Praktische hulp bij codependentie: 18 tips

Codependentie is een progressieve, psychische aandoening waarbij iemand zijn zelfvertrouwen volledig afhankelijk maakt van de bevestiging van andere mensen. Codependentie is een copingsstrategie die ontstaat tijdens een onveilige jeugd, waarbij het kind geen zelfvertrouwen meekrijgt van de ouders en daardoor ook niet leert zelfvertrouwen uit zichzelf te halen. Codependentie staat nog niet vermeld in de DSM V, maar is ondanks dat een groot probleem waar veel volwassenen mee te kampen hebben. Herstellen van codependentie is een enorm zwaar proces, dat veel moed, geduld, doorzettingsvermogen en kracht vereist.

Adviezen bij codependentie

Herstellen van codependentie is geen gemakkelijke weg. De innerlijke overtuigingen van het niet waard zijn om van te houden, gepaard met intense schaamte voor wie jij bent, zijn niet in een klap om te buigen in functionele overtuigingen. Herstellen vereist enorm veel doorzettingsvermogen en discipline om elke dag nieuwe gedragingen en overtuigingen te praktiseren en te oefenen. Daarnaast vereist het bewustzijn van de herkomst van de innerlijke overtuigingen en hoe deze zijn ontstaan. Hamrah, een Iranees platform voor codependentie, biedt 18 adviezen om te leren omgaan met codependentie. Dit zijn:

1. Stap uit de slachtofferrol;
2. Vertrouw op jezelf;
3. Voel wat je voelt;
4. Wees mild voor jezelf;
5. Kwel jezelf niet;
6. Twijfel niet aan jezelf;
7. Stop met reageren;
8. Onthecht je emotioneel;
9. Neem verantwoordelijkheid voor jezelf;
10. Stel je eigen behoeftes en prioriteiten vast;
11. Oefen met jouw rechten en keuzes;
12. Accepteer de realiteit;
13. Stop met je afhankelijk op te stellen;
14. Stel grenzen;
15. Oefen met eerlijke communicatie;
16. Wees afhankelijk van jezelf;
17. Steun op je geloof;
18. Leef je leven in herstel.

1. Stap uit de slachtofferrol

Als codependent ben je opgegroeid in een onveilige situatie waarin je bent gaan geloven dat je het niet waard bent om van te houden, omdat jouw ouders jou niet konden geven wat je nodig had tijdens je jeugd. Je bent onbewust gaan geloven dat je een slachtoffer bent van de situatie (wat ook daadwerkelijk zo is) en dat je niet te redden bent. Eenmaal volwassen zal deze overtuiging je nog vaak parten spelen. Hoewel je jeugd zwaar is geweest en codependentie een zware aandoening is mag je je elke dag beseffen dat je nu geen slachtoffer meer bent. Jij kunt keuzes maken over jouw leven. Jij bent het waard om te genieten in dit leven, om geliefd te zijn, om je veilig te voelen, om geborgenheid te krijgen. En om dit te geven aan jezelf. Jij, als codependent, mag jezelf er elke dag aan herinneren dat jij het waard bent om van te houden en om keuzes te maken die bij deze nieuwe overtuiging aansluiten. Dan zal langzaam het grote gat dat een onveilige jeugd in jouw hart heeft geslagen, een beetje gedicht worden en zul je langzaam ook echt gaan geloven dat je het echt waard bent om van te houden, ondanks je onveilige jeugd.

2. Vertrouw op jezelf

Als codependent heb je vaak in je jeugd de boodschap gekregen dat jouw gevoelens en intuitie er niet toe deden. Hierdoor heb je niet leren vertrouwen op je eigen gevoelens en op je eigen intuitie. In plaats daarvan ben je gaan vertrouwen op de gevoelens en intuitie van anderen, zonder waarde te hechten aan die van jezelf. Je hebt geleerd om je eigen waarnemingen en observaties onder die van anderen te plaatsen. Je mag nu leren te vertrouwen op je eigen gevoelens en je eigen intuitie. Die zullen je vertellen wat je te doen staat in elke situatie. Andere mensen kunnen jou niet beter vertellen wat goed voor jou is. Dat kunnen alleen jouw eigen gevoelens en jouw eigen intuitie.

3. Voel wat je voelt

Als codependent heb je vaak in jouw jeugd geleerd dat jouw gevoelens er niet toe doen of dat ze niet passend zijn in een situatie. Het kan ook zijn dat jouw ouders jouw gevoelens niet konden dragen. Hierdoor heb je als copingstrategie aangenomen dat jouw gevoelens er niet mogen zijn, dat jij je ervoor zou moeten schamen of dat jouw gevoelens er niet toe doen. Je bent gewend om je eigen gevoelens te negeren of weg te maken. Zelfs in heftige situaties is het makkelijker om jouw gevoelens te ontkennen en je ervan te distancieren dan de gevoelens te beleven en te ondergaan. Als codependent heb je immers niet geleerd om met jouw gevoelens om te gaan en om jouw gevoelens te dragen.

Bij het herstellen van codependentie, zal je moeten leren je eigen gevoelens te leren benoemen en te leren dragen. Gevoelens mogen er zijn. Ze zijn vaak een richtlijn voor wat goed voor je is en wat niet. Het is daarnaast belangrijk om gevoelens te leren delen met andere mensen. Dat is iets wat vaak veel leed heeft opgeleverd in jouw jeugd en waar je opnieuw vertrouwen in moet krijgen. Wanneer je jouw gevoelens deelt met de juiste mensen, zal je leren dat er mensen zijn die te vertrouwen zijn en dat je er niet alleen voor staat, zoals je altijd in jouw jeugd hebt ervaren.

4. Wees mild voor jezelf

Omdat je als codependent de broodnodige liefde en (emotionele) verzorging tekort bent gekomen in jouw jeugd, heb je dat des te meer nodig om te kunnen herstellen van codependentie. Vaak behandel je jezelf op dezelfde destructieve manier waarop je in jouw jeugd bent behandeld. Een groot deel van het herstellen van codependentie ligt in het liefdevol leren behandelen en verzorgen van jezelf door als het ware een liefdevolle ouder te leren zijn voor jezelf. Hiervoor is het nodig dat je dingen doet waar je je goed bij voelt, waar jij energie uit haalt en dat jij dingen doet die goed voor jou zijn. Daarnaast is het belangrijk om jezelf steeds bevestiging te geven dat jij het goed doet, dat jij goed bezig bent, dat jij je best doet, dat jij trots bent op jezelf en op jouw veerkracht. Stop met het focussen op je eigen fouten. Het is belangrijk jezelf te accepteren voor wie jij bent, met al jouw sterke en zwakke kanten.

5. Kwel jezelf niet

Als codependent ben je jarenlang gewend om jezelf te bekritiseren. Om je focus te hebben op wat er niet goed is in jouw leven, op wat er zou moeten veranderen, voordat jij gelukkig kunt zijn. Deze lijst is eindeloos. En wanneer de gestelde doelen zijn behaald, volgen er meer doelen waar ook aan voldaan moet worden. De onderliggende drijfveer is een groot gevoel van schaamte. Schaamte om niet goed genoeg te zijn. En de enorme angst om afgewezen te worden. Afwijzing staat voor een codependent immers gelijk aan het niet waard zijn om van te houden.

Het onderliggende idee is dat wanneer alle negatieve punten zijn overwonnen, jij als codependent perfect bent en er geen reden meer is om afgewezen te worden of om je te schamen. Echter is dit een illusie. Niemand kan perfect zijn. Ieder mens heeft zijn goede en slechtere eigenschappen. Die mogen er zijn. Die maken je mens. Probeer om je focus te verleggen naar wat je wel goed doet en wat wel goed is in je leven. En om aan jezelf liefde en vertrouwen te geven. Je doet het goed op jouw manier!

6. Twijfel niet aan jezelf

Als codependent ben je gewend om niet te kunnen vertrouwen op je eigen vermogen om beslissingen te nemen. Vaak heb je het nemen van beslissingen overgelaten aan anderen, om zelf niet de verantwoordelijkheid te hoeven dragen. Of werden beslissingen je uit handen genomen. En wanneer je wel zelf beslissingen moet maken, weeg je alle voors en tegens af en ben je bang een foute beslissing te maken en voor de mogelijke consequenties daarvan. Zoals bijvoorbeeld het verliezen van vrienden. Het is nu tijd om te stoppen met twijfelen aan jezelf. Maak keuzes op basis van de feiten en blijf bij je beslissing. Je hebt de beste keuze gemaakt op dat moment, op basis van de feiten en gevoelens die je op dat moment had.

7. Stop met reageren

Als codependent ben je gewend te reageren op andere mensen. Omdat de bodem van zelfvertrouwen nog niet stabiel genoeg is, of soms helemaal niet aanwezig, is jouw zelfvertrouwen voor een groot deel afhankelijk van hoe andere mensen reageren op jou. Reageert iemand positief, dan zal je je als codependent opgetogen voelen. Wanneer iemand boos op je reageert, triggert dat ook boosheid. Vaak reageer je als codependent vanuit impulsen en emoties. Niet vanuit wat het beste is voor jezelf. De tip is dan ook om te stoppen met direct te reageren. Geef jezelf wat ademruimte om te voelen hoe je het beste kunt reageren op situaties. Hoe zorgt je het beste voor jezelf? Op welke manier kun je dan het beste reageren?

8. Onthecht je emotioneel

Als codependent voel je je vaak vervloeid met mensen uit je omgeving. Je weet vaak niet waar je eigen grenzen en gevoelens stoppen en waar die van de ander beginnen. Dit geldt vooral voor je naasten, vaak partner of familieleden. Vaak voel je als codependent exact wat je naasten voelen en nodig hebben en ben je geneigd om daarvoor zorg te gaan dragen. Hierbij verlies je je eigen grenzen, gevoelens en behoeftes uit het oog. Je neemt als het ware de verantwoordelijkheid voor het welzijn van jouw naasten op je. Echter zorgt dit op de lange termijn voor een gevoel van innerlijke leegte en ontevredenheid. Het is zaak om jezelf emotioneel los te maken van je naasten, met name de naasten die geen goede invloed op jou hebben, om je zo te kunnen focussen op je eigen wensen, behoeftes en grenzen in plaats van op die van een ander. Dit is een erg lastig proces en zal de nodige loyaliteitsconflicten opleveren. Maar uiteindelijk zal het jou sterker maken.

9. Neem verantwoordelijkheid voor jezelf

Als codependent ben je geneigd je afhankelijk op te stellen van andere mensen in de hoop dat zij voor jou en jouw behoeftes zullen zorgen. Je stelt je hierbij eigenlijk op zoals een kind doet naar zijn ouders. Je vergeet hierbij dat je zelf sterk bent en goed voor jezelf kunt zorgen. Daarnaast besef je als codependent niet dat andere mensen net zo kwetsbaar zijn als jij en dat ook zij worstelen met hun eigen problemen. Je zult je moeten beseffen dat er geen held zal komen om jou te redden. Alleen jij kunt de held zijn voor jezelf door stapsgewijs te herstellen van codependentie en je leven op orde te krijgen.

10: Stel je eigen behoeften en prioriteiten vast

Als codependent ben je opgegroeid in de wetenschap dat je het niet waard bent om van te houden en dat de levens van anderen belangrijker zijn dan de jouwe en dat jij verantwoordelijk bent om je leven te voegen naar de behoeftes en wensen van de mensen waar je van houdt. Hierbij ben je vaak volledig je eigen behoeftes uit het oog verloren. Het is belangrijk om te leren stilstaan bij je eigen wensen en behoeftes en welke jouw prioriteit hebben. Wanneer je geneigd bent om in pleasegedrag richting anderen te vervallen, is het belangrijk om even stil te staan bij je eigen behoeftes alvorens in je pleasegedrag te vervallen. Wat wil je graag? Wat voel je? Waar heb je echt behoefte aan? Wil je de ander echt helpen of niet?

11. Oefen met jouw rechten en keuzes

Als codependent heb je geleerd dat je minderwaardig bent aan andere mensen en dat jouw rechten ondergeschikt zijn aan die van andere mensen. Gedurende de jaren ben je je ook zo gaan gedragen en werd daardoor deze overtuiging steeds bevestigd. Nu is het tijd om te gaan inzien dat jij net zoveel waard bent als ieder ander. Dat jij dezelfde rechten hebt als ieder ander. Dat je niet akkoord hoeft te gaan met denigrerend gedrag of destructieve relaties. Wanneer je gaat staan achter jouw rechten en je bewust bent van het feit dat je keuzes hebt, geef je aan andere mensen en aan jezelf het signaal dat je er toe doet. Voor jezelf zal dit eerst erg angstig en onwennig voelen, maar hoe meer je je gedraagt naar dat je het waard bent, hoe fijn het is dat je gevoel uiteindelijk ook zal veranderen. Let wel: dit kost heel veel tijd en doorzettingsvermogen. Maar met kleine stapjes kom je er!

12. Accepteer de realiteit

Als codependent heb je jezelf tijdens je jeugd de illusie aangeleerd dat wanneer je in de behoeften van anderen voorziet, zij uiteindelijk voor jouw behoeften zullen zorgen. Deze illusie zorgt ervoor dat je jezelf ondergeschikt maakt aan anderen en dat ondermijnt je zelfvertrouwen. Daarnaast is het ook een vorm van manipuleren om van anderen gedaan te krijgen waar jij behoefte aan hebt. Je laat niet je echte zelf zien, uit angst niet te krijgen wat je nodig hebt. Deze manier van doen was een overlevingsmechanisme gedurende je jeugd. Wanneer je je goed gedroeg, was de kans groter dat je positieve aandacht van je emotioneel onbeschikbare ouder kreeg. Om als volwassene gezonde relaties te krijgen is het zaak om deze illusie los te laten. Je kunt alleen je eigen beslissingen maken, gebaseerd op de kennis die je op dat moment hebt, maar je kunt niet voorspellen hoe anderen op jouw beslissingen reageren. Het gaat erom dat je je leert richten op wat goed voor jou is, ongeacht de reactie van anderen. Let op bij gedachtes die jouw eigen gedrag veroordelen. Vaak is het de ziekte codependentie die dan aan het woord is in jouw hoofd.
.

13. Stop met je afhankelijk op te stellen

Wanneer je opgroeit tot codependent heb je geleerd dat je voor jouw welzijn afhankelijk bent van de bevestiging van andere mensen. Je hebt geen eigen zelfvertrouwen ontwikkeld en richt je volledig op het gedrag van anderen ten opzichte van jou. Wanneer iemand aardig tegen je is, voel je je goed over jezelf. Wanneer iemand boos op je is, voor je je naar over jezelf. Hoewel ieder mens beinvloedt wordt door het gedrag dat andere mensen ten opzichte van hem (of haar) tonen, komt het bij een codependent extra hard binnen omdat er (nog) geen bodem is van zelfvertrouwen is waar de codependent op terug kan vallen. Herstellen van codependentie betekent ook dat je leert zelfvertrouwen te halen uit het goed voor jezelf zorgen, liefdevol voor jezelf zijn, je niet laten meeslepen door de gedragingen van andere mensen ten opzichte van jou. Jij bent sterk. Je hebt de kracht om goed voor jezelf te zorgen. Als kind was je afhankelijk van andere mensen, namelijk je ouders, voor je overleving. Maar nu je volwassen bent, kun je leren op jezelf te vertrouwen.

14. Stel grenzen

Doordat je als codependent geneigd bent om je afhankelijk op te stellen ten op zichte van andere mensen, bepaal je als het ware de rolverdeling. Je stelt jezelf op als een behoeftig kind en geeft daarmee de ander de macht om zich op te stellen als ouder. Dit zorgt er per definitie voor dat de band tussen jou en de ander ongelijkwaardig wordt. De ander kan jou maken of breken. En omdat je afhankelijk bent, zul je ook geneigd zijn negatieve gedragingen van de ander te verdragen en toe te staan. Pas wanneer je gezonde grenzen durft te stellen en je daaraan durft te gaan houden, zullen de verhoudingen tussen jou en je vrienden en familie veranderen. En daarmee zal je zelfvertrouwen toenemen. Je bent het waard om grenzen te stellen en om goed voor jezelf te zorgen door grenzen te stellen!

15. Oefen met eerlijke communicatie

Wanneer je opgroeit in een onveilige gezinssituatie, leer je niet om eerlijk te zijn over je gevoelens, over wat je nodig hebt en over wat je graag wilt. Dit omdat er binnen het gezin op een dysfunctionele manier wordt gecomunniceerd. Vaak gebruiken de familieleden allerlei manipulatietechnieken om gedaan te krijgen wat ze willen. Zonder dat ze open en eerlijk uitspreken waar ze behoefte aan hebben. In plaats van eerlijk je grenzen, behoeftes en wensen uit te spreken, ga je als codependent pleasen, huilen, toon je affectie, help je de ander, zonder zelf duidelijk aan te geven wat jij wilt of nodig hebt. De onderliggende drijfveer is vaak dat wanneer je eerlijk je grenzen, wensen en behoeftes aangeeft, je zult worden afgewezen. Omdat dit ook vaak gebeurt in dysfunctionele gezinnen.

De uitdaging in het herstellen van codependentie is om je grenzen, behoeftes en wensen uit te gaan dragen en uit te gaan spreken naar je naasten. Dit kan in het begin enorm veel angst oproepen. Daarnaast gaat er veel tijd overheen om je dit eigen te maken. Wanneer je met kleine stapjes begint met het aangeven van wat jou bezighoudt, zul je zien dat mensen anders reageren dan je gewend bent uit je jeugd. Bedenk goed dat wanneer iemand niet op een aardige of respectvolle manier reageert dat ligt aan de andere persoon. Het zegt niets over jou. Het belangrijkste is dat je jezelf in ere houdt door eerlijk te zijn over je grenzen, behoeftes en wensen.

16. Wees afhankelijk van jezelf

Als codependent ben je hoogstwaarschijnlijk bedrogen en verlaten in het verleden. Het is tijd om jezelf te beloven dat jij op de best mogelijke manier voor jezelf zult zorgen, door de ouder voor jezelf te zijn die je zelf gemist hebt. Dit is een grote uitdaging omdat je daarmee de dysfunctionele overtuigingen uit je jeugd (ik ben het niet waard om van te houden, ik verdien geen liefde, ik verpest alles) zult moeten uitdagen. Deze overtuigingen zijn vaak diep geworteld, moeilijk om te buigen en roepen een intens gevoel van schaamte op. Probeer jezelf er keer op keer aan te herinneren dat je goed bent en dat je het goed doet. Je kunt het leven aan. Je kunt elke situatie aan die op je pad komt. Je bent niet zwak, stom, wanhopig of een mislukking. Vertrouw op jouw kundigheid, op jouw kracht, op jouw beoordelingsvermohgen en jouw beslissingen. Je kunt op jezelf bouwen en vertrouwen.

17. Steun op je geloof

Hoewel de meeste mensen met codependentie niet geloven in een God of hogere macht, kan het vertrouwen op een geloof ook veel steun en veiligheid bieden. Door te geloven dat alles gebeurd met een reden en dat er een God is die voor jou zorgt, ook al voel je je heel naar op dat moment, kan je dat verlichting geven.

18. Leef je leven in herstel

Als codependent heb je geleefd zonder hoop op verbetering, Je hebt het gevoel gehad vast te zitten in oude overtuigingen, gedragingen en je hebt jarenlang het gevoel gehad dat je er niet toe deed. Dat er voor jou gewoon geen geluk was weggelegd. Op een bepaald punt heb je besloten dat je wilt herstellen. Dat je niet meer op deze manier wilt leven. En ben je hulp gaan zoeken op allerlei manieren. Hoewel codependentie een aandoening is die nooit helemaal verdwijnt, is er wel echt uitzicht op verbetering. Mits je bereid bent stappen te ondernemen. Met kleine stapjes kun je jezelf langzaam ontwikkelen tot een evenwichtigere volwassene, die zich minder snel uit het veld zal laten slaan. Die voor zichzelf en zijn eigen rechten op durft te komen. Die voor zichzelf durft te gaan staan. Hierdoor zullen de relaties die je hebt met vrienden en familie langzaam veranderen en verbeteren in evenwichtigere relaties. Onthoudt tijdens je herstel dat jouw doel is sterker te worden dan codependentie.

Lees verder

• Praktische hulp bij codependentie: bouwen aan zelfvertrouwen
• Praktische hulp bij codependentie: de eerste stappen
• Praktische hulp bij codependentie: het destructieve trio
• Praktische hulp bij codependentie: je innerlijke kind
• Praktische hulp bij codependentie: leren doseren