conclaaf zijn. Vaak zijn er ook enkele favorieten voor de pausverkiezing. Deze worden ook wel de papabili genoemd. Letterlijk vertaald betekend dit “pausbaar” oftewel "zij die een grote kans maken om paus te worden". In het verre verleden kwam het nog wel eens voor dat mannen die niet eens priester waren tot paus gekozen werden, maar dat had destijds meer met geld en machtspelletjes te maken dan met de keuze voor de beste paus. Het is zeer onwaarschijnlijk dat een dergelijk scenario zich tegenwoordig zou voordoen.
Het officiële stemmen voor de nieuwe paus gebeurd in het conclaaf. De term conclaaf is afkomstig van het Latijnse woord “cum clavis”, wat zoiets betekend als “met de sleutel”. De sleutel staat symbool voor het geheime karakter van de stemming. Gedurende de stemming en ook daarna niet, komt niemand te weten wat er zich in het conclaaf afspeelt. De kardinalen worden zelfs opgesloten in de ruimtes waar zij stemmen.

Sixtijnse kapel

De stemming zelf vind plaats in de wereldberoemde Sixtijnse kapel. Mocht de stemming langer duren dan één dag, dan worden de kardinalen ondergebracht in het Domus Sanctae Marthae, een afgeschermd deel van het pauselijk paleis. Ze worden daar als kluizenaars opgesloten, totdat de stemming voorbij is en hebben geen contact met de buitenwereld. Enkele kardinalen zonder stemrecht en soms ook enkele bedienden maken eveneens deel uit van het conclaaf, maar ook zij moeten zweren op geheimhouding van wat zij tijdens het conclaaf te weten komen.

De stemming en witte rook

Wanneer de kardinalen stemmen doen zij dit op een klein briefje dat in een grote beker gaat. Na uitvoerige schudden en tellen van de stemmen worden alle stemmen verbrand. Indien er nog geen paus gekozen is, dan zal men er voor zorgen dat er zwarte rook ontstaat (door toevoeging van chemicaliën). Indien er wel een paus is gekozen, dan zal er water worden toegevoegd en dan zal er witte rook ontstaan. Deze witte rook kan worden waargenomen door de duizenden gelovigen die op het Sint-Pietersplein staan te wachten op hun nieuwe paus.
Indien er na dertig stemrondes nog steeds geen nieuwe paus gekozen is, dan zal men voorstellen om de kiesdrempel te verlagen naar bijvoorbeeld 50% van de stemmen, om zo toch tot een beslissing te kunnen komen.
Bij het conclaaf van 2013 werd na slechts vijf stemronden de Argentijn Bergoglio gekozen tot paus Franciscus I. Dat was een opmerkelijk snelle beslissing van de kardinalen.‎‏

Bene pendente

De vele katholieken die voor de Sint Pieter wachten voelen de witte rook vaak als een symbool van wedergeboorte van hun kerk en rouwen om hun oude paus. Nu zal er om Benedictus XVI natuurlijk niet gerouwd hoeven te worden aangezien hij vrijwillig aftreed. Na de uitverkiezing, zal de gekozene het pausschap aanvaarden en vervolgens volgt er een reeks formaliteiten. Volgens een bekende mythe zou de paus zelfs getest worden op zijn mannelijkheid, om maar te voorkomen dat er per ongeluk weer een vrouw tot paus gekozen zou worden. De paus zou volgens dit verhaal plaatsnemen op een stoel een zogeheten sedes stercoraria en de jongste kardinaal zou moeten voelen of de paus “ballen” had. Indien het goed zat, zou hij dan roepen: "Testiculos habet et bene pendentes!", oftewel hij heeft ballen en ze hangen er goed bij!

Habemus Papam en zijn naam is Benedictus XVI

Hoogtepunt voor de gelovigen is wanneer wordt omgeroepen dat er een nieuwe paus is; Habemus papam! Hierna zal de nieuwe paus op het balkon verschijnen, zich laten toejuichen en de menigte zegenen.
De hierboven beschreven procedure gaat overigens alleen precies zo op wanneer de paus is overleden. Wat de rol wordt van Benedictus XVI wordt en of hij zich met het conclaaf gaat bemoeien, dat is op dit moment nog allemaal niet zeker. Het enige dat wel zeker is, is dat er straks weer een nieuwe paus komt.