John Lennox: Geloven in God in de 21e eeuw
John Lennox (1945) is wiskundeprofessor aan de Universiteit van Oxford en Fellow in de wiskunde en wetenschapsfilosofie aan Green Templeton College, Oxford. Hij heeft gedebatteerd met Richard Dawkins over diens pennenvrucht 'The God Delusion' ('God als misvatting') aan de Universiteit van Alabama (2007) en over het thema 'Heeft de wetenschap God begraven?' (Has Science buried God?') in het Oxford Museum of Natural History (2008). Hij heeft ook gedebatteerd met wijlen Christopher Hitchens over het Nieuwe Atheïsme (Edinburgh Festival, 2008) en over de vraag 'Is God Groot?' (Samford University, 2010), en met Peter Singer heeft hij de degens gekruist over het onderwerp 'Is er een God?' (Melbourne, 2011). Lennox voert debatten met de grote atheïsten op een kalme en overtuigende wijze en tegelijkertijd inspireert hij in het eenvoudig geloven. Hieronder volgt een vertaling van de lezing die Lennox hield tijdens 'The National Parliamentary Prayer Breakfast 2013' in Londen (Engeland).¹
De invloed van Tyndales Bijbel op de cultuur
In zijn briljante recente documentaire 'The Most Dangerous Man in Tudor Engeland', beschreef de omroeper en auteur Melvyn Bragg het monumentale doch grotendeels vergeten werk van William Tyndale.[2/3/4] Vervolgd in Engeland vluchtte hij naar het vasteland, waar hij de Bijbel vertaalde in het Engels, zodat iedereen het kon lezen, zelfs de boerenknecht. De gewone man kon nu rechtstreeks kennisnemen van het Woord van God zonder kerkelijke tussenpersonen.[5]
De dood van Tyndale / Bron: Publiek domein, Wikimedia Commons (PD)En toch, hoewel we in dit land niet langer de Bijbel verbranden, is er een vocale minderheid van invloedrijke geesten die het bespotten en belachelijk maken. Tyndale's boerenknecht wordt voorgehouden dat degenen die hem het christelijk geloof onderwezen, schuldig zijn aan kindermishandeling.[6] God is een verderfelijke waan. De wetenschap heeft aangetoond dat het geloof in Hem irrationeel is en stevig moet worden teruggedrongen tot achter de voordeur, tot het helemaal verdwijnt.
Als gevolg daarvan voelen veel gelovigen zich gemarginaliseerd en behandeld alsof ze minder rechten hebben.
Harmonie tussen christendom en wetenschap
De wetenschap heeft God echter niet begraven. De ironie wil dat het de Bijbel was dat Europa doordesemd heeft met het idee dat een rationele, intelligente God het universum heeft geschapen en onderhoudt, hetgeen de weg heeft geëffend voor de moderne wetenschap.[7] "Mensen begonnen zich met wetenschap bezig te houden, omdat ze wetmatigheid in de natuur verwachten en dit verwachten ze omdat ze geloofden in een Wetgever" (C.S. Lewis).[8] In plaats van dat het geloof in God de ontwikkeling van wetenschap belemmerde, was het juist de motor die de wetenschap vooruit brachtHet wordt ons echter aangepraat dat we moeten kiezen tussen God en wetenschap. Dat is dus niet zo. We hoeven net zomin te kiezen tussen God en wetenschap als een verklaring voor de kosmos, als dat we zouden moeten kiezen tussen Sir Frank Whittle en wetenschap als een verklaring voor de straalmotor.[9] Deze verklaringen concurreren of conflicteren niet met elkaar, maar vullen elkaar aan - beide zijn noodzakelijk. God is niet hetzelfde soort verklaring als wetenschap is. God is de verklaring waarom er überhaupt een universum is waar wetenschap in kan worden verricht.
Dat is de reden waarom er vooraanstaande wetenschappers zijn, en ook altijd zijn geweest, die in God geloven. Er is een sterk verband tussen de rationele verstaanbaarheid van het heelal en de rationaliteit van God.
Het atheïsme is niet alleen in oorlog met God, maar ook met de wetenschap
Sommige atheïsten willen deze koppeling verbreken, maar zij falen daarin. Om wetenschap te kunnen bedrijven zul je moeten geloven dat wetenschap mogelijk is en dat impliceert op zijn beurt dat we vertrouwen op onze menselijke cognitieve vermogens. Volgens het atheïsme zijn die vermogens echter het product van gedachteloze, ongeleide natuurlijke processen. Als dat het geval is, waarom zou ik dan ook maar iets moeten vertrouwen wat eruit voortkomt? Als je gelooft dat je computer het resultaat was van gedachteloze processen, zou je het dan vertrouwen? Nee, natuurlijk niet.[10]Het atheïstische reductionisme dat het denken slechts ziet als het betekenisloos afvuren van synapsen in de hersenen, ondermijnt de fundamenten van de rationaliteit welke nodig is voor elke vorm van argumentatie, met inbegrip van die argumentatie die wordt gebruikt om het atheïsme te verdedigen. Atheïsme schiet zichzelf daardoor niet alleen in de voet, het schiet zichzelf door de hersenen. De ultieme ironie is dat het atheïsme niet alleen in oorlog lijkt te zijn met God, maar ook met de wetenschap. Het lijkt er sterk op dat atheïsme past bij Dawkins' definitie van een waan: een hardnekkig vals geloof ongeacht sterke bewijzen van het tegendeel!
Atheïsme is een sprookje voor wie bang is voor het licht
In The Guardian stond onlangs een interview met de eminente natuurkundige Stephen Hawking, die zei: "De hemel is een sprookje voor mensen die bang zijn in het donker".[11] Ik ben bang dat ik ook toe heb gegeven aan de verleiding om oneliners te gebruiken en antwoordde: "Atheïsme is een sprookje voor wie bang is voor het licht ".Atheïsme verwerpt terecht karikaturen van God als een oude man in de hemel of een god van de gaten. Het brokkelt echter af, wanneer zij wordt geconfronteerd met de creatieve scheppingskracht van God wat het universum begrijpelijk maakt.[12] Wittgenstein had gelijk toen hij zei: "De betekenis van de wereld kan niet in de wereld gevonden worden".[13]
Het èchte conflict is die tussen wereldbeelden
Het mag inmiddels duidelijk zijn dat er geen noodzakelijk conflict is tussen wetenschap en God, het echte conflict is die tussen wereldbeelden - atheïsme en theïsme.[14] Ik ontmoet veel mensen in het Verenigd Koninkrijk die dat conflict willen bespreken en die de zaak van beide kanten willen onderzoeken. De moeilijkheid is echter dat het speelveld ongelijk verdeeld is sinds het atheïsme zo dominant is geworden in de academische wereld en in de media vaak wordt gezien als de 'default position'. Bovendien wordt vaak over het hoofd gezien dat deze positie evenals het christendom of een andere religie een geloofspositie is. Je kunt het zien aan de manier waarop mensen spreken van 'geloofsscholen', terwijl ze niet inzien dat het atheïsme een geloof of geloofssysteem is dat vrijelijk wordt onderwezen in vele onderwijsinstellingen.Als het onderwijzen van het christendom slecht is voor kinderen, wat kan er dan gezegd worden van het onderwijzen van atheïsme?
Deze onevenwichtigheid is tot stand komen door een seculiere herdefinitie van het geloof als een religieuze term wat inhoudt dat je gelooft zonder dat je daar bewijs voor hebt. Maar dat is blind geloof en niet alle geloof is blind. Geloof is een alledaagse term, wat vertrouwen betekent en het roept altijd de vraag op van bewijs. Als je geld wilt lenen, zal de bank bewijs willen hebben dat ze je kunnen geloven als je zegt dat je in staat bent het bedrag af te lossen binnen een bepaalde termijn.
Feiten en bewijzen - geen blind geloof
Het christendom is gebaseerd op feiten en wordt ondersteund door bewijzen. Lucas, die zichzelf heeft bewezen als een briljante historicus[15], schrijft aan de Romeinse ambtenaar Theophilus dat hij alles [over het leven van Jezus] van de aanvang af nauwkeurig is nagegaan en deze gebeurtenissen in ordelijke vorm voor hem, Theofilus, op schrift heeft gesteld om hem te overtuigen van de betrouwbaarheid van de zaken waarin hij onderricht is.[16] Lucas registreerde ook dat Paulus claimde -toen hij tot de filosofen in Athene sprak- dat God aan iedereen het bewijs heeft geleverd dat Jezus was wie hij zei dat hij was, door hem uit de dood te doen opstaan.[17] Aan dat historische bewijs moet de bevestiging van de persoonlijke ervaring worden toegevoegd. Want geloof in God is volgens het christendom verre van blind, het is een rationele, persoonlijke betrokkenheid op basis van allerlei soorten bewijs.[18]Ideeën hebben consequenties
Waarom zouden we ons hier druk over moeten maken? Niet iedereen interesseert zich immers in wetenschap. En als we geen atheïsten zijn, waarom modderen we dan niet gewoon aan door zelf ons geloof samen te stellen in de spirituele supermarkt met dat wat ons troost geeft, zonder ons druk te maken over de vraag wat waar is?De belangrijkste reden is dat ideeën consequenties hebben. Opperrabbijn Jonathan Sacks heeft opgemerkt in de Spectator van deze maand dat de 'grote' denker van het atheïsme Friedrich Nietzsche, heel goed de gevolgen begreep van het lozen van God. Dit met angstaanjagende duidelijkheid, maar zijn hedendaagse opvolgers slagen er niet in om dat te begrijpen.[19/20]
Friedrich Nietzsche (1844 - 1900) / Bron: Gustav Adolf Schultze (d. 1897), Wikimedia Commons (Publiek domein)Dat de hedendaagse samenleving in morele zin op drift is geslagen, bewijst Nietzsches gelijk. We lopen het gevaar om de bijdrage van het christendom aan de morele fundamenten van onze samenleving te vergeten.
Ons erfgoed koesteren
Melvyn Bragg schreef vorige week: "Het verbijstert me dat mensen die zichzelf atheïst noemen (voor geheel begrijpelijke redenen geloven ze niet in een God, een opstanding, een maagdelijke geboorte, een Drie-eenheid), denken dat dit hen het recht geeft om een enorme hoeveelheid kennis af te wijzen, wat een inspiratiebron was voor mensen gedurende bijna tweeduizend jaar en heeft geleid tot enkele van de grootste kunstwerken die de mensheid ooit heeft gezien en hiermee moet -of dit nu ten goede of ten slechte is uitgepakt- rekening mee worden gehouden als we denken aan het verleden in termen van moraliteit, geschiedenis en kunst.Gelukkig zijn niet alle atheïsten zo afwijzend. De toonaangevende Duitse denker Jürgen Habermas schrijft : "Universalistisch egalitarisme, waaruit de idealen van vrijheid... de individuele moraal van het geweten, mensenrechten en democratie voortkwamen, is de directe erfenis van de joodse ethiek van rechtvaardigheid en de christelijke ethiek van de liefde... Tot op de dag van vandaag is er geen alternatief voor. En in het licht van de huidige uitdagingen... blijven we gebruik maken van de inhoud van dit erfgoed. Al het andere is gewoon postmodern gezwets."[21]
Basilius van Caesarea (330-379), stichter van het eerste ziekenhuis in 369 / Bron: Onbekend, Wikimedia Commons (Publiek domein)Objectieve waarden
Eeuwenlang was God het ultieme morele gezag. Tegenwoordig, onder de toenemende druk van het postmoderne moreel relativisme, dringt de vraag zich op die niet weg zal gaan (hoezeer sommigen dat ook zouden willen): als we God overboord gooien, wat is dan de autoriteit van de moraal?Zoals C.S. Lewis vroeg: "Als ik vraag: 'Waarom zou ik onzelfzuchtig zijn' en u antwoordt: 'Omdat het goed is voor de samenleving,' dan kunnen we vragen: 'Waarom zou ik mij iets aantrekken van wat goed is voor de samenleving...?' En dan zul je moeten zeggen: 'Omdat je onzelfzuchtig behoort te zijn.' Dit brengt ons gewoon weer terug naar waar we begonnen [indien er geen bovenmenselijke autoriteit van de moraal is]."
Wie niet bereid is om is in te zien dat het moreel subjectivisme zelfweerleggend is, wordt geconfronteerd met het dilemma welke door H.P. Owen als volgt wordt samengevat: "Aan de ene kant overstijgen objectieve morele waarden elke menselijk persoon... Anderzijds is het tegenstrijdig om te beweren wij ons moeten onderwerpen aan onpersoonlijke waarden. De enige oplossing voor deze paradox is om te veronderstellen dat objectieve morele waarden in feite geworteld zijn in de persoonlijkheid van God."
[24/25]
Als we het transcendente en absolute afschaffen, dan worden we naar binnen gedreven naar het relatieve en het subjectieve. Bij de scouting zul je dan niet langer trouw zweren aan God, maar beloven om trouw te zijn aan jezelf. Als er echter geen moraal is die meer is dan een persoonlijke keuze, als er geen eeuwige basis is voor waarden buiten de mensheid, hoe kunnen morele waarden dan meer zijn dan beperkte menselijke conventies, welke uiteindelijk het zinloze product zijn van blinde ongeleide, natuurlijke processen?
Een universum zonder God
Luister naar Dawkins' beschrijving van een universum zonder God : "In een universum van blinde fysieke krachten en genetische celdeling zullen sommige mensen verwond worden, andere mensen geluk hebben en je zult er geen enkele betekenis in vinden en evenmin enige gerechtigheid. Het universum dat we waarnemen heeft exact die eigenschappen die we zouden verwachten als er ten diepste geen ontwerp, geen doel, geen kwaad en geen goed is. Niets behalve blinde, meedogenloze onverschilligheid. Het DNA weet niets en kan het niets schelen. DNA is er gewoon. En wij dansen naar zijn pijpen."Maar als de Londense bommenleggers gewoon dansten naar hun DNA, dan kan niemand ze dat kwalijk nemen.[26] Moraal blijkt een waanidee te zijn. Inderdaad, het is dan zoals Michael Ruse en E.O. Wilson het uitdrukken, wat erop neerkom dat 'moraal of wat we denken wat moraal is, gewoon een illusie is die onze genen ons voorhouden zodat we gaan samenwerken'.[27]
Ideeën hebben consequenties en als we mensen leren dat moraal een illusie is, zullen ze dat gaan geloven en velen doen dat al, met als resultaat dat onze instellingen worden overspoeld met schandalen, dat er steeds meer gebroken gezinnen zijn, dat mensen eenzamer zijn dan ooit en het vertrouwen op een dieptepunt is aanbeland. Die wind zaait zal storm oogsten.
In the brave new world van blinde fysieke krachten, zal goed en kwaad ophouden te bestaan, net als rechtvaardigheid.[28] Met al hun morele kritiek op God ontkennen de Nieuwe Atheïsten ironisch genoeg datgene wat morele waarden stabiliteit geeft - ultieme rechtvaardigheid. Miljoenen mensen krijgen geen gerechtigheid in dit leven en volgens het atheïsme betekent de dood het einde van alles, en zullen zij dus nooit rechtvaardigheid krijgen. Hun morele besef en verlangen naar gerechtigheid, blijkt een afschuwelijke waan te zijn geweest. Er is geen hoop. De terroristen die op de lichamen van hun slachtoffers dansten naar de muziek van hun DNA, zullen ermee wegkomen.
Het echte opium van het volk is een geloof in het niets na de dood
De Nieuwe Atheïsten zeggen dat het geloof in God een kinderachtige waan is - zoals het zuigen op een fopspeen de zuigbehoefte van baby's bevredigt zonder dat ze voedsel of drinken krijgen. Maar hoe zit het met hun atheïsme? Volgens de Poolse Nobelprijswinnaar Czeslaw Milosz: "Het echte opium van het volk is een geloof in het niets na de dood - de enorme troost om te denken dat we voor ons verraad, en onze hebzucht, lafheid en moorden, straffeloos weg kunnen komen."[29]Rede en ervaring zullen ons zeker vertellen dat dit moreel absurd is. De Bijbel is het ermee eens. Het leert dat de dood niet het einde is. Het goede nieuws is dat er een definitief oordeel komt, waarbij op rechtvaardige wijze recht zal worden gedaan. De benoeming van de rechter is bevestigd door zijn opstanding uit de doden. Het christendom heeft dus een onmetelijk belangrijke positieve bijdrage aan de samenleving door het handhaven van de waarden die in de harten van alle mensen geschreven staat, ongeacht of ze geloven in God; de waarden waarvan de vrijheid en ontplooiing van de mensheid afhankelijk is.[30]
Gratis geschenk
Dit leidt tot een dilemma: het probleem van mijn menselijke schuld enerzijds, en mijn verlangen naar recht anderzijds. Ik wil gerechtigheid - maar wat zal dat recht tegen mij zeggen? Want mijn menselijke probleem is niet dat ik niet weet wat de morele regels zijn - het is dat ik niet de kracht heb om op die manier te leven. Ook hier komt het christendom met een positief antwoord op die diepere vraag, met zijn boodschap van genade en hoop. Het gaat in het christendom niet in de eerste plaats over regels en voorschriften. De centrale boodschap gaat over de mogelijkheid van om een relatie met God te hebben. En tot degenen die lijden spreekt het over een God die lijdt, tot degenen die zijn belast met schuld en mislukking, spreekt het van vergeving, tot degenen die in onrust verkeren, biedt het rust en aan degenen die door een dal gaan en wanhopen, biedt het nieuw leven aan als een gratis geschenk dat we alleen hoeven aan te nemen.Dat is, uiteraard, de reden waarom Christus geweld verwierp.[31] Het is de tragiek dat degenen die de wapens hebben opgenomen om Christus en zijn boodschap te verdedigen (ook in mijn eigen land), niet in de voetsporen van Jezus zijn getreden, maar hem ongehoorzaam zijn geweest. Toen Jezus voor Pilatus werd gebracht vanwege de aanklacht dat hij aanzette tot politiek geweld, zei Jezus: "Mijn koningschap is niet uit deze wereld; als het iets uit deze wereld was, dat koningschap van mij, hadden mijn helpers ervoor gestreden dat ik niet aan de Judeeërs werd overgegeven, maar mijn koninkrijk is nu eenmaal niet van hier."[32] Pilatus verklaarde publiekelijk dat Jezus onschuldig was. Hij zag wat evident is - dat de waarheid niet met geweld kan worden opgelegd, vooral wanneer het de waarheid betreft over vergeving, liefde en vrede met God.
Hierbij wil ik opmerken dat dit de tegenpool is van fundamentalisme, zowel van religieuze als seculiere aard, welke worden gevoed door 'de wil tot macht' en de minachting voor mensenrechten en waarden.[33]
Dit betekent niet dat er geen problemen zijn - pijn en kwaad werpen hun schaduw over ons leven, maar in het kruis van Christus zien we dat God niet een verre toeschouwer is gebleven. "Het Woord is vlees geworden en heeft onder ons gewoond."[34] God nam deel aan het lijden. Zoals aartsbisschop Justin Welby zei tijdens Pasen: "Ik denk dat het kruis het brandpunt is waar het lijden en verdriet, de pijn, de zonde en het juk van de wereld op Gods schouders worden gelegd uit liefde voor ons."[35]
Beelddragers van God
Dit zijn grote kwesties; God en wetenschap, geloof en bewijs, betekenis en moraal, maar in de christelijke boodschap -dat deel uitmaakt van ons erfgoed- hebben we een enorm rijke bron om met deze vragen om te gaan. Maar hoe kunnen we dit doen in een pluralistische samenleving?Volgens de Bijbel is de mens van oneindige waarde, omdat ze zijn gemaakt naar het beeld van God.[36] Ongeacht of ze nu in God geloven of niet en het wordt bewezen door het feit dat in elke religie en filosofie op aarde we een versie vinden van de 'Gouden Regel': "Behandel een ander, zoals je zelf behandeld zou willen worden." Mijn ervaring is dat als we deze houding aannemen, dat de weg dan open is voor een respectvolle en tegelijk krachtige en eerlijke discussie.
Je moet gaan tot waar het bewijs je brengt
'Mijn' universiteit van Oxford hecht grote waarde aan de socratische traditie: 'Je moet gaan tot waar het bewijs je brengt'. Maar mensen kunnen het bewijs niet beoordelen, tenzij alle kanten van een zaak wordt belicht en niet slechts één. In de 16e eeuw gaf William Tyndale zijn leven om het mogelijk te maken het Bijbelse wereldbeeld te bediscussiëren, zodat mensen zelf een rationele keuze konden maken. In deze 21e eeuw moeten we de moed hebben om in de openbare ruimte gelegenheid te bieden voor precies dezelfde discussie.
John Lennox / Bron: Christliches Medienmagazin, Wikimedia Commons (CC BY-2.0)Openlijk aan God doen!
Niemand in het Verenigd Koninkrijk lijkt een probleem te hebben met het doen van atheïsme in het openbare leven - waarom zouden we ons dan schamen om aan God te doen?[38]In 2013 kwam het boek 'God in het vizier - Waarom The New Atheists hun doel missen' van de hand van John Lennox uit. Cees Dekker, universiteitshoogleraar Delft University of Technology Kavli Institute of Nanoscience Department of Bionanoscience, merkt over dit boek op:
"Hebben wetenschap en de redelijkheid van de moderne seculiere maatschappij aangetoond dat geloof in God heeft afgedaan? In dit boek laat John Lennox overtuigend zien dat ‘de nieuwe atheïsten’ die dit stellen helemaal niet zulke sterke argumenten hebben als hun luide toon doet vermoeden. Lennox doet in dit boek twee dingen: Ten eerste laat hij zien dat er bij nadere beschouwing niet veel overblijft van de ideeën van Dawkins en de zijnen. En ten tweede toont hij met passie de kracht van de centrale elementen van het christelijk geloof."
Noten
- Het is een vertaling van zijn lezing die hij hield op 25 juni 2013. Het thema was: 'Belief in God in 21st Century Britain' ('Geloven in God in de 21e eeuw in Groot-Brittannië'). Alleen de verschillende 'kopjes' zijn door mij toegevoegd om het (als artikel) leesbaar te maken, evenals de afbeeldingen. Ook de noten zijn door bij toegevoegd. Ik ben geen professioneel vertaler. Ik heb getracht er een vloeiende vertaling van te maken. Bij een houterige vertaling haken mensen af. Tegelijk wilde ik recht doen aan de oorspronkelijke tekst van Lennox. Voor kritisch opbouwende opmerkingen houd ik mij van harte aanbevolen. De toespraak is hier in zijn geheel te zien: http://www.christiansinparliament.org.uk/events/past-events/national-parliamentary-prayer-breakfast-2013
- De Tudor-dynastie bekleedde het koningschap van Engeland en Wales van 1485 tot 1603.
- Melvyn Bragg (1939) is een Brits historicus, journalist, schrijver en presentator.
- De documentaire is hier in z'n geheel te bekijken: http://youtu.be/_lW-eLzkHk4
- Tot aan het eind van de middeleeuwen las men de bijbel eigenlijk alleen in het Latijn, wat er voor zorgde dat de meeste mensen, die geen Latijn kenden, afhankelijk waren van de geestelijkheid voor de uitleg ervan.
- Zo draagt Richard Dawkins (1941), schrijver van The God Delusion, al jaren de boodschap uit dat kinderen in een religieuze traditie opvoeden, kindermishandeling is. De hardcore atheïst vindt het een schande dat kinderen door hun ouders 'geïndoctrineerd' worden in het waanbeeld dat zij joods, islamitisch dan wel christelijk zouden zijn. Hij roept nog net niet op om religieuze opvoeding bij wet te verbieden.
- In dit artikel ga ik in op hoe het christendom heeft bijgedragen aan de ontwikkeling van de wetenschap.
- C.S. Lewis (1898 - 1963) was een Britse schrijver, letterkundige en christelijk apologeet.
- Sir Frank Whittle (1907 - 1996) was de uitvinder van de straalmotor (jet engine).
- De laatste jaren is de formulering van de Amerikaanse filosoof Alvin Carl Plantinga bekend geworden die het 'The evolutionary argument against Naturalism' noemt. Klik hier om verder te lezen.
- Stephen William Hawking (1942) is een Brits natuurkundige, kosmoloog en wiskundige.
- De uitdrukking 'god van de gaten' (Engels: 'god of the gaps') wordt gebruikt om het contrast aan te duiden tussen religieuze verklaringen van de natuur en verklaringen die gebaseerd zijn op de natuurwetenschappen. God als almachtige wordt volgens deze terminologie gebruikt door gelovigen ter verklaring van (tot op heden) onbegrijpelijke verschijnselen. Er is echter ook een atheïstische versie van de god van de gaten en deze wil ik u niet onthouden. Ik citeer Edgar Andrews (1932), een Engelse natuurkundige en ingenieur, emeritus hoogleraar materiaalkunde aan de Universiteit van Londen (Queen Mary College): "Als de God van de Bijbel bestaat, is de eerste consequentie dat wij verwachten dat de ultieme oorsprong van materiële dingen nooit verklaard kan worden in materiële termen. ... [Er zijn] een aantal dingen die echt niet verklaard kunnen worden zonder een beroep te doen op niet-wetenschappelijke oorzaken. Atheïsten (en zelfs sommige theïsten) zullen natuurlijk meteen moord en brand schreeuwen, en aanvoeren dat als er nu nog geen wetenschappelijke verklaringen voorhanden zijn, dat niet betekent dat die er nooit zullen zijn. De wetenschap ontwikkelt zich en elke dag worden er nieuwe ontdekkingen gedaan, dus wat vandaag wetenschappelijk onmogelijk lijkt, kan morgen wetenschappelijk verklaarbaar zijn. Ik zie de kracht van dit argument wel, maar ik zet mijn hakken in het zand. De stelling dat de wetenschap na verloop van tijd alles zal verklaren, is de atheïstische versie van de 'God van de gaten'. De gaten in onze kennis kunnen volgens hen gestopt worden door toekomstige (maar nog onbekende) wetenschappelijke doorbraken. De 'God van de gaten' wordt zo simpelweg vervangen door de 'toekomstige wetenschap van de gaten' - dezelfde gaten, een andere godheid. Wetenschapsfilosoof Karl Popper noemde dat 'belovend materialisme'." (Edgar Andrews. Wie heeft God gemaakt? Op zoek naar een allesverklarende theorie. Uitgeverij Maatkamp, 2012, p.110.) Het is not done als gelovigen ter verklaring van (tot op heden) onbegrijpelijke verschijnselen 'God' aanvoeren. Maar geldt dat ook ten aanzien van een verklaring voor het bestaan van het hele universum? Nee, ik zal dat toelichten. Er lijken drie soorten verklaringen te zijn om dingen intelligibel te maken. (1) Wetenschappelijke verklaringen in de vorm van V + W -- > G (zelfstandige initiële fysieke Voorwaarden, plus relevante Wetten monden uit in de verklaarde Gebeurtenis). (2) Persoonlijke verklaringen: verklaringen die steunen op de verlangens, overtuigingen, vermogens en intenties van een handelende persoon. (3) Voorts zijn er wezenlijke verklaringen: de essentie van het te verklaren ding maakt het bestaan of de kwaliteiten ervan noodzakelijk. De filosoof Tom Morris maakt via een modern kosmologisch argument duidelijk dat de verklaring voor het bestaan van het hele universum niet wetenschappelijk kan zijn, aangezien er geen zelfstandige initiële voorwaarden en wetten zijn die onafhankelijk zijn van hetgeen wordt verklaard. De verklaring voor het bestaan van het hele universum kan ook niet wezenlijk zijn; het universum is geen noodzakelijk bestaand iets. Een rationeel mens dient derhalve te geloven dat het universum een persoonlijke verklaring heeft. Het door Morris' uiteengezette argument betoogt op heldere wijze dat het rationeel is om te geloven en irrationeel om niet te geloven. (Tom Morris. Filosofie voor dummies. Pearson Education Benelux bv, Amsterdam, 6e druk november 2007, p.264-270.)
- Ludwig Josef Johann Wittgenstein (1889 - 1951) was een Oostenrijks-Britse filosoof. Hij heeft veel bijgedragen aan de taalfilosofie en aan de grondvesten van de logica.
- Dit doet onwillekeurig denken aan het boek van de filosoof Alvin Plantinga: 'Where the Conflict Really Lies: Science, Religion, and Naturalism' uit 2011.
- Over Lucas' bekwaamheid als historicus concludeert bijvoorbeeld Sir William Ramsay na een studie van dertig jaar: "Lucas is een eersteklas historicus; niet alleen zijn feitelijke beweringen zijn betrouwbaar… deze schrijver verdient een plaats onder de allergrootste historici." (Ramsay, BRDTNT, 222) Ramsay voegt eraan toe: “Lucas’ geschiedenis is ongeëvenaard in betrouwbaarheid.” (Ramsay, SPTRC, 81)
- Lees het proloog van Lucas 1.
- "Het bewijs dat het om deze man gaat, heeft hij geleverd door hem uit de dood te doen opstaan." (Handelingen 17;31)
- Interessant te dezen is de pennenvrucht van voormalige hardcore atheïst J. Warner Wallace: 'Cold-case christianity - A homicide detective investigates the claims of the gospels'. Op de achterflap staat: "You can believe because of the evidence, not in spite of it." En zo is het maar net. Een andere aanrader is 'The Blackwell Companion to Natural Theology', samengesteld door William Lane Craig en J. P. Moreland. Dit kloeke boek behandeld de volgende onderwerpen: The Leibnizian cosmological argument (Alexander R. Pruss); The kalam cosmological argument (William Lane Craig and James D. Sinclair); The teleological argument: an exploration of the fine-tuning of the universe (Robin Collins); The argument from consciousness (J. P. Moreland); The argument from reason (Victor Reppert); The moral argument (Mark D. Linville); The argument from evil (Stewart Goetz); The argument from religious experience (Kai-Man Kwan); The ontological argument (Robert E. Maydole); The argument from miracles: a cumulative case for the resurrection of Jesus of Nazareth (Timothy McGrew and Lydia McGrew).
- Dr. Jonathan Sacks (1948) is sinds 1991 opperrabbijn van de Verenigde Israëlitische Gemeenten in het Britse Gemenebest.
- Friedrich Wilhelm Nietzsche (1844 - 1900) was een beroemde en invloedrijke Duitse filosoof.
- Origineel citaat: "Das Christendom ist für das normative Selbstverständnis der Moderne nicht nur eine Vorläufergestalt oder ein Katalysator gewesen. Der egalitäre Universalismus, aus dem die Ideen von Freiheit und solidarischem Zusammenleben, von autonomer Lebensführung und Emanzipation, von individueller Gewissensmoral, Menschenrechten und Demokratie entsprungen sind, ist unmittelbar ein Erbe der jüdischen Gerechtigkeits- und der christlichen Liebesethik. In der Substanz unverändert, ist dieses Erbe immer wieder kritisch angeeignet und neu interpretiert worden. Dazu gibt es bis heute keine Alternative. Auch angesichts der aktuellen Herausforderungen einer postnationalen Konstellation zehren wir nach wie vor von dieser Substanz. Alles andere ist postmodernes Gerede." Jürgen Habermas - 'Zeit der Übergänge' (Suhrkamp Verlag, 2001) p. 174f.
- Klik hier en hier voor artikelen die gaan over het christelijke fundament van de westerse beschaving.
- Klik hier voor een artikel over de christelijke Britse politicus William Wilberforce (1759 - 1833), die een belangrijke rol speelde bij de beslissing tot afschaffing van de slavernij in het Britse koninkrijk.
- Huw Parri Owen (1926 - 1996) was een theoloog, schrijver en academicus.
- In het artikel 'Objectieve morele waarden komen van een morele Wetgever, God' ga ik hier nader op in.
- Lennox refereert hier aan de terroristische aanslagen in Londen van 7 juli 2005, waarbij Londen tijdens de ochtendspits werd opgeschrikt door vier bomexplosies. Binnen een half uur deden drie ontploffingen zich voor in de metro en een half uur later één aan boord van een bus. Het aantal doden bedroeg 56, onder wie de 4 daders.
- Michael Ruse (1940), bekend atheïst en filosoof. Edward Osborne Wilson (1929) is een Amerikaans bioloog.
- 'Brave New World' is een dystopische sciencefiction-roman uit 1932 van de Britse schrijver Aldous Huxley. Het verhaal speelt zich af tegen de achtergrond van een totalitaire Wereldstaat, met als motto Gemeenschappelijkheid, Gelijkvormigheid, Gelijkmatigheid (Community, Identity, Stability).
- Czesław Miłosz (1911 - 2004) was een Pools-Amerikaans schrijver, dichter en winnaar van de Nobelprijs voor de Literatuur in 1980.
- Romeinen 2:15: "Ze [heidenen] bewijzen door hun daden dat wat de wet eist in hun hart geschreven staat; en hun geweten bevestigt dit, omdat ze zichzelf met hun gedachten beschuldigen of vrijpleiten."
- Voor het onderwerp 'Jezus en geweld', verwijs ik naar deze special.
- Johannes 18:36, De Naardense Bijbelvertaling. Ds. P. Oussoren, de auteur van de 'Naardense Bijbel' vertaalt hier (terecht!) het Griekse woord Ioudaioi met Judeeërs. De reden wordt in dit artikel uiteengezet: Wie zijn de Ioudaioi in Johannes: Joden of Judeeërs?
- Lennox refereert hier waarschijnlijk aan 'De Wil tot Macht' (in het Duits: Der Wille zur Macht), één van de grondbegrippen van de filosofie van Friedrich Nietzsche.
- Johannes 1:14 (NBG)
- Justin Portal Welby (1956) is sinds 4 februari 2013 aartsbisschop van Canterbury en hoofd van de Anglicaanse kerk.
- Genesis 1:26
- David Cameron (1966) is de 77e en huidige premier van het Verenigd Koninkrijk en hij hield ook een toespraak tijdens 'The National Parliamentary Prayer Breakfast 2013'.
- "Want ik schaam mij het evangelie niet; want het is een kracht Gods tot behoud voor een ieder die geloof, eerst voor de Jood, maar ook voor de Griek." (Romeinen 1:16)
Lees verder
- Atheïsme: Wat is atheïsme en kritiek op het (nieuwe) atheïsme (special)
- De afschaffing van de mens: C.S. Lewis
- Euthyphro-dilemma: wat is er problematisch aan dit dilemma?
- Evolutie als filosofisch argument tegen het naturalisme
- Anselmus van Canterbury: 'Ondenkbaar dat U niet bestaat'
- Christendom: christelijk fundament Westerse beschaving
Gerelateerde artikelen
De 6 pijlers in islamDe 5 zuilen zijn erg belangrijk in de islam, niettemin hoort hier ook de 6 pijlers van de islam bij. De zes pijlers omva…
Gebruiken rond sterven en dood: ietsisme, geloof in 'iets'Er is in onze samenleving een grote groep mensen die wel geloven dat er 'iets' is, maar die zich niet bezighouden met de…Bronnen en referenties
- Inleidingsfoto: Christliches Medienmagazin Pro, Wikimedia Commons (CC BY-SA-2.0)
- De Nieuwe Bijbelvertaling / De Naardense Bijbelvertaling / NBG-vertaling 1951
- http://www.christiansinparliament.org.uk/events/past-events/national-parliamentary-prayer-breakfast-2013
- http://www.christiantoday.com/video/news-bulletin-14-june-2013-the-christian-institute-3324
- http://www.arkmedia.nl/lennox-john/god-in-het-vizier.html
- http://www.biblesociety.org.uk/news/christians-need-to-have-courage-to-talk-up-the-bible/#sthash.SAiWibW2.WiTXcPgk.dpuf
- http://nl.wikipedia.org
- Edgar Andrews. Wie heeft God gemaakt? Op zoek naar een allesverklarende theorie. Uitgeverij Maatkamp
- Jürgen Habermas - "Zeit der Übergänge" (Suhrkamp Verlag, 2001) p. 174f.
- Tom Morris. Filosofie voor dummies. Pearson Education Benelux bv, Amsterdam, 6e druk november 2007
- Afbeelding bron 1: Publiek domein, Wikimedia Commons (PD)
- Afbeelding bron 2: Gustav Adolf Schultze (d. 1897), Wikimedia Commons (Publiek domein)
- Afbeelding bron 3: Onbekend, Wikimedia Commons (Publiek domein)
- Afbeelding bron 4: Christliches Medienmagazin, Wikimedia Commons (CC BY-2.0)
Reageer op het artikel "John Lennox: Geloven in God in de 21e eeuw"
Reacties
Peter, 03-10-2017 10:44 #6
Als het waar was dat er ongeleide natuurlijke processen bestonden, of met een andere woordenkeus toevallige processen, hoe gemakkelijk zou het dan niet zijn om hier voorbeelden van te geven. Als het werkelijk bestond zou een voorbeeld zeker gepresenteerd zijn in het artikel of in de reacties. Hoe sterk zou iemand dan niet staan, maar tot nu toe is er niets gepresenteerd en de reden is omdat er geen ongeleide natuurlijke processen bestaan.
Het is fout om te zeggen dat atheisten hun eigen argumenten ondermijnen als je zelf degene bent die in ongeleide natuurlijke processen geloofd, hier geen voorbeeld van kan geven, en ongeleide processen aanhaalt om niet gelovigen er op te wijzen dat ze hun argumenten ondermijnen.
Over ondermijnen van argumenten gesproken! Lennox gelooft als een christen dat god alleen maar goed is. Dat mag, maar als er beweerd wordt dat het god is die processen in de hersenen leidt, dan leidt deze god ook processen in de hersenen die tot slechte gedachtes leiden en is daardoor mede verantwoordelijk voor de slechte daden die daaruit voortkomen. Dit feit past Lennox en degene die dit artikel heeft geplaatst zeker niet. Ze gaan toch niet vertellen dat er twee processen in de hersenen plaats vinden, één voor de goede gedachtes en één voor de slechte gedachtes? Hebben ze dit argument nou niet zien aankomen?
Peter, 30-09-2017 14:02 #5
Natuurwetten zijn inderdaad geen oorzaken, maar beschrijven wel wat er mogelijk is. Zo zal een bepaalde natuurwet wet geen gebeurtenissen verklaren die niets met die betreffende natuurwet te maken hebben. Toevallige bijproducten, volgens de auteur in dit geval van de Big Bang bestaan ook niet, en is in de auteur zijn vorige reactie niets anders dan een andere woordenkeus voor ongeleide processen. Toeval bestaat alleen in de zin van het woord, en mensen gebruiken het woord toeval omdat we het verloop van gebeurtenissen niet weten. Een voorbeeld zal dit duidelijk maken. Jan en Piet wonen in dezelfde straat. Piet denkt een dag `s ochtends, ik ga en wandeling maken. Jan denkt op dezelfde dag `s ochtends hetzelfde, en beiden gaan om 10 uur `s ochtends het huis uit. Zonder het te weten wandelt Jan richting Piet, en Piet richting Jan. Als er niets anders gebeurt dan wandelen in de richting die gekozen is en in dezelfde straat, dan kan het niet anders dan dat Jan en Piet elkaar tegen komen. Ze ontmoeten elkaar en zeggen; Goh, dat is ook toevallig, maar let wel, de gebeurtenissen volgden elkaar op en is geen toeval. Toeval bestaat niet, en het is de reden waarom een voetbalploeg of een atleet traint. Als toeval hetzelfde zou zijn als ongeleide processen, wat ook niet bestaat, waarom zou je trainen? Toeval en ongeleide processen bestaan niet, en is de reden waarom er na een ongeluk naar de oorzaak kan worden gezocht. Het is ook de reden waarom er medicijnen kunnen worden ontwikkeld die werken, en zo kunnen we doorgaan.
Dan zijn we terug bij processen in het lichaam, en de bewering in het artikel dat er ongeleide processen in de hersenen plaatsvinden als god niet zou bestaan. Deze bewering is ongegrond. Geen proces in het lichaam is ongeleid. Het hart klopt, eten verteerd, en we ademen zolang een mens leeft. Het zijn allemaal natuurlijke processen, en we kunnen het niet eens beïnvloeden. Waarom zou het ontdekken van waarheid niet op natuurlijke processen kunnen berusten? Trouwens, waarheid is niet alleen maar goed. Als god processen in de hersenen leid die tot waarheid leiden die goed is, dan is deze god ook verantwoordelijk voor de waarheid die slecht is. Deze god leid dan dus ook processen in de hersenen die tot slechte gedachten en daden leiden. Voor het bestaan van een goede god is dit gegeven een probleem.
Het artikel lijkt meer op een verzameling van ondoordachte argumenten waar getracht wordt om iemand die niet in god geloofd onderuit te halen dan een artikel dat met doordachte argumenten het bestaan van een goede god aanneembaar tracht te maken.
Reactie infoteur, 02-10-2017
John Lennox gaat uit van een Bijbels theïsme: er is een redelijk universum, dat tot stand is gebracht door God, een rationele, persoonlijke Schepper, naar wie de mens als zijn evenbeeld is geschapen. Het nieuwe atheïsme reduceert evenwel alles in het universum tot ongeleide, natuurlijke processen. Zo zijn ook je cognitieve vermogens het product van gedachteloze, ongeleide natuurlijke processen. En als dat het geval is, waarom zou je dan ook maar iets moeten vertrouwen wat eruit voortkomt? Hiermee ondermijnt het nieuwe atheïsme zijn eigen argumenten.
Elders beargumenteer ik dat wanneer naturalisme en evolutionisme beiden waar zouden zijn, onze cognitieve faculteiten naar alle waarschijnlijkheid niet betrouwbaar zijn: https://goo.gl/5HH6ov.
Dit was mijn derde en tevens laatste reactie in dit lijntje.
Peter, 07-12-2016 09:59 #4
Er bestaan geen ongeleide natuurlijke processen, dat laten de fysische wetten niet toe. Een fysische wet kan geen andere gebeurtenissen veroorzaken dan wat mogelijk is volgens deze wet. Een proces is altijd geleid, dit kan niet anders. Dat geldt in het universum en op de aarde. Laten we eens kijken wat we waar kunnen nemen. Als iemand een steen laat vallen, valt die door de werking van de zwaartekracht naar beneden op de grond. Dit proces wordt geleid door de zwaartekracht en kan niet ongeleid zijn, want anders zouden we niet weten wat er zou gebeuren als we een steen lieten vallen. Als de steen nu eens omhoog ging, hadden we hoogstens met een onbekende kracht te doen, maar onbekend is niet hetzelfde als ongeleid, en het proces zou nog steeds geleid zijn. Zoet water bevriest tot ijs als de temperatuur onder nul graden celsius komt. Het begint niet plotseling te koken. Denk er maar eens over na. Ongeleide natuurlijke processen bestaan niet.
Evolutie is ook altijd geleid, en de mens is dus niet voortgekomen uit ongeleide processen, zoals lennox beweerd en Tartuffel in zijn reactie beweerd. Ongeleide processen bestaan niet, want het ene veroorzaakt het andere. Ook is er totaal geen reden om te beweren dat natuurlijke processen alleen tot overleving leiden, maar niet tot waarheid of waarheidsvinding, zoals Tartuffel ook beweerd in zijn reactie. Evolutie houdt in dat een wezen zich aanpast, en dat kan ook het vermogen tot het ontdekken van de waarheid zijn zijn. Sterker, het moet zo zijn want anders hadden mensen niet geweten dat een steen valt, en water tot ijs overgaat als het vriest. Nu beweren Lennox en Tartuffel, en trouwens meerdere theisten dat om de waarheid te kennen moet er een god bestaan die het ontdekken van waarheid mogelijk maakt, want zonder een god zouden onze cognitieve vermogens het resultaat zijn van gedachteloze, ongeleide natuurlijke processen.
Laten we dit argument eens nader bekijken. Ik heb net aangetoond dat er geen ongeleide natuurlijke prosessen bestaan. Gedachteloos heeft niets met ongeleid te maken en had niet genoemd hoeven te worden, maar het past in het denkbeeld van het bestaan van een god. Mijn uitleg toont aan dat dit argument bedacht is door theisten, en niet vanuit het atheisme is ontstaan. Het argument klopt niet en uiteindelijk komt alles weer neer op het belangrijkste, namelijk uitleg en bewijs, en dat wordt niet gegeven. Als iemand beweerd dat de werking van het menselijk brein gebaseerd is op ongeleide processen als naturalisme en evolutie waar zouden zijn, moet deze persoon uitleggen hoe hij of zij weet dat dit ongeleide processen zijn. Deze persoon kan voor het bestaan van een god argumenteren, maar dan moet het bestaan worden bewezen, en daarna worden uitlegd hoe een god processen in de hersenen leid. Door voortdurend gebrek aan uitleg en bewijs van de theist geloofd een atheist de theist niet. Het theisme ondermijnd het verstand dat nodig is om goede sluitende argumenten op te bouwen, want argumenten van theisten kunnen geen feiten bevatten die het theisme zouden ondergraven. Argumenten die het bestaan van god moeten aantonen schieten daardoor alltijd te kort. Het theisme is zelfondermijnend.
Reactie infoteur, 07-12-2016
Natuurwetten zijn vastgestelde wetmatigheden in bepaalde verschijnselen: "Natuurwetten zijn geen oorzaken! Natuurwetten beschrijven feitelijk waargenomen relaties, ook tussen oorzaken en gevolgen, maar de wetten zelf veroorzaken niets. Het zijn slechts formules, beschrijvingen van een werkelijkheid die onafhankelijk van die wetten handelt." (https://goo.gl/229jBw)
Natuurwetten zijn inconsistent met het naturalisme. Als het universum louter een toevallig bijproduct van een big bang zou zijn, waarom zou het dan (ordelijke) principes 'gehoorzamen'?
In een naturalistische wereld zijn gedachten niet meer dan een soort neurofysiologisch fenomeen. Lennox: "Vanuit het standpunt van de evolutie is de neurofysiologie misschien adaptief — maar welke reden hebben we om aan te nemen dat de standpunten die voortkomen uit die neurofysiologie overwegend waar zijn?" (God in het vizier, 64-65.) Die is er niet: het menselijk brein dient evolutionair succes, niet de waarheid.
Peter, 01-12-2016 15:12 #3
Als er een god aan te pas moet komen om op onze cognitieve vermogens te kunnen vertrouwen, zoals redeneren, en diezelfde god een atheist die zijn of haar godgegeven cognitieve vermogens gebruikt, en door redeneren tot de conclusie komt dat god niet bestaat naar de hel verwijst, of toegang tot de hemel ontzegt, dan moet er toch wel iets fout zijn in de redenering van Lennox.
Lennox dicht atheisten dingen toe die door atheisten niet worden beweerd. Ik citeer; Volgens het atheïsme zijn die vermogens echter het product van gedachteloze, ongeleide natuurlijke processen. Einde citaat. Ten eerste; door de woorden gedachteloze, ongeleide, en natuurlijke in èèn zin te plaatsen wordt er gespeelt met woorden, en moet het er op lijken dat dit inderdaad natuurlijk is. Veel mensen doorzien dit, en ik ga er daarom niet verder op in. Met "die vermogens" bedoeld Lennox cognitieve vermogens, zoals vermeldt in de rubriek, Atheisme is niet alleen in oorlog met god, maar ook met de wetenschap.
Er is geen atheist die serieus geloofd dat cognitieve vermogens gebaseerd zijn op ongeleide prosessen. Als dat waar was zouden mensen ongecoördineerd door het leven gaan, niets uitrichten, en hoogst waarschijnlijk nooit hebben bestaan.
Als Lennox beweerd dat cognitieve vermogens een produkt zijn van gedachteloze, ongeleide prosessen, dan moet Lennox ook uitleggen hoe hij dit weet. Dit weten moet gebaseerd zijn op de werking van het menselijk brein, omdat het brein de basis is voor onze cognitieve vermogens. Dit weten kan niet gebaseerd zijn op een persoonlijk geloof dat god hier verantwoordelijk voor is, tenzij Lennox kan uitleggen hoe dit werkt, maar dat doet hij niet, en kan dit ook niet. Lennox beweerd iets en daar blijft het bij.
Ik heb het in een reactie op een ander artikel van de auteur Tartuffel ook geschreven, Voor degene die dit leest, denk het volgende; Ik tel tot drie, en dan klap ik in mijn handen. U begrijpt dat dit van alles kan zijn. U klapt in uw handen en weet zeker dat wat u waarneemt juist is en dat u hier op kan vertrouwen.
Nu zou volgens Lennox hier een god voor nodig zijn. Het eerste wat iemand zich afvraagd is; Hoe doet een god dit? Dit wezen coördineerd, en dus ook controleerd alles wat een mens in zijn of haar leven doet tot in het minste detail zolang als dit mens leeft, en gelijktijdig voor alle ruim 7 miljard mensen op deze aarde. Hoe is het met de dieren? Die gaan ook niet ongecoördineerd rondt en vertrouwen ook op wat ze waarnemen. Dit zou een god zonder fysisch lichaam doen, dus zonder hersenen, die op elke plaats gelijktijdig in deze wereld aanwezig kan zijn, maar minder waar te nemen is dan lucht. Je kunt je afvragen wat er nog meer mogelijk zou zijn.
Reactie infoteur, 02-12-2016
Vanuit het atheïsme zijn wij louter een complex arrangement van atomen, welke is voortgekomen uit gedachteloze en ongeleide natuurlijke processen. De scheikundige J.B.S. Haldane merkte lang geleden reeds op dat als de gedachten van ons brein slechts bewegingen zijn van atomen, waarom zouden we dan ook maar iets geloven van wat ons brein ons vertelt, zelfs het feit dat het uit atomen bestaat?
Uitgaande van de combinatie naturalisme en evolutionisme, is er in het geheel geen reden om uit te gaan van de betrouwbaarheid van onze cognitieve faculteiten. De rede is dan immers ontstaan op grond van mechanismen welke gericht zijn op overleving en niet op waarheid of waarheidsvinding. Een atheïst kan dan ook –gegeven de combinatie naturalisme en evolutionisme– geen enkele basis verschaffen om te kunnen vertrouwen op ons redenerend vermogen.
Het atheïsme ondermijnt het verstand dat nodig is om alle soorten argumenten op te bouwen, begrijpen of geloven. Het atheïsme is zelfondermijnend.
Maarten, 13-01-2014 15:15 #2
Beste infoteur,
Geen verplichting hoor, maar we zijn nu een maandje verder en ik ben oprecht benieuwd naar uw antwoord op mijn vraag.
Groet Maarten
Reactie infoteur, 13-01-2014
Hallo Maarten,
Mijn antwoord kunt u hieronder lezen.
Maarten, 16-12-2013 15:34 #1
Beste infoteur.
Als eerste, wilde ik zeggen dat ik uw tekst graag gelezen heb. Maar ter zake: atheïsme is niets meer en niets minder dan de afwezigheid van geloof in een god(en). Het gaat mij persoonlijk een stap te ver om al dit soort individuen te verzamelen onder de ‘vleugels van moedertje atheïsme” om vervolgens gemeenschappelijke kenmerken aan dat atheïsme toe te dichten teneinde deze individuen een labeltje mee te geven. Nu zie ik best in dat u hier en daar nuanceert (u gebruikt ergens in de tekst ‘nieuwe atheïsten’, ik snap wie u daarmee bedoelt), echter komt het op mij nu over alsof u “atheïsme” als een stroming beschouwt, een gedachtegoed met haar eigen claims, afgoden, gebruiken en rituelen. Maar de waarheid is verre van dat. Een groep individuen dat het geloof in god(en) niet deelt, kan wat mij betreft geen stroming zijn, als dat niet delen van een geloof haar enige gemeenschappelijke kenmerk is.
Nu ga ik niet in discussie over moraal, feiten en bewijzen van het christendom of eventuele schatplichtigheid van onze samenleving aan haar Christelijke erfgoed maar ik richt mij even puur op uw visie op atheïsten. Even twee opmerkingen uit uw tekst:
1) U zegt het volgende: ‘Volgens het atheïsme zijn die vermogens echter het product van hersenloze, ongeleide natuurlijke processen.’
Nu beschouw ik mijzelf atheïst. Maar niets meer dan dat. Ik ben geen wetenschapper en geen filosoof, geen rechtsgeleerde en geen dichter. Een groot aantal atheïsten kan zich hier ongetwijfeld in uw uitspraak vinden, echter zal een groot aantal
a) geen flauw benul hebben waar u het over hebt en
b) in het verlengde daarvan, niet diep genoeg daarover hebben nagedacht om daaromtrent een relevante mening te hebben.
Toch dicht u hen deze overtuiging toe. De gemeenschappelijke factor van alle atheïsten is in dit geval echter enkel en alleen de overtuiging dat in ieder geval een bovennatuurlijk wezen niet aan de basis staat van alles. U had deze gedachte m.i. beter als volgt kunnen formuleren: ‘Volgens atheïsten zijn die vermogens echter het niet het product van een bovennatuurlijke entiteit’ Maar dan blijft er van de gedachte niet meer over dan een simpele constatering die geen repliek verdient.
2) U zegt: ‘De Nieuwe Atheïsten zeggen dat het geloof in God een kinderachtige waan is’
Dan hebt u met de verkeerde gesproken. Veel atheïsten staan redelijk onverschillig hiertegenover. Mensen die een bepaald geloof niet delen zullen mensen die in een god geloven beschouwen als gelovige, niets meer en niets minder. Zelf denk ik dat er legio redenen zijn waarom iemand in God gelooft.
U haalt een in mijn ogen vreselijk slecht citaat van Milosz aan. Veruit de meeste atheïsten vinden geen enkele troost in de gedachte dat verraad, hebzucht, moord et cetera niet worden bestraft na de dood, ondanks dat de dood het einde is van het leven. Een gemiddelde atheïst is namelijk geen psychopaat van die orde.
Begrijp me niet verkeerd, ik heb uw artikel met veel interesse gelezen maar ik bespeur een lichte frustratie als gevolg van, neem ik aan, een toenemende mate van kritiek van mensen die niet in god(en) geloven. Dat kan ik begrijpen. Heb ik het bij het rechte eind?
Groet Maarten
Reactie infoteur, 13-01-2014
Bedankt voor uw reactie. Excuses voor mijn late reactie.
Allereerst wil ik duidelijk maken dat ik dit artikel nièt heb geschreven. Het is een vertaling van mijn hand van een lezing van Lennox. Zie voor de verantwoording noot 1.
Atheïsme is niet slechts de afwezigheid van geloof in God, zoals tegenwoordig vaak door atheïsten (op het internet) wordt beweerd; anders zou een baby ook atheist zijn, evenals mijn kat. Een atheïst gelooft dat God niet bestaat. Dat is een overtuiging of kennisclaim die waar of niet waar is, net zoals de overtuiging van een theïst dat God bestaat. Beide zullen dus voor hun positie argumenten moeten aandragen. Het lijkt erop dat veel zelfverklaarde atheïsten hun toevlucht nemen tot de positie 'atheïsme is slechts de afwezigheid van geloof in God' (waarmee ze het terugbrengen tot een soort psychologische gesteldheid en/of 'default position' wat niet nader beargumenteerd hoeft te worden), omdat ze niet in staat zijn redelijke argumenten aan te dragen voor hun atheïstische overtuiging. Ik heb hier in een ander artikel reeds het een en ander over geschreven: http://goo.gl/nf1e6p
"Volgens het atheïsme zijn die vermogens echter het product van hersenloze, ongeleide natuurlijke processen." Lennox zei letterlijk: "However, according to atheism, those abilities are the product of mindless, unguided natural processes." 'Mindless' heb ik nu vertaald met 'gedachteloos'. Dat is bij nader inzien een veel betere vertaling. Ik denk dat het voor uw opmerkingen daarover niets uitmaakt.
U verwijt Lennox met zoveel woorden dat hij atheïsten een naturalistische overtuiging toedicht. Voor de goede orde wil ik opmerken dat Lennox het heeft over 'het atheïsme' en niet over 'atheïsten'. Lennox staat niet alleen als hij het atheïsme associeert met een naturalistisch wereldbeeld. Het Humanistisch Verbond schrijft bijvoorbeeld: "Atheïsme stelt meestal een naturalistisch wereldbeeld tegenover een supernaturalistisch wereldbeeld. (…)" (Bron: http://www.humanistischecanon.nl/atheisme)
De atheist Floris van den Bergh drukt het als volgt uit: "Atheïsme is de ontkenning van het bestaan van god. Atheïsme is meestal een pars pro toto-begrip, en gaat het om een naturalistisch wereld tegenover een supernaturalistisch wereldbeeld waarin er bovennatuurlijke krachten (dat wil zeggen transcendentie), al dan niet in de vorm van een god, een rol spelen. Atheïsten geloven niet in god, niet in goden, niet in kabouters, elven, marsmannetjes, tarotkaarten, astrologie. Atheïsme omvat daarom scepticisme jegens paranormale verschijnselen." (Bron: http://dvg.humancontenthosting.nl/uploadedDocs/divers/Atheisme, _een_lemma_[Floris_van_den_Berg][gdE]_p01,5.pdf)
Richard Dawkins haalt op pag 34 van 'The God Delusion' met instemming Julian Baggini aan: "Julian Baggini explains in 'Atheism: A Very Short Introduction' the meaning of an atheist's commitment to naturalism: 'What most atheists do believe is that although there is only one kind of stuff in the universe and it is physical, out of this stuff come mind, beauty, emotions, moral values - in short the full gamut of phenomena that gives richness to human life."
Vervolgens legt hij uit wat een dergelijke atheist gelooft: "An atheist in this sense of philosophical naturalist is someone who believes that there is nothing beyond the natural, physical world, no supernatural creative intelligence lurking behind the observable universe, no soul that outlasts the body and no miracles - except in the sense of natural phenomena that we don't yet understand." (p.35).
Ik denk dat we gerust mogen stellen dat een atheïst in de meeste gevallen een naturalist zal zijn, iemand die -om met J.A. Riemersma te spreken- gelooft dat er niets is buiten het causale weefsel van de natuur. En daarmee zijn we aanbeland bij de bewering die Lennox maakt, namelijk dat de menselijke cognitieve vermogens volgens het atheïsme (uitgaande van het naturalisme) het product is van gedachteloze, ongeleide natuurlijke processen. Louter natuurlijke processen, zonder ontwerper, zonder intelligentie en zonder plan, heeft alles voortgebracht, waaronder onze cognitieve vermogens.
Het kan natuurlijk zijn dat je als atheist bepaalde bovennatuurlijke fenomenen niet wilt uitsluiten, of sterker, er zelfs in gelooft. Zo zijn er inderdaad een aantal atheïsten die wèl geloven in bepaalde bovennatuurlijk zaken. Maar als je een bovennatuurlijke Actor (ofwel een lichaamsloze geest, een bovennatuurlijke Schepper die niet beperkt is door de naturalistische wetten die over ons universum heersen) uitsluit en tegelijk de mogelijkheid openlaat voor bovennatuurlijke activiteit, dan kunnen de verstandelijke vermogens het product zijn van zowel natuurlijke als bovennatuurlijke processen. Ook in deze situatie zijn menselijke cognitieve vermogens echter het product van gedachteloze, ongeleide natuurlijke en mogelijk zelfs bovennatuurlijke processen, want zonder bovennatuurlijk Actor geen bovennatuurlijke intentionele acten. Dus hoe je het ook wendt of keert: je komt op hetzelfde uit: gedachteloze, ongeleide processen. En dàt is het punt wat Lennox maakt: "Als dat het geval is, waarom zou ik dan ook maar iets moeten vertrouwen wat eruit voortkomt? Als je gelooft dat je computer het resultaat was van gedachteloze processen, zou je het dan vertrouwen? Nee, natuurlijk niet." De scheikundige J.B.S. Haldane merkte lang geleden reeds op dat als de gedachten van mijn brein slechts bewegingen zijn van atomen -een mechanisme dat door gedachteloze en ongeleide processen opkomt- waarom zou ik dan ook maar iets geloven wat mijn brein me vertelt, zelfs het feit dat het uit atomen bestaat? John Lennox borduurt hierop voort in 'God in het vizier - Waarom The New Atheists hun doel missen': "Nog specifieker, op grond waarvan zou ik geloven dat het naturalisme waar is? Met andere woorden, de ongeleide evolutie van de Nieuwe Atheïsten ondermijnt hun eigen naturalisme." (p65)
U schrijft dat er atheïsten zullen zijn die geen flauw benul hebben waar Lennox het over heeft en dat er atheïsten zullen zijn die niet diep genoeg daarover hebben nagedacht om daaromtrent een relevante mening te hebben. Deze atheïsten zou ik willen aanraden om de consequenties van hun wereldbeeld te gaan doordenken. Daar moeten ze toe in staat zijn; ik zal uitleggen waarom ik dat denk. Ik citeer uit de introductiepagina van www.deatheist.nl: "Misschien wel de belangrijkste reden waarom atheïsten niet geloven in het bestaan van god of goden, is dat er geen enkele aanwijzing is voor hun bestaan. (…) De atheïst hoeft… niet het niet-bestaan van god(en) te bewijzen, hij hoeft slechts de argumenten voor het bestaan van god(en) te weerleggen en kan eventueel nog met argumenten komen die het bestaan van deze god nog onwaarschijnlijker maken." Aha! Hij hoeft dus slechts de argumenten voor het bestaan van god(en) te weerleggen… In het boek 'The Blackwell Companion to Natural Theology' (onder redactie van William Lane Craig and J. P. Moreland) passeren de belangrijkste argumenten voor het bestaan van God de revue:
- The Leibnizian cosmological argument (Alexander R. Pruss),
- The kalam cosmological argument (William Lane Craig and James D. Sinclair),
- The teleological argument: an exploration of the fine-tuning of the universe (Robin Collins),
- The argument from consciousness (J. P. Moreland),
- The argument from reason (Victor Reppert),
- The moral argument (Mark D. Linville),
- The argument from evil (Stewart Goetz),
- The argument from religious experience (Kai-Man Kwan),
- The ontological argument (Robert E. Maydole) and
- The argument from miracles: a cumulative case for the resurrection of Jesus of Nazareth (Timothy McGrew and Lydia McGrew)
Welnu, als een atheist in staat is deze argumenten te weerleggen, dan moet het voor hem appeltje-eitje zijn om de consequenties van zijn wereldbeeld onder de loep te nemen. Maar ik geef toe: zo eenvoudig is het bij nader inzien niet. Neem nu de Nieuwe Atheïsten. Sean McDowell en Jonathan Morrow hebben onder meer 'The Blackwell Companion to Natural Theology' in gedachten wanneer ze schrijven: "In fact, many world-class philosophers and scientists are Christian and are publishing at the highest levels. Yet, as one look through the bibliographies of the New Atheists, it quickly becomes obvious that they are not interacting with the most sophisticated defenders of Christianity." (Sean McDowell en Jonathan Morrow. Is God just a human invention? And seventeen other questions raised by the New Atheists. Kregel Publications, 2010, p122.) De Nieuwe Atheïsten komen (in hun publicaties) dus al niet toe aan het bespreken van de argumenten die naar voren worden gebracht door de meest vooraanstaande apologeten van het christelijk geloof… Misschien moet ik mijn verwachtingen bijstellen.
Ik ben nu aanbeland bij wat u onder '2' schrijft. U haalt Lennox aan die zegt: "De Nieuwe Atheïsten zeggen dat het geloof in God een kinderachtige waan is". Vervolgens probeert u dat te ontkrachten: "Dan hebt u met de verkeerde gesproken. Veel atheïsten staan redelijk onverschillig hiertegenover." Lennox spreekt echter niet over 'atheïsten' (in het algemeen), maar over 'de Nieuwe Atheïsten'. In Lennox' boek 'God in het vizier' geeft hij duidelijk weer dat de Nieuwe Atheïsten niet representatief zijn voor alle atheïsten. Hij bespreekt in zijn boek de agressie van de kant van de Nieuwe Atheïsten en geeft daarvan een aantal kenmerkende voorbeelden (pag.18). Vervolgens maakt hij duidelijk dat de Nieuwe Atheïsten niet zomaar atheïsten zijn: "Ze verdienen wellicht eerder de naam anti-theïsten, om onderscheid te maken met het soort atheist dat hoewel zij zelf niet in God gelooft er geen punt van maakt als anderen in God geloven, zolang ze haar er niet mee lastig vallen." (pag.25) Daarna beschrijft hij dat atheïsten van mening verschillen over de agressieve aanpak van de Nieuwe Atheïsten: "Sommige van hen vinden die zelfs ronduit beschamend. Hun gêne doet denken aan die van filosoof Michael Ruse toen hij deze aanbeveling schreef van 'The Dawkins Delusion?' van echtpaar McGrath: 'The God delusion [van de hand van Richard Dawkins] maakt dat ik me schaam atheist te zijn en de McGraths laten zien waarom.' Het is daarom belangrijk dat we direct beseffen dat de Nieuwe Atheïsten niet representatief zijn voor alle atheïsten, bij lange na niet. Sterker nog, het zal niemand verbazen dat veel van mijn atheïstische vrienden en bekenden zich stellig distantiëren van de agressie van de Nieuwe Atheïsten." (Pag.26)
Het citaat van Czeslaw Milosz dat Lennox aanhaalt illustreert dat ideeën -of je dat nu beoogt of niet- consequenties hebben (zoals je uit de voorgaande alinea's van zijn betoog kunt opmaken) en hij suggereert niet dat 'de gemiddelde atheïst een psychopaat is'.* Ieder mens is uit krom hout gesneden (Milosz spreekt dan ook over 'our' betrayals, enz. en lees maar wat Lennox schrijft onder het kopje 'gratis geschenk'). De 'condition humaine' is doordrongen van geweld. Daarom blijft het niet zonder consequenties als we mensen leren dat moraal een illusie is en dat je na je dood aan Niemand verantwoording verschuldigd bent.
Sean McDowell en Jonathan Morrow schrijven: "The New Atheist react strongly to the notion that a 'cosmic cop' is up in the sky watching everything that people do. But this is an inaccurate caricature of the Christian God - as if he delights in punishing people for breaking trivial rules. However, the New Atheists fail to realize that when people think they are very autonomous and ultimately unaccountable, evil and oppression are not far behind. Stenger [de natuurkundige en astronoom Victor Stenger schreef in 2007 het boek: 'God: The Failed Hypothesis: How Science Shows that God Does Not Exist'] unintentionally admits as much when he writes: 'The atheist has the comfort of no fears for an afterlife'." (Sean McDowell en Jonathan Morrow. Is God just a human invention? And seventeen other questions raised by the New Atheists. Kregel Publications, 2010, p141.)
Jeremy Driscoll schreef in 2004 een artikel over Czeslaw Milosz (naar aanleiding van zijn dood). Driscoll zegt over het citaat: "He [Czeslaw Milosz] believed that many of the horrors of the twentieth century had their roots in the effort to liberate people from religion. Milosz witnessed these efforts first-hand and reflected on their results: 'Religion, opium for the people. To those suffering pain, humiliation, illness, and serfdom, it promised a reward in an afterlife. And now we are witnessing a transformation. A true opium for the people is a belief in nothingness after death—the huge solace of thinking that for our betrayals, greed, cowardice, murder we are not going to be judged'." (www.firstthings.com)
In 'The Devil's Delusion', een reactie op het Nieuwe Atheïsme, schrijft de seculiere Jood Berlinski over de misdaden van de atheïstische totalitaire regimes in de 20e eeuw:
"Dawkins is prepared to acknowledge the facts while denying their significance. Neither the Nazis nor the Communists, he affirms, acted because of their atheism. They were simply keen to kill a great many people. Atheism had nothing to do with it. They might well have been Christian Scientists.
In the early days of the German advance into Eastern Europe, before the possibility of Soviet retribution even entered their untroubled imagination, Nazi extermination squads would sweep into villages, and after forcing the villagers to dig their own graves, murder their victims with machine guns. On one such occasion somewhere in Eastern Europe, an SS officer watched languidly, his machine gun cradled, as an elderly and bearded Hasidic Jew laboriously dug what he knew to be his grave.
Standing up straight, he addressed his executioner. 'God is watching what you are doing, ' he said.
And then he was shot dead.
What Hitler did not believe and what Stalin did not believe and what Mao did not believe and what the SS did not believe and what the Gestapo did not believe and what the NKVD did not believe and what the commissars, functionaries, swaggering executioners, Nazi doctors, Communist Party theoreticians, intellectuals, Brown Shirts, Black Shirts, gauleiters, and a thousand party hacks did not believe was that God was watching what they were doing.
And as far as we can tell, very few of those carrying out the horrors of the twentieth century worried overmuch that God was watching what they were doing either.
That is, after all, the meaning of a secular society."
(David Berlinski. The Devil's delusion: atheism and its scientific pretensions. New York, Basic Books, 2009, p26-27.)
Ik bespeur bij Lennox overigens geen frustratie, maar passie en gedrevenheid voor zaken als het christelijke geloof en wetenschap. Tevens zie ik iemand die -als je kijkt naar de wijze waarop hij met debatteert en zijn boek 'God in het vizier' leest- op eloquente wijze de Nieuwe Atheïsten van repliek dient. Verder maakt hij zich -denk ik- zorgen over de negatieve consequenties van het atheïstische gedachtegoed op onze samenleving (zoals hij uiteenzet in wat ik de paragraaf 'Ideeën hebben consequenties' heb genoemd en wat in zijn boek uitgebreid aan de orde komt).
(*) Voor de duidelijkheid: "Atheist can live moral lives and discover moral facts about our world. In a Judeo-Christian worldview, this is not only consistent with proper human functioning but also anticipated in the Bible [zie Romeinen 2:14-15]." (Uit: Sean McDowell en Jonathan Morrow. Is God just a human invention? And seventeen other questions raised by the New Atheists. Kregel Publications, 2010, p197.)
Laatste update: 17-09-2016
Rubriek: Mens en Samenleving
Subrubriek: Religie
Special: Atheïsme
Bronnen en referenties: 14
Reacties: 6