Is ‘je zorgen maken’ slecht en kan je er iets aan doen?

Iedereen maakt zich wel eens zorgen c.q. piekert wel eens. Is het niet om een kind, ouder, vriend of partner, dan is het wel om het werk, de toekomst of de gezondheid. Iedereen weet ook dat het niet heel veel nut dient, maar wel veel energie kost en toch doen we het. Toch is piekeren niet altijd helemaal nutteloos. Hoe werkt dat feitelijk met ‘je zorgen maken’, waar dient het nog enig doel en wanneer is actie ondernemen zinvol?

Is ‘je zorgen maken’ altijd slecht?

De vertaling van ‘je zorgen maken’ ligt in de lijn van: 'je meer dan gemiddeld verdiepen in iets of iemand, met de kanttekening dat je het gevoel hebt dat het niet helemaal goed gaat'. Op zich is dat niet erg, want dat maakt je meer dan gemiddeld alert. Echter, de keerzijde is dat mensen soms blijven ‘hangen’ in het zorgelijke. De kans dat je in deze situatie in en een vicieuze cirkel terecht komt, is zeker aanwezig. Dit kan weer tot gevolg hebben, dat je meer aspecten in je omgeving als negatief gaat ervaren. Al met al wil het dus zeggen dat een zorgelijk moment echt niet slecht hoeft te zijn, maar je het voor jezelf wel binnen de perken moet zien te houden.

Je kunt je om verschillende zaken zorgen maken en het een is niet te vergelijken met het ander. Bijvoorbeeld je zorgen maken over je kind dat het op school zichtbaar moeilijk heeft, is wat anders dan je zorgen maken over de geplante bollen in je tuin die maar niet opkomen. Echter, als je je om van alles zorgen maakt, is het zinvol je te verdiepen in het proces. Het proces van wat er plaatsvindt, wat het met je doet én hoe je het binnen de perken kunt houden. Onderstaand enkele aspecten die ‘onderdeel’ uitmaken van het proces rond piekeren.

Slapen

Als je je veel zorgen maakt, kan dit piekeren meer gevolgen hebben dan slechts (terecht of onterecht) de negatieve aspecten uit de omgeving oppikken. Als je zo ver gaat met je zorgen maken dat hetgeen er speelt in je hoofd ‘rond blijft zeuren’, dan kan het je bijvoorbeeld slapeloze nachten opleveren. Dit heeft bij een langdurig tekort aan slaap weer tot gevolg, dat je humeur er op achteruit gaat maar ook je functioneren.

Controle

Je zorgen maken is een soort bijwerking van het vermogen van de mens om vooruit te kijken. Een mens kan zich de toekomst voorstellen en kan dus ook bedenken wat er fout zou kunnen gaan. Het gaat hier om het zogenaamde ‘stel dat…’ –scenario en dit legt een stukje van de onzekerheid (van de mens) bloot. Het is voor de meeste mensen namelijk lastig niet te weten wat er allemaal gaat gebeuren. Door je scenario’s voor te stellen, kweek je een soort schijnzekerheid en dus heb je weer controle.

Angststoornis

Als je je over van alles zorgen maakt, kan dit tot destructief gedrag leiden en uitmonden in een gegeneraliseerde angststoornis, ofwel GAD. Als je GAD hebt, dan is de ruimte voor oplossingen of creativiteit al opgesoupeerd. Lichamelijk kan het tot uiting komen dat je een ietwat verhoogde hartslag hebt, klamme handen, je moeite hebt met ontspannen en soms komt er ook nog hoofdpijn bij kijken. Het wordt door sommige psychologen gekoppeld aan perfectionisme. Dit kan tot uiting komen als je je bijvoorbeeld op voorhand zorgen maakt dat je niet aan je eigen verwachtingen kan voldoen.

Creativiteit
Zo lijkt je zorgen maken alleen maar negatief. De praktijk wijst echter ook uit dat de piekeraars creatiever zijn. De hersenactiviteit neemt toe in de mediaal prefontale schors. Hier bevindt zich het centrum voor angst, maar ook creativiteit. Je zorgen maken geeft je ook inzicht in je normen en waarden en datgene wat jij belangrijk vindt. Je zorgen maken kan ook belangrijke doelen onthullen. Zaken die anders wellicht niet blootgelegd zouden worden.

Maak je je zorgen over een echt probleem?

Er zijn twee duidelijk verschillende zaken waar je over kunt piekeren, namelijk je zorgen maken over een echt probleem of je zorgen maken over een hypothetisch probleem. Het hypothetische probleem (iets wat nog bewezen moet worden juist te zijn) kan ook alleen in je hoofd zitten. Als je het verschil als moeilijk ervaart, vraag jezelf dan enkele zaken oprecht af. Vraag jezelf:

• 'Gaat dit werkelijk gebeuren en staat dit op het punt van gebeuren?'
• 'Zou iemand anders dit ook zien als probleem?'

Als het antwoord op beide vragen zonder twijfel ‘ja’ is, dan kan het zinvol zijn om tot actie over te gaan als in handelen binnen je mogelijkheden en/of je zorgelijke aard wat indammen. Bijvoorbeeld op de wijze zoals hieronder beschreven. Als het echter om een hypothetisch probleem gaat, dan is het goed je hypothetische zorg zo gedetailleerd als mogelijk uit te schrijven. De kans is namelijk groot dat er een ander onderliggend probleem* aan ten grondslag ligt. Anders dan je uiting in je hypothetisch zorgmoment. Door het uit te schrijven, geef je jezelf als het ware inzicht.

* = Denk hierbij aan de man of vrouw die bijvoorbeeld altijd aan het doemdenken is. Ofwel, altijd de meest negatieve/sombere kant van iets alleen zien (en er eventueel naar handelen). Maar het kan ook gaan om chronisch aandacht vragen en dan kan er sprake zijn van een vorm van bijvoorbeeld narcisme.

Als je er iets aan wilt doen…

Al met al kan je zorgen maken je ook verder brengen en is het dus zeker niet altijd ‘slecht’ te noemen. Echter, ga je er te ver in, dan is het goed om te handelen. De een zal direct contact opnemen met een 'life coach' of psycholoog en de ander zal eerst proberen er zelf iets aan te doen.

Er zijn wat zaken die je zelf kunt proberen, alvorens een professional in te schakelen.

• Breng in kaart wat de zaken zoal zijn waar je je zorgen over maakt. Dit brengt vaak al een stukje verlichting en door het als het ware onder controle te nemen, ga je er al beter mee om.
• Verdeel de opsomming waar je je zorgen over maakt in twee lijstjes, namelijk ‘oplosbaar’ en ‘niet oplosbaar’.
• Neem wat tijd om ‘je zorgen te maken’, maar beperk het ook tot die tijd en ga vervolgens over tot de orde van de dag. Laat die piekertijd ook niet langer dan 15 à 20 minuten zijn.
• Pak de ‘oplosbare zorgenmakers’ één voor één aan, neem je verantwoordelijkheid. Wetende dat je er mee bezig bent, helpt vaak al.
• Kijk nog eens goed naar de ‘onoplosbare’ en kijk of ze niet toch oplosbaar zijn en accepteer anders dat ze niet op te lossen zijn.
• In het verlengde van het vorige punt ligt het loslaten wat je niet kunt beïnvloeden. Iedereen heeft een cirkel van beïnvloeding*, maar als het er buiten ligt, laat het dan los. Je moet beseffen dat je daar niets mee kunt.
• Mediteer een paar minuten (en voer het desgewenst wat op). Gewoon in een rustige ruimte gaan zitten, focus je op een punt en zak net een laagje dieper in je onderbewustzijn. Door te mediteren ontdek je dat jij en de zorgen die je je maakt, twee verschillende dingen zijn. In deze fase kan je namelijk als een soort tweede persoon naar jezelf én je zorgen kijken.

* = Stephen Covey heeft in zijn boeken uiteengezet dat je slechts op een beperkt aantal zaken invloed hebt c.q. actie kunt ondernemen (de cirkel die dicht om je heen ligt). Daar kan of moet je iets mee doen, maar met alles wat daarbuiten ligt kan je niets en ook je er zorgen over maken, voegt dus niets toe.

Leerschool

Je zorgen maken heeft iets met jezelf te maken. Een soort reflectie van je innerlijke toestand. Het kan zinvol zijn om te kijken op welke manier jij jezelf kunt ontwikkelen. Ontwikkelen om bepaalde problemen op te lossen. Dit kan van alles zijn, denk hierbij aan het volgende:

• Wellicht oordeel je te snel,
• Ben je niet zo’n goede luisteraar,
• Stel je geen of te weinig eigen grenzen.

Fouten maken

In een dergelijk traject kom je er ook achter dat je niet andermans fouten altijd voor kunt zijn, dit kan immers de insteek van je zorgen zijn. Ieder leeft zijn of haar leven en als de insteek is dat je het voor wilt zijn, dan is het goed je te realiseren dat fouten maken mag. Probeer het in dat geval dan ook niet altijd voor te zijn. Het kan voor die ander zijn of haar leerproces ook goed zijn eens die fout te maken (die jij voorzag).

Komt goed!

Je hoort het zo vaak ‘alles komt goed’ en feitelijk is dat ook zo, al lijkt het vaak in eerste instantie een dooddoener. Immers, zelfs als het niet goed komt, is het nog steeds goed. Zaken gebeuren nu eenmaal zoals ze (moeten) gebeuren. Ook in deze is het proces accepteren zoals als het is, erg belangrijk.

Fysiek aanpakken

Als je een notoire piekeraar bent, dan is het ook goed te kijken wat de invloed op je fysieke lichaam is. Meestal merk je dat na verloop van tijd pas wat van. Toch is het goed om met je fysieke lichaam aan de slag te gaan. Dit doe je door allereerst gezond te eten, immers ‘je bent wat je eet’. Denk in deze aan de normale voedingsstoffen die je lichaam nodig heeft. Een speciaal item is de omega 3-vetzuren die je bijvoorbeeld in vis vindt. Een tekort hieraan kan namelijk al bijdragen aan sombere gedachten en depressie.

Bewegen is gezond, dat is niets nieuws. Bewegen is voor iedereen - binnen zijn of haar mogelijkheden - in iedere situatie gezond. Echter, door te gaan (hard)lopen of doorwandelen – en dan bij voorkeur in de natuur – wordt je binnenkant wat ‘zachter’. Dat wil zeggen milder en dat maakt dat het zorgelijke aspect afneemt. Je merkt dat je lichaam langzaam ontspant, je gedachten veranderen en je niet sterk geprikkeld meer wordt door je omgeving. Ze zeggen niet voor niets dat de natuur de geest ook ‘heelt’. Dus gewoon op gezette tijden de tijd nemen voor jezelf (in de natuur).

Tot slot

Als je zo’n zorgenmaker bent dat je er zelf last van gaat hebben, dan is het goed eens tot actie over te gaan. Hetzij het zelf proberen aan te pakken, hetzij de professional in te schakelen. Beiden zijn goed, het geeft immers aan dat je van jezelf vind dat je het waard bent.