Persoonlijkheidsontwikkeling baby peuter kleuter schoolkind

De persoonlijkheidsontwikkeling van een kind is een proces dat in fasen verloopt. Hoe ontwikkelt een kind zich op een bepaalde leeftijd? De fasenindeling in dit artikel is op basis van de psycho-analytische uitgangspunten met de fasen: orale fase, de anale fase, de genitale fase (oedipuscomplex) en de latentie-fase. Een stappenoverzicht van de persoonlijkheidsvorming van 6 weken tot 11 jaar: het ontwikkelingsstadium van de baby, de peuter en kleuter tot en met de fase van het basisschoolkind.

Ontwikkeling Persoonlijkheid - Hoe verloopt de Persoonlijkheidsvorming van 0 - 11 jaar?

Ontwikkelingsprofiel Persoonlijkheid

Hieronder wordt een overzicht gegeven van de persoonlijkheidsontwikkeling van kinderen van 1 jaar tot en met 7 jaar. Dit overzicht gaat uit van de gemiddelde leeftijd waarop kinderen bepaalde ontwikkelings-fasen hebben doorlopen. In de praktijk is er natuurlijk sprake van individuele verschillen, verschil qua tempo, chronologie van de ontwikkelingsstappen, aanlegfactoren en het potentieel van het kind zelf. En last but not least spelen diverse omgevingsfactoren een belangrijke rol in de persoonlijkheidvorming van het kind. Zoals hoe de ouders met de persoonlijkheid of emoties van een kind omgaan, de opvoedingsstijl, de gezinssituatie, sociale contacten etc. Meer over opvoedingsstijlen en wat voor type ouders er zijn, is te vinden in respectievelijk Vier Opvoedingsstijlen en Kenmerken Ouders en Test wat voor soort Ouder je bent.

Normale Ontwikkeling Persoonlijkheid

Het onderstaande overzicht geeft een globale indicatie van de doorsnee leeftijd waarop een kind bepaalde ontwikkelingsfasen heeft doorlopen, in relatie tot de gemiddelde ‘normaal’ verlopende ontwikkeling en in het kader van de psychoanalytische opvattingen. Met andere woorden: hoe verloopt de persoonsvorming van een kind -volgens de pyschoanalytische fasenindeling- gerelateerd aan de norm (normgroep leeftijdgenoten). Zie voor uitleg van psychoanalytische terminologie die je in dit artikel tegen kunt komen: Afweermechanismen - Beschermingsmechanismen (Freud).

In Ontwikkeling Persoonlijkheid - Signalen Ontwikkelingsproblemen kun je vinden welke signalen er zijn om eventuele achterstand in de ontwikkeling van de persoonlijkheidsvorming, mogelijke ontwikkelingsproblemen of eventuele ontwikkelings-stoornissen bij een kind te signaleren, dit nader te observeren en eventuele professionele begeleiding te indiceren.

Ontwikkelingsfasen Persoonlijkheid - Kenmerken Persoonlijkheidsvorming 0 tot 11 jaar

Leeftijd Fase Kind	Ontwikkelingsfasen Persoonlijkheid - Orale Fase - Stadium van 0 tot 18 maanden
0 - 18 maanden: Orale fase, onderverdeeld in:
0 - 6 weken	• Autistische fase: er is nog geen uitstel mogelijk van driftbevrediging. Zonder onmiddellijke bevrediging treedt er onlust op
1,5 - 9 maanden	• Symbiotische fase: de onmiddellijke driftbevrediging is verschoven, waardoor er energie vrijkomt voor het horen en zien van de vaste verzorger(s) en het manipuleren van objecten in de directe nabijheid
	In beide bovengenoemde fasen is er nog geen onderscheid tussen Ik en buitenwereld. Het kind is nog helemaal en uitsluitend op zichzelf gericht
8 - 10 maanden	• Oraal-afhankelijke fase: de scheiding Ik-buitenwereld komt tot stand. Het kind begint vreemd en bekend te onderscheiden en is afhankelijk in de relatie tot de buitenwereld
10 - 18 maanden	• Oraal-sadistische fase: het kind begint te bijten en ervaart dat het zelf iets kan presteren
	De orale fase is de fase van de totstandkoming van de ‘basic trust’ (basisvertrouwen) en de ‘basic security’ (basiszekerheid)
Kenmerken Oraal-afhankelijke Fase
	Kind is een kieskeurige eter
	Aanhoudend en zonder onderscheid oraal betasten, likken, zuigen, proeven
	Algemene houding van ongeduld en optimistische verwachting
	Algemene onverzadigbaarheid, eist andere mensen en hun aandacht op
	Er is sprake van oppervlakkige nieuwsgierigheid van het kind
Kenmerken Oraal - Sadistische Fase
	Kauwt en knabbelt op zichzelf, anderen en op allerlei soorten materialen
	Gebruikt tong, lippen en tanden om geluiden te produceren en te vervormen
	Positieve ontwikkeling - Vertrouwen (hoop en zelfvertrouwen) versus Negatieve ontwikkeling - Wantrouwen

Leeftijd Fase Kind	Ontwikkelingsfasen Persoonlijkheidsvorming - Anale Fase - Stadium van 1,5 tot 3 jaar
1,5 - 3 jaar: Anale Fase, onderverdeeld in:
	Expulsief-anale fase: het kind ervaart dat het zelf iets kan creëren, wat leidt tot het ontstaan van een beginnend zelfgevoel. De lustgevoelens die gepaard gaan met het produceren van faeces (ontlasting, poep) worden versterkt door de aandacht van de moeder bij de zindelijkheidstraining. Gevoelens van trots ontstaan en de trots op de lichaamsproducten gaat samen met het beginnend zelfgevoel van het kind
	Retentief-anale fase: deze fase wordt getypeerd door het domineren en manipuleren van de om-geving. Het kind ontdekt zichzelf als centrum van handelen en gaat met deze ontdekking experimenteren. Hierdoor wordt het met andere mensen en hun wensen geconfronteerd. In deze koppigheidsfase wordt beslist of het kind later de zelfstandigheid aan zal durven of dat het zich later zal onderwerpen aan alle wensen van de omgeving
1,5 - 3 jaar: Kenmerken Expulsief Anale Fase
	Kind heeft sterke interesse in zand, klei, verf etc.
	Kind heeft regelmatig driftaanvallen
Kenmerken Retentief Anale Fase
	Terughouden van de ontlasting (ophouden poep)
	Ambivalentie, extreme en paniekerige afwisseling van tegengestelde wensen en impulsen
	Positieve ontwikkeling - Zelfstandigheid (wilskracht) versusNegatieve ontwikkeling - Afhankelijkheid (schaamte en twijfel)

Leeftijd Fase Kind	Ontwikkelingsfasen Persoonlijkheidsvorming - Pre-Genitale Fase - Stadium 3 tot 5/6 jaar
3 tot 5/6 jaar	Pre-Genitale Fase: Ontdekking van genitaliën en hiermee samengaand van het Ik als handelend persoon. Ontwikkeling van volkomen egocentriciteit naar het begin van realiteitszin. Bezitterigheid t.o.v. de ouder van de andere sexe, jaloersheid en rivaliteit t.o.v. de ouder van gelijke sexe (is oedipuscomplex). Het oedipale conflict brengt schuldgevoelens en angst voor liefdesverlies teweeg en wordt uiteindelijk opgelost via het proces van identificatie met de ouder van hetzelfde geslacht. Bij jongens kan castratieangst optreden t.g.v. schuldgevoelens m.b.t. erotische fantasieën
	Tijdens de oedipale fase richt de liefdesdrift zich voor het eerst op een object buiten het lichaam, namelijk op de ouder van het andere geslacht
Kenmerken Oedipale Fase
	Bezitterigheid, verleidend of schuchter t.a.v. het andere geslacht
	Beginnend schaamtegevoel, het kind verlangt privacy
	Niet gegronde, voortdurende en intense angsten kunnen optreden
	Openlijke seksuele nieuwsgierigheid en exploratie van zichzelf en anderen
	Gewetensvorming, ontwikkeling van de gewetensfunctie van het kind
	Groeiende zelfstandigheid, ontstaan van een toenemende doelbewustheid
	Positieve ontwikkeling - Totstandkoming van het Initiatief (doelgerichtheid) versus Negatieve ontwikkeling - Schuldgevoelens en Passiviteit

Leeftijd Fase Kind	Ontwikkelingsfasen Persoonlijkheidsvorming - Latentie Fase - Stadium van 7 tot 11 jaar
7 - 11 jaar	Latente Fase: De oedipaal gerichte libidineuze binding uit de vorige periode maakt nu plaats voor een veel vlakkere en vluchtigere verhouding met vele personen. De aandacht is volledig op de buitenwereld gericht (school- en leeftijdgenootjes)
	Totstandkoming van plezier in het bezig zijn en een gevoel van competentie
	De behoeftebevrediging kan nu ook uitgesteld worden
Kenmerken Latente Fase
	Fantasieën geven vaak blijk van desillusie wat betreft de ouders (b.v. vondeling zijn)
	Transfer (overdracht) van libido van ouders naar leeftijdgenoten, onderwijzers, idealen en gesublimeerde interesses
	Kind is in staat tot grondige confrontatie met de realiteit
	Positieve ontwikkeling - Ondernemend en Initiatiefrijk (competentie) versus Negatieve ontwikkeling - Minderwaardigheidsgevoelens

Lees verder

Gerelateerde artikelen

Ontwikkelingspsychologie van kinderenWat is ontwikkelingspsychologie? In welke fases komen kinderen en mensen? Welke aspecten van ontwikkeling leren ze wat h…

Wat is een peuterIn dit artikel staat de ontwikkeling van een peuter beschreven. De lichamelijke ontwikkeling, de cognitiever ontwikkelin…

Cognitieve, sociaal-emotionele en motorische ontwikkelingDe cognitieve ontwikkeling heeft alles te maken met het denken. De ontwikkelingspsycholoog Piaget onderscheidt drie fase…

Mensen met mogelijkhedenMensen met een verstandelijke handicap noemt men ook wel de mens met mogelijkheden. Want als je naar iedere persoon indi…

Slaan en afpakken bij peutersKinderen in de peuterleeftijd moeten nog leren om op een goede manier met elkaar om te gaan. Ze slaan, bijten, krabben o…

Bronnen en referenties

Inleidingsfoto: Dagon, Pixabay
F.J. Monks & A.M.P. Knoers. Ontwikkelingspsychologie. Van Gorcum BV
P.H. Mussen. The psychological development of the child. Prentice Hall Inc
M.Davies, F. Alkema. VTO dat doe je zo! Vragen, twijfels, zorgen over de ontwikkeling van kinderen. Assen: Van Gorcum BV
S. van Dijk. Gegeven colleges Ontwikkelingsproblemen. Vroegtijdige onderkenning & Hulpverlening (Eigen artikel)

Reageer op het artikel "Persoonlijkheidsontwikkeling baby peuter kleuter schoolkind"

Reacties

Je Moeder, 03-12-2017 20:01 #3
Ik zou wel willen weten hoe je de positieve ontwikkelingen kunt bevorderen en de negatieve ontwikkelingen kunt voorkomen. Dus hoe om te gaan met de verschillende fases.

Bianca, 29-09-2015 21:55 #2
Ik zou wel willen weten hoe je de positieve ontwikkelingen kunt bevorderen en de negatieve ontwikkelingen kunt voorkomen. Dus hoe om te gaan met de verschillende fases.

Tina, 19-03-2015 22:23 #1
Ik zou wel willen weten hoe je de positieve ontwikkelingen kunt bevorderen en de negatieve ontwikkelingen kunt voorkomen. Dus hoe om te gaan met de verschillende fases.

Infoteur: Sila
Laatste update: 29-11-2008
Rubriek: Mens en Samenleving
Subrubriek: Psychologie
Bronnen en referenties: 5
Reacties: 3

Schrijf mee!