Codependentie en ervaringsdeskundigheid

Codependentie is een psychische aandoening ontstaan als overlevingsmechanisme uit een jeugd waarin er niet in de emotionele behoeftes van een kind is voorzien. Mensen met codependentie maken hun eigenwaarde afhankelijk van de bevestiging die zij krijgen van hun naasten. Vaak hebben mensen met codependentie in hun jeugd geleerd om hun ouders te pleasen, in de hoop daarvoor terug liefde, geborgenheid en emotionele steun te ontvangen. Vaak zonder structureel resultaat. Codependents hebben geleerd te overleven volgens het ‘voor wat – hoort wat’-principe: liefde is voorwaardelijk en om liefde te ontvangen moet je hard werken. Het verdrietige is dat een kind dat opgroeit zonder onvoorwaardelijke liefde, een basis van (zelf)vertrouwen mist die ieder kind nodig heeft om zich op een gezonde manier te ontwikkelen. Vaak zal een codependent dit pas beseffen op volwassen leeftijd. Hulp van een ervaringsdeskundige kan dan uitkomst bieden.

Codependentie en hulp

Codependentie zit vaak zo diep ingeworteld en komt vaak op alle levensgebieden tot uiting. Herstellen is dan ook een flinke klus. Zoals gezegd zal in eerste instantie de basis van (zelf)vertrouwen voor zover mogelijk moeten worden aangelegd om uiteindelijk niet meer afhankelijk te zijn van andere mensen voor een goed gevoel van eigenwaarde. Dit kan op verschillende manieren, waaronder:

• therapie;
• zelfhulpgroepen zoals Codependents Anonymous en de Norwoodgroep;
• coaching door een ervaringsdeskundige;
• een veilige basis van vrienden en familie.

Meestal is een combinatie van bovenstaande manieren een goede manier om codependentie aan te pakken. Codependentie staat vooralsnog niet vermeld in de DSM V en derhalve is er in Nederland nog maar weinig specialistische zorg op dit gebied. Veelal wordt de zorg aangeboden door therapeuten en coaches die tevens ervaringsdeskundige zijn op het gebied van codependentie en zelf uit eigen ervaring weten hoe belangrijk het is om gepaste hulp te krijgen.

Ervaringsdeskundige hulp

Wat wordt er bedoeld met ervaringsdeskundigheid? Volgens Wikipedia is een ervaringsdeskundige een persoon die door gerijpte en doorleefde ervaring van tegenslag, ziekte, beperking, lotgeval of levensomstandigheid in staat is om de kennis die niet door studie of onderwijs maar door deze ervaring is opgedaan, te benutten. Ofwel in het geval van codependentie is een ervaringsdeskundige iemand die zelf tijdens zijn (of haar) jeugd codependentie heeft ontwikkeld, die inmiddels zijn of haar herstelproces is aangegaan, inzicht heeft gekregen in het ontstaan van codependentie en tevens inzicht en bewustzijn heeft in de manier waarop de codependentie zich manifesteert en heeft gemanifesteerd in zijn leven. Een ervaringsdeskundige codependent kan andere codependents inzicht geven in het eigen proces en de eigen codependente gedragingen. Het voordeel van hulp van een ervaringsdeskundige is dat er wederzijds begrip is, een luisterend oor, inlevingsvermogen, herkenning en inzicht in de aandoening. Een ervaringsdeskundige kan door de eigen kennis en ervaring situaties verhelderen voor lotgenoten en door bewustwording helpen codependente gedragingen af te leren en om te zetten in functionele gedragingen. Daarnaast biedt een ervaringsdeskundige ook vaak een realistisch beeld op hoe het herstelproces zich kan gaan ontwikkelen inzake codependentie. Het schept een band wanneer je weet dat iemand hetzelfde heeft doorgemaakt als jij. En écht begrijpt wat je doormaakt.

Nadelen van ervaringsdeskundige hulp

Naast de voordelen van ervaringsdeskundige hulp kunnen er ook nadelen zijn. Wanneer de ervaringsdeskundige coach/therapeut nog niet voldoende de eigen codependentiepatronen heeft doorbroken en zich nog niet voldoende bewust hiervan is, kunnen de blinde vlekken van de ervaringsdeskundige het herstelproces in de weg staan. Er kan dan sprake zijn van overdracht van de cliënt en tegenoverdracht van de ervaringsdeskundige.

Overdracht

Overdracht treedt op wanneer een cliënt onbewust zijn oude gevoels- en gedragspatronen projecteert op de therapeut met als doel een oude pijnlijke situatie te herhalen in het heden in de hoop op heling van het verleden. Een voorbeeld hiervan kan zijn dat een cliënt de ervaringsdeskundige als zijn narcistische moeder kan gaan zien en oude gedrags- en gevoelspatronen uit de oude situatie gaat herhalen met de ervaringsdeskundige.

Tegenoverdracht

Tegenoverdracht treedt op wanneer de ervaringsdeskundige vanuit zijn eigen oude gevoels- en gedragspatronen reageert op de overdracht van de cliënt en daarmee ook een situatie uit het verleden herhaalt in het heden in de hoop op heling van het verleden. Een voorbeeld van tegenoverdracht kan optreden wanneer de cliënt reageert op de ervaringsdeskundige zoals hij op zijn narcistische moeder reageerde en de ervaringsdeskundige hierdoor getriggerd wordt, het gedrag persoonlijk opvat en vanuit oude gevoels- en gedragspatronen reageert op het gedrag van de cliënt.

Overdracht hoeft niet problematisch te zijn, mits de ervaringsdeskundige zich bewust is van de overdracht en de overdracht bewust kan inzetten als tool in de therapeutische relatie. In het geval van de cliënt die de ervaringsdeskundige ervaart als zijn narcistische moeder kan de ervaringsdeskundige samen met de cliënt de triggers gaan bepalen. Wat maakt nou dat de cliënt de ervaringsdeskundige ervaart als zijn narcistische moeder? Wat gebeurt er bij de cliënt? Welk gedrag en welke gevoelens komen er boven? Welk doel hebben deze gedragingen en gevoelens? Hoe staan deze gedragingen en gevoelens in de realiteit?

Juist door overdracht in te zetten als tool in de relatie tussen cliënt en ervaringsdeskundige kunnen er enorme stappen worden gemaakt in het herstelproces en het veranderen van oude gedragingen in het heden. De kwetsbaarheid wordt dan een kracht.

Lees verder

• Codependentie en afweermechanismen
• Codependentie en emoties
• Codependentie en grenzen
• Codependentie en hechting
• Codependentie en zelfzorg