Intrinsieke motivatie en extrinsieke motivatie

Waarom doe je iets? Omdat het van de buitenwereld moet? Of omdat je het zelf graag wil? Intrinsieke motivatie is iets dat vanuit jezelf komt. Bij extrinsieke motivatie spreken we over een externe motivator, oftewel iets of iemand die jou aanzet tot handelen. Hoe wordt dat verder uitgewerkt en welke gradaties zijn daarin?

Intrinsieke en extrinsieke motivatie

Intrinsieke motivatie wordt ook wel interne motivatie genoemd. Bij interne motivatie komt er iets vanuit jezelf. Je vindt de taak leuk om te doen; het proces naar het einddoel toe trekt je aan en je gaat niet zozeer voor de beloning die aan het einddoel vastzit. Bij extrinsieke (of externe) motivatie gaat het juist wel om die beloning, maar het kan ook gaan om het ontlopen van straf. Deze motivatie vindt plaats in je extensief bewustzijn. Hier motiveer je jezelf voor activiteiten door het belang van doelen in te zien door deze te verbinden met waarden en ervaringen die belangrijk zijn voor jou.

Echter is de vraag of deze scheidslijn wel zo duidelijk is. Als je het puur voor het proces doet, waarom zou er dan überhaupt een uitkomst moeten zijn? Laat staan dat de activiteit slaagt. Falen of succes zou dan geen verschil maken. Toch is dit niet het geval. Aan de andere kant kan er waarschijnlijk wel alleen extrinsieke motivatie zijn. Hierbij kun je denken aan een huishoudelijke klusje doen, omdat anders je moeder boos wordt of omdat de visite anders ‘de rotzooi’ ziet (sociale afkeuring). Daarom kunnen we intrinsieke en extrinsieke motivatie beter niet beschouwen als tegenpolen, maar als op een continuüm.

Motivatie op een continuüm

Ryan en Deci hebben een continuüm opgesteld om de motivatie inzichtelijk te maken. Zij noemen dit Organismic Integration Theory (OIT) en dit is een soort nevenproduct van hun Self-Determination Theory. Zij gaan uit van ‘geen motivatie’ naar ‘extrinsieke motivatie’ naar ‘intrinsieke motivatie’. Daarbij onderscheiden zij een aantal gradaties (zie figuur).
Bij ‘geen motivatie’ (amotivation) vinden er ook geen handelingen plaats. Ook kan het zijn dat ze ‘meegaan in de stroom’ waarbij intenties geen rol spelen. Dit kan resulteren in het niet waarderen van de activiteit, zich niet competent voelen of het niet verwachten dat het de gewenste uitkomst opbrengt.

Extrinsieke motivatie is verdeeld over een aantal categorieën, waarbij intrinsieke motivatie steeds belangrijker wordt. Bij “external regulation” wordt het gedrag bepaald door factoren van buitenaf, bijvoorbeeld iets doen om af te zijn van het gezeur of om een beloning te krijgen. Het gaat dus om het krijgen van een beloning of het ontlopen van straf/vervelende consequenties.
Bij “introjected regulation” wordt de opdracht slechts ten delen als eigen gezien. Het zijn meer interne beloningen en straffen die het gedrag reguleren. Hierbij kan gedacht worden aan het ontlopen van schuld- of angstgevoelens of het ego stimuleren (bijvoorbeeld door trots). Het ego bestuurt dus eigenlijk het gedrag.

Daarna komen we aan bij de meer intrinsieke motivaties. De eerste is “identified regulation”. Hierbij is het gedrag al meer gepersonaliseerd. Je waardeert het doel dat je wilt behalen. Bij “integrated regulation” zijn handelingen congruent met je overtuigingen en behoeften. Echter blijft het extrinsiek, omdat de uitkomsten van de handelingen nog steeds zwaarder wegen dan het plezier van het proces zelf.

Als dit omkeert, dus het proces zelf is belangrijker voor je dan de uitkomsten, dan spreken we van “intrinsic regulation”. De handelingen zijn niet alleen geïntegreerd in het zelf, maar de activiteit op zich is erg belangrijk voor je. Je doet het vanwege je interesse, omdat je er plezier aan beleeft en er voldoening uit haalt.

Van extrinsiek naar intrinsiek?

Ryan en Deci zeggen ook dat je over verloop van tijd meer en meer intrinsiek gemotiveerd kan worden van activiteiten. Dit komt omdat je de activiteit over verloop van tijd meer met jezelf gaat identificeren. Mogelijk werkt het dus andersom: hoe meer je iets doet, hoe leuker het wordt in plaats van dat je iets leuk vindt en het daarom doet.

Toch is het niet altijd mogelijk om intrinstiek gemotiveerd te zijn. Sommige klusjes moeten eenmaal gebeuren. Andere keren ben je direct vanuit jezelf enthousiast en ga je helemaal op in het proces naar het eindproduct (waarbij product in de breedste zin van het woord bedoeld wordt). Hoe weet je waarvoor je intrinsiek gemotiveerd bent? Vraag jezelf eens af wat je zou willen doen als je er geen geld of andere materiële beloning voor kreeg. Je doet het dan omdat je plezier beleeft aan de activiteit. Daarom zou je tevens kunnen zeggen dat niets intrinsieke motivatie betreft; je krijgt er immers een goed gevoel van naast de uitkomsten van je werk. Het gaat er echter om dat het plezier of voldoening groter is dan de waardering voor de uitkomst – intrinsieke motivatie is dus meer gericht op de activiteit, terwijl extrinsieke motivatie meer gericht is op de uitkomst. De twee kunnen dus naast elkaar bestaan, maar in verschillende verhoudingen.

Lees verder

• Motivatie: Self Determination Theory
• Motivatie en aangeleerde behoeften (McClelland)
• De behoeftepiramide van Maslow