mijn kijk op

Evolutie als filosofisch argument tegen het naturalisme

Evolutie als filosofisch argument tegen het naturalisme In de wetenschap gaat men uit van een methodologisch naturalisme, waarbij men werkt alsof er geen wonderen, bovennatuurlijke of niet waarneembare krachten en entiteiten zijn. Dat werkt goed bij toegepaste wetenschap (bijvoorbeeld het maken van navigatiesystemen of het ontwikkelen van methoden om kanker te behandelen) alsook voor fundamentele wetenschap (hoe de werkelijkheid in elkaar zit, los van de vraag wat we met die kennis willen of kunnen), maar faalt bij 'historische wetenschap' (over wat de uiteindelijke oorsprong van onze werkelijkheid is, zoals de verklaring van het ontstaan van waarden en godsdienst, of Bijbelse betrouwbaarheid). Er bestaat ook 'metafysisch naturalisme'. Dat is de aanname dat er niets bestaat dan de natuur en haar krachten. Nu bestaat er een sterk argument dat de evolutieleer als argument tegen het metafysisch naturalisme inzet. De laatste jaren is de formulering van de Amerikaanse filosoof Alvin Plantinga onder de aandacht gekomen.

Wat is naturalisme?

Tree of life by Haeckel / Bron: Ernst Haeckel, Wikimedia Commons (Publiek domein)Tree of life by Haeckel / Bron: Ernst Haeckel, Wikimedia Commons (Publiek domein)
Naturalisme is een filosofisch paradigma, waarbij gesteld wordt dat materie het enige is dat uiteindelijk bestaat en waarin alles verklaard kan worden in termen van natuurlijke oorzaken. Fysische materie is de enige realiteit en alles kan worden uitgelegd in termen van materie en fysische fenomenen. Naturalisme sluit per definitie elke bovennatuurlijke Actor of activiteit uit.; er is geen Schepper en dus ook geen schepping. Het universum en de wereld waarin wij leven is zelf-existent.

Naturalisme is in de praktijk sterk verbonden met evolutionisme, wat in zijn meest pure vorm stelt dat het universum het resultaat is van willekeurige kosmische ongelukken. Door allerlei toevallige chemische processen ontstond het leven spontaan, dus zonder vooropgezet plan, richting of doel. Alle levensvormen zijn aan elkaar verwant en delen een gemeenschappelijke voorouder. Evolutionisten zijn van mening dat vooral de grote éénvormigheid van de genetische code bij alle levensvormen, een onmiskenbare en zeer sterke aanwijzing is dat alle leven met elkaar verwant is. Sinds Charles Darwin zien evolutionisten de verwantschappen van het leven als een grote boom, een stamboom des levens, of the Tree of Life (zie afbeelding), die door de jaren andere classificaties kent. Verder is naturalisme in de praktijk sterk verwant met het atheïsme; het geloof dat er geen God, dan wel geen goden bestaan (bovenaan het artikel zie je een logo van het atheïsme).

Volgens de naturalist is de mens een stoffelijk wezen: al zijn bouwstenen zijn materieel. De mens is op z'n best een gecompliceerde machine. Wat wij graag 'de menselijke persoonlijkheid' noemen en als iets unieks zien, is in feite slechts een product van biochemische processen met hun gedetermineerde karakter. Naturalisme stelt dat gevoelens van liefde, haat, schoonheid, spiritualiteit en dergelijke uiteindelijk slechts chemische reacties zijn. In een naturalistische wereld is liefde 'niets anders dan een chemisch proces' en een boom 'niets anders dan een zuurstoffabriek', zoals de Nederlands cabaretier en zanger Herman Finkers in zijn show 'Na de pauze' opmerkt.

Naturalisme is zelfweerleggend

De naturalist gaat er vanuit dat zijn wereldbeeld volledig is. Alle belangrijke vragen over het ontstaan van de werkelijkheid denkt hij dan ook te kunnen beantwoorden. Hierbij maakt hij gebruik van logisch denken welke gebaseerd zijn op de wetten van de logica, zoals de wet van de non-contradictie, welke stelt dat je niet tegelijk en in hetzelfde verband A kunt hebben als niet-A. Het naturalisme is echter een zelfweerleggend geloofssysteem.

Het is heel eenvoudig om in te zien dat het naturalisme self-defeating is, als je eenmaal beseft dat we vanuit een naturalistisch denkraam geen reden hebben om te geloven dat één van onze overtuigingen waar zijn, dus ook niet de overtuiging dat het naturalisme waar is. Vanuit een naturalistisch wereldbeeld heb je geen enkele reden om aan te nemen dat we beschikken over de mogelijkheid om nauwkeurig te redeneren.

Volgens de naturalisten is ons vermogen om te redeneren het product van natuurlijke selectie en random mutatie; dit mechanisme —zo wordt verondersteld— zorgt voor een opwaarts evolutionair proces, waarbij we van basale eencellige naar uitgebreid complex meercellig leven ontwikkelen. Natuurlijke selectie is primair gericht op de overleving en voortplanting van het individu. Natuurlijke selectie is het doorgeven van gunstige eigenschappen van generatie op generatie en het verdwijnen van de minder gunstige eigenschappen. De beste aan het milieu aangepaste organismen hebben de grootste overlevingskans en daar is het mechanisme van natuurlijke selectie op gericht. Dus als menselijk redeneren op een natuurlijke manier evolueerde, dan is het gericht op overleven en reproductie (voortplanting). Geeft dit ons een basis om te kunnen vertrouwen op ons redenerend vermogen als het gaat om vragen betreffende de kosmologie, kwantummechanica of neurowetenschappen? Nee, in het geheel niet. In het beste geval zijn onze cognitieve vermogens functioneel als het gaat om het vinden van bessen of om een speer te gebruiken tegen een vijand of om iets te doen om aantrekkelijk te zijn voor een mogelijke partner waarmee je je kan voortplanten.

Het redenerend vermogen van de mens dient hetzelfde evolutionaire doel als de eigenschappen van andere dieren, zoals de rode billen van een baviaan / Bron: Janeb13, PixabayHet redenerend vermogen van de mens dient hetzelfde evolutionaire doel als de eigenschappen van andere dieren, zoals de rode billen van een baviaan / Bron: Janeb13, Pixabay
Met andere woorden, ons redenerend vermogen dient hetzelfde evolutionaire doel als de eigenschappen van andere dieren (bijvoorbeeld de klauwen van een leeuw, het fluiten van een vogel of de rode billen van een baviaan). We stellen ons vertrouwen niet in de eigenschappen van dieren om ons naar de waarheid te leiden, omdat zij nièt zijn ontwikkeld voor dat doel. Waarom zouden we dan wel vertrouwen hebben in onze eigen overtuigingen als deze het gevolg zijn van dezelfde evolutionaire processen? Voor naturalisten is er geen enkele manier om dit probleem te tackelen. Om dit probleem het hoofd te bieden, zullen ze met argumenten moeten komen en deze zullen noodzakelijkerwijs de betrouwbaarheid van de menselijke rede veronderstellen en dat is nu net het probleem waar ze tegenaan lopen. Kan men dan niet bijvoorbeeld wetenschappelijk vaststellen dat onze cognitieve faculteiten echt betrouwbaar zijn? Ook hiervoor geldt dat we eerst noodzakelijkerwijs de betrouwbaarheid van de menselijke rede moeten veronderstellen. Gegeven naturalisme en evolutionisme, is er evenwel geen enkele reden om vertrouwen te hebben in onze eigen overtuigingen. Als we kortom het naturalisme serieus nemen, dan kunnen wij ons redenerend vermogen niet serieus nemen en stort de wetenschap in elkaar.

De vermaarde Canadees-Amerikaans filosoof en professor aan de University of California, San Diego (UCSD), Patricia Smith Churchland, geeft dit probleem met naturalisme toe in haar artikel Epistemology in the Age of Neuroscience:

“Looked at from an evolutionary point of view, the principal function of nervous systems is to enable the organism to move appropriately. Boiled down to essentials, a nervous system enables the organism to succeed in the four F’s: feeding, fleeing, fighting, and reproducing. The principal chore of nervous systems is to get the bodyparts where they should be in order that the organism may survive. Insofar as representations serve that function, representations are agood thing. Getting things right in space and time, therefore, is acrucially important factor for nervous systems, and there is oftenconsiderable evolutionary pressure deriving from considerations ofspeed. Improvements in sensorimotor control confer an evolutionary advantage: a fancier style of representing is advantageous so longas it is geared to the organism’ way of life and enhances theorganism’s chances of survival. Truth, whatever that is, definitely takes the hindmost.[1]"

De prominente Amerikaanse atheïstische filosoof Thomas Nagel, hoogleraar rechten en filosofie aan de New York University, geeft hetzelfde toe in zijn boek Mind and Cosmos:

“Evolutionary naturalism implies that we shouldn’t take any of our convictions seriously, including the scientific world picture on which evolutionary naturalism itself depends.[2]”

'The evolutionary argument against Naturalism' van Alvin Plantinga

De laatste jaren is de formulering van de Amerikaanse filosoof Alvin Carl Plantinga bekend geworden die het 'The evolutionary argument against Naturalism' noemt. Het evolutionaire argument tegen naturalisme van Plantinga is vrij complex en ik hoop dat ik de kwintessens adequaat weet weer te geven. Hij heeft het niet alleen schriftelijk uiteengezet, maar hij legt zijn argument ook regelmatig voor een breder publiek mondeling uit. Op een bijeenkomst van 'The Veritas Forum' op de New York-universiteit (New York University, NYU), legt Alvin Plantinga bijvoorbeeld op bondige wijze uit waarom naturalisme een zelfweerleggende filosofie is.[3/4] Zijn argument bestaat uit drie premissen.

Hij zegt dat wanneer naturalisme en evolutionisme beiden waar zouden zijn, dat onze onze cognitieve faculteiten of kenvermogens —hiermee worden de mechanismen bedoeld die onze overtuigingen produceren, zoals herinnering, waarneming, introspectie en logisch redeneren— naar alle waarschijnlijkheid niet betrouwbaar zijn (premisse 1):

  1. Als de evolutie waar is, dan is alles in de natuur door een proces ontstaan welke slechts is gericht om nuttige organen/organismen te ontwikkelen ten behoeve van de overleving.
  2. De menselijke intelligentie en zijn vermogen tot redeneren is geëvolueerd omdat het een nuttig instrument is gebleken om te overleven.
  3. Iets dat betrouwbaar is gebleken om te overleven, leidt niet automatisch tot de waarheid.

Je kunt dus nooit weten of onze intelligentie en redeneervermogen leidt tot waarheid. Zo kan ik bepaalde opvattingen hebben die voordelig voor mij zijn om te overleven, doch incorrect zijn, zonder dat ik mij dat besef en ik zal het ook nooit beseffen. Als het naturalisme (en atheïsme) waar is, betekent dit dat de rede is ontstaan op grond van mechanismen welke gericht zijn op overleving en niet op waarheid of waarheidsvinding. Je denkt kennis over de wereld te hebben, maar je zult nooit ware kennis over de wereld verkrijgen. Als bovenstaande redenering juist is, dan is naturalisme zelfweerleggend.

Alvin Plantinga vat dit punt bondig samen:

"…neurology causes adaptive behavior and also causes or determines belief content [according to naturalism]: but there is no reason to suppose that the belief content thus determined is true. All that’s required for survival and fitness is that the neurology cause adaptive behavior; this neurology also determines belief content, but whether or not that content is true makes no difference to fitness. Certain NP [neuro-physiological] properties are selected for, because they contribute to fitness. These NP properties also cause or determine belief content; they associate a content or proposition with each belief. The NP properties are selected, however, not because they cause the content they do, but because they cause adaptive behavior. If the content, the proposition determined by the neurology (the NP properties of the belief) is true, fine. But if it is false, that’s no problem as far as fitness goes.[5]"

De tweede premisse luidt als volgt. Als je inziet dat de eerste premisse waar is, en als je gelooft dat evolutie en naturalisme waar zijn, dan is er sprake van een defeater voor je aanname dat je cognitieve vermogens betrouwbaar zouden zijn.[6] Dan heb je een legitieme reden om deze aanname te verwerpen. Je hebt immers een defeater voor de overtuiging dat jouw cognitieve mechanismen betrouwbaar zijn. Daardoor is het voor jou niet langer rationeel om te geloven dat je cognitieve mechanismen betrouwbaar zijn. Rationaliteit vereist dat je deze opvatting opgeeft.

Dan nu de derde premisse van het argument. Deze behelst dat eenieder die een defeater heeft voor de opvatting dat zijn overtuigingen op een betrouwbare manier zijn geproduceerd, tegelijk een defeater heeft voor elk van zijn overtuigingen. Niet alleen voor naturalisme en evolutietheorie zelf als die tot die overtuigingen behoren, maar tevens voor alle andere overtuigingen. In feite heb je dan een defeater voor elke aanname die gebaseerd is op je cognitieve vermogens en dat zijn dus alle overtuigingen. Daarom is het geloof in naturalisme en evolutie zelfweerleggend, het schiet zichzelf in de voet, er is sprake van een zelf-referentiële inconsistentie. In feite ondermijnt een naturalistisch-evolutionistisch denkbeeld of wereldbeschouwing de rationaliteit van dat denkbeeld en van al je andere denkbeelden. Het is derhalve niet rationeel om in de combinatie van naturalisme en evolutietheorie te (blijven) geloven.

Uit deze drie premissen volgt kortom dat naturalisme en evolutietheorie tezamen zelfondermijnend zijn. Eenieder die op de hoogte is van dit argument kan dus niet rationeel in beide blijven geloven.

Let op!
De vraag is dus niet hoe de dingen zijn, maar hoe ze zouden zijn indien zowel evolutie als naturalisme waar was. Plantinga merkt op dat hij er, net als ieder ander, van overtuigd is dat onze kenvermogens grotendeels betrouwbaar zijn en dat juiste overtuigingen eerder tot geslaagde actie zullen leiden dan onjuiste. Maar dat is het punt niet. De kwestie is hoe de zaken er voor zouden staan als evolutie en naturalisme waar zouden zijn.[7]

"Zou iemand vertrouwen stellen in de overtuigingen van een apengeest, als er in zo'n geest al overtuigingen zijn?" / Bron: Pixel Mixer, Pixabay"Zou iemand vertrouwen stellen in de overtuigingen van een apengeest, als er in zo'n geest al overtuigingen zijn?" / Bron: Pixel Mixer, Pixabay

Darwins 'vreselijke twijfel'

Naturalisme geeft ons geen reden om te denken dat we kunnen vertrouwen op onze rede. Met het afwijzen van God, hebben naturalisten de weg afgesneden om te denken dat de menselijke rede kan leiden tot waarheid. Darwin zag dat zelf ook in en hij brengt dat op dramatische wijze onder woorden in een brief die hij schreef in de laatste maanden van zijn leven, op 3 juli 1881.

But then with me the horrid doubt always arises whether the convictions of man's mind, which has been developed from the mind of the lower animals, are of any value or at all trustworthy. Would any one trust in the convictions of a monkey's mind, if there are any convictions in such a mind?[8]

In Darwins visie zijn we allemaal slechts doorgeschoten apen en hij vraagt zich (terecht) af wat de overtuigingen van een ontwikkelde aap, en dus ook van hemzelf, eigenlijk waard zijn? Darwin merkte op dat bij hem "altijd de vreselijke twijfel opkomt of de overtuigingen van de menselijke geest, die ontwikkeld is uit de geest van lagere dieren, wel enige waarde kunnen hebben of zelfs maar enigszins betrouwbaar kunnen zijn. Zou iemand vertrouwen stellen in de overtuigingen van een apengeest, als er in zo'n geest al overtuigingen zijn?" Hoe is het mogelijk dat Darwins volgelingen maar zelden toekomen aan een dergelijke kritische reflectie?

Theïsme en rationaliteit

Welke grond heeft de theïst om aan te nemen dat de menselijke rede kan leiden tot waarheid? Stanley Jaki (eigenlijk Szaniszló László Jáki), een vooraanstaand wetenschapsfilosoof en professor in de natuurkunde, biedt misschien wel het beste antwoord op deze vraag. In een artikel, genaamd 'The Origin of Science', beschrijft hij hoe het christelijke theïsme de rationaliteit van de mens verankert in Gods rationaliteit en hoe het christendom verantwoordelijk was voor de opkomst van de wetenschap. Hieronder een fragment:

Meeting of doctors at the University of Paris. From a medieval manuscript. / Bron: Étienne Collault, Wikimedia Commons (Publiek domein)Meeting of doctors at the University of Paris. From a medieval manuscript. / Bron: Étienne Collault, Wikimedia Commons (Publiek domein)
"Once more the Christian belief in the Creator allowed a break-through in thinking about nature. Only a truly transcendental Creator could be thought of as being powerful enough to create a nature with autonomous laws without his power over nature being thereby diminished. Once the basic among those laws were formulated science could develop on its own terms."

"The Christian idea of creation made still another crucially important contribution to the future of science. It consisted in putting all material beings on the same level as being mere creatures. Unlike in the pagan Greek cosmos, there could be no divine bodies in the Christian cosmos. All bodies, heavenly and terrestrial, were now on the same footing, on the same level. This made it eventually possible to assume that the motion of the moon and the fall of a body on earth could be governed by the same law of gravitation. The assumption would have been a sacrilege in the eyes of anyone in the Greek pantheistic tradition, or in any similar tradition in any of the ancient cultures."

"Finally, man figured in the Christian dogma of creation as a being specially created in the image of God. This image consisted both in man’s rationality as somehow sharing in God’s own rationality and in man’s condition as an ethical being with eternal responsibility for his actions. Man’s reflection on his own rationality had therefore to give him confidence that his created mind could fathom the rationality of the created realm."

"At the same time, the very createdness could caution man to guard against the ever-present temptation to dictate to nature what it ought to be. The eventual rise of the experimental method owes much to that Christian matrix."[9]

Conclusie

Atheïsten beweren dat naturalisme het wereldbeeld is dat het meest compatibel is met wetenschap en dat theïsme onwetenschappelijk is. Maar als naturalisme (i.c.m. evolutie) ons niet voorziet in een grond om onze verstandelijke vermogens te vertrouwen, waarom zouden we dan om het even welke redenering aanvaarden, naturalistisch of niet? Dat zou irrationeel zijn. Je gaat geen wereldbeeld aanhangen dat zichzelf ondergraaft. De combinatie van naturalisme en evolutietheorie ondermijnt zichzelf. Plantinga betoogt dan ook dat er een diep conflict is tussen naturalisme en dus atheïsme enerzijds en wetenschap anderzijds. Volgens de filosoof verdient het theïsme en niet het naturalisme de titel 'wetenschappelijke wereldbeschouwing'.

'God als misvatting': een product van verstandelijke vermogens die —uitgaande van het naturalistisch-evolutionaire paradigma van Dawkins— niet te vertrouwen zijn / Bron: Cover van 'The God Delusion''God als misvatting': een product van verstandelijke vermogens die —uitgaande van het naturalistisch-evolutionaire paradigma van Dawkins— niet te vertrouwen zijn / Bron: Cover van 'The God Delusion'

Dawkins is niet sceptisch genoeg (en als hij dat wel was dan zou hij van zijn geloof vallen)

De Brits etholoog en evolutiebioloog Richard Dawkins is één van de bekendste schrijvers over de evolutietheorie en een militant atheïst. Op het einde van zijn boek 'The God Delusion' (Nederlandse vertaling: 'God als misvatting') geeft hij toe dat we op basis van de evolutietheorie onze eigen verstandelijke vermogens niet volledig kunnen vertrouwen. Uit zijn wereldbeeld dringt zich een voor hem hele nare en onoverkomelijke conclusie op, die hij echter niet in zijn volle omvang tot zich door laat dringen. Ik laat Sean McDowell aan het woord:

"Toward the end of 'The God Delusion', Dawkins admits that since we are the product of natural selection, our senses cannot be fully trusted. After all, according to Darwinian evolution, our senses have been formed to aid survival, not necessarily to deliver true belief. Since a human being has been cobbled together through the blind process of natural selection acting on random mutation, says Dawkins, it's unlikely that our views of the world are completely true. (...)

Dawkins is on the right track to suggest that natauralism should lead people to be sceptical about trusting theur senses. Dawkins just doesn´t take this sekpticism far enough.

In 'Miracles' [Nederlandse vertaling: 'Wonderen'], C.S. Lewis points out that knowledge depends upon the reliability of our mental faculties. If human reasoning is not trustworthy, then no scientific conclusions can be considered true or false. In fact, we couldn't have any knowledge about the world, period. Our senses must be reliable to acquire knowledge of the world, and our reasoning faculties must be reliable to process the acquired knowledge. But this raises a particularly thorny dilemma for atheism. If the mind has developed through the blind, irrational, and material proces of Darwinian evolution, then why should we trust it at all? Why should we believe that the human brain —the outcome of an accidental process— actually puts us in touch with reality? Science cannot be used as an answer to this question, because science itself relies upon these very assumptions.[10]"

Noten:
  1. Patricia Smith Churchland. Epistemology in the Age of Neuroscience. The Journal of Philosophy, Vol. 84, No. 10, Eighty-Fourth Annual Meeting American Philosophical Association, Eastern Division. (Oct., 1987), pp. 544—553.
  2. Thomas Nagel. Mind and Cosmos: Why the Materialist Neo-Darwinian Conception of Nature Is Almost Certainly False. Oxford University Press, 2012. p.28.
  3. "The Veritas Forum is a non-profit organization which works with Christian students on college campuses to host 'forums' centered on the exploration of truth and its relevancy in human life, through the questions of philosophy, religion, science, and other disciplines." (Bron: Wikipedia)
  4. Op YouTube is een gedeelte van de lezing te beluisteren: http://youtu.be/h1Qv8tk9_tM
  5. J. B. Stump (Editor), Alan G. Padgett (Editor). The Blackwell Companion to Science and Christianity. Alvin Plantinga. Hoofdstuk 10: 'The evolutionary argument against Naturalism', p.110.
  6. Argumenten kun je bekritiseren op geldigheid, op de aanwezigheid van een cirkelredenering, enz.., maar dat kan bij basale overtuigingen niet. Wil je de rationaliteit daarvan ondermijnen, dan moet je met defeaters komen. In de kennistheorie of epistemologie is een defeater de overtuiging B1 welke onverenigbaar is met een andere overtuiging B2, waarbij argumenten of bewijs voor B1 gebruikt kunnen worden om B2 te weerleggen. Defeaters zijn dus redenen om te denken dat je overtuiging onwaar is of op een onbetrouwbare manier is geproduceerd.
  7. Alvin Plantinga. Het echte conflict: Wetenschap, religie en naturalisme. Buijten & Schipperheijn, Amsterdam, 2014, p.262.
  8. Uit een brief van Darwin aan William Graham d.d. 3 juli 1881.
  9. Aangehaald in: Why atheism is self-defeating, Scott Youngren, http://godevidence.com
  10. Sean McDowell en Jonathan Morrow. Is God Just a Human Invention? And Seventeen Other Questions Raised by the New Atheists. Kregel Publications, 2010, p.38-39.

Lees verder

© 2013 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Argumenten: inductieve en deductieve logicaArgumenten: inductieve en deductieve logicaWanneer je een bepaalde stelling verdedigen en beargumenteren moet is het handig als je je positie tegenover de stelling…
Argumenteren (argumentatie-analyse)Argumenteren (argumentatie-analyse)Argumentatieanalyse is een manier om een debat, betoog of discussie te analyseren. Het is aan te raden om voor het schri…
August StrindbergJohan August Strindberg is een van de meest bekende en belangrijkste auteurs van Zweden. Hij leefde van 1849 tot 1912 en…
Drogredeneringen in forumdiscussies, hoe herken je ze?Je kent het wel. Je leest de comments op een nieuwsbericht, of je bladert door een draadje op een internetforum. Er is e…
Wereldzielen zien geen kadersWereldzielen zien geen kadersWellicht een utopie of enig moment toch niet meer? Geen oorlogen, geen grenzen, maar één volk. We zien het nu nog slecht…
Ik denk dus ik ben: Descartes' filosofisch systeemIk denk dus ik ben: Descartes' filosofisch systeemRené Descartes was een Franse filosoof die de vader van de moderne filosofie genoemd kan worden. En erg bekend door zijn…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: WikimediaImages, Pixabay
  • Alvin Plantinga. Het echte conflict: Wetenschap, religie en naturalisme. Buijten & Schipperheijn, Amsterdam, 2014.
  • Brief van Darwin aan William Graham d.d. 3 juli 1881.
  • Dr. Michael Green. Reality - Het begin van een antwoord. Evangelische Omroep, Hilversum, zj.
  • Dr. Rik Peels, Vrije Universiteit Amsterdam. Alvin Plantinga over conflict en harmonie tussen geloof en wetenschap. N.a.v. Alvin Plantinga, Where the Conflict Really Lies: Science, Religion, and Naturalism (Oxford: Oxford University Press, 2011), xvi+359 pp., ISBN 978-0-19-981209-7.
  • http://en.wikipedia.org
  • http://youtu.be/h1Qv8tk9_tM (Alvin Plantinga: Is Naturalism Self-Defeating?)
  • J. B. Stump (Editor), Alan G. Padgett (Editor). The Blackwell Companion to Science and Christianity. Alvin Plantinga. Hoofdstuk 10: 'The evolutionary argument against Naturalism'.
  • www.allaboutphilosophy.org
  • www.repository.naturalis.nl
  • Patricia Smith Churchland. Epistemology in the Age of Neuroscience. The Journal of Philosophy, Vol. 84, No. 10, Eighty-Fourth Annual Meeting American Philosophical Association, Eastern Division. (Oct., 1987), pp. 544—553.
  • Scott Youngren. Why atheism is self-defeating. http://godevidence.com
  • Thomas Nagel. Mind and Cosmos: Why the Materialist Neo-Darwinian Conception of Nature Is Almost Certainly False. Oxford University Press, 2012.
  • Sean McDowell en Jonathan Morrow. Is God Just a Human Invention? And Seventeen Other Questions Raised by the New Atheists. Kregel Publications, 2010.
  • Tom Gilson, Carson Weitnauer. True Reason: Christian Responses to the Challenge of Atheism. Patheos Press, 2012.
  • Afbeelding bron 1: Ernst Haeckel, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • Afbeelding bron 2: Janeb13, Pixabay
  • Afbeelding bron 3: Pixel Mixer, Pixabay
  • Afbeelding bron 4: Étienne Collault, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • Afbeelding bron 5: Cover van 'The God Delusion'
Reacties

Hans, 23-09-2017
Dat geldt op de keper beschouwd voor alle waarheidsclaims. Als je een waarheidsdefinitie hanteert die absolute waarheid vereist kan daar gewoonweg niets aan beantwoorden (behalve misschien logica of wiskunde, maar ook daarover kan je discussiëren). Descartes heeft het geprobeerd, maar mislukte, net zoals diegenen voor of na hem.
Met een waarheidsdefinitie die stelt dat je iets voor waar mag aannemen als je vanuit je epistemologische positie niets anders kunt dan redelijkerwijze aannemen dat iets waar is tenzij je jezelf zou verloochenen, dan is dat een voldoende grond voor zekerheid (en mag je dus met relatief vertrouwen het vliegtuig nemen of met de auto rijden, of ook: de evolutieleer accepteren of theïsme accepteren; velen accepteren beide. Dat mag. Niemand beschikt over een voldoende grondslag om het tegendeel te claimen). Als iets nuttig blijkt voor overleven, ben je gerechtigd aan te nemen dat het waar is (tot het tegendeel bewezen is). Maar (absoluut) zeker weten we dat inderdaad nooit. Er is nu eenmaal niets waarvan we dat weten. Je kan (en mag) uiteraard wel denken (aannemen) dat je iets absoluut zeker bent, maar aantonen kan je dat nooit; je zal er nooit in slagen iedereen daarvan te overtuigen, omdat er nu eenmaal geen sluitende laatste grond te vinden is. Reactie infoteur, 25-09-2017
U gaat ervan uit dat we de waarheid kunnen kennen of vinden, of op z'n minst (zo dicht mogelijk) kunnen benaderen. Maar als evolutie en naturalisme beiden waar zouden zijn, is er geen goede grond om te veronderstellen dat dit mogelijk is. Er is in dat geval zelfs geen enkele reden om te veronderstellen dat evolutie en naturalisme waar zijn. Met de woorden van de filosoof William Lane Craig: "Indeed, for the naturalist, since our cognitive faculties are not selected for truth but for survival, there is no basis at all to think that our faculties are reliable, for there is no probability that beliefs that promote survival will be true."

In een heel strikte zin kunnen we inderdaad nooit iets absoluut bewezen beschouwen. Dat onderwerp komt uitgebreid aan bod in mijn artikel 'Radicaal scepticisme: kwade-geest-hypothese (Descartes)' (https://goo.gl/QX4iPw), en heeft raakvlakken met het alhier besproken onderwerp.

Dit was mijn laatste reactie in dit lijntje. Nog bedankt.

Hans, 12-09-2017
Dat is nou net wat ik bedoel. Iets wat betrouwbaar is gebleken voor overleving kan net zo goed wél tot waarheid leiden. Alleen is het inderdaad zo dat we het nooit absoluut zeker weten. Mensen die vliegtuigen nemen of met auto's rijden gaan ervan uit dat de wetenschap die dat mogelijk maakte wel degelijk voldoende tot waarheid aanleiding gaf. Die zijn daar blijkbaar voldoende zeker van, anders zouden ze dat niet riskeren. Reactie infoteur, 16-09-2017
Zeker, het kan tot waarheid leiden en net zo goed niet. Want iets wat werkt of zinvol is voor je overleving en waar je je vertrouwen op stelt, hoeft nog niet waar te zijn. Maar je zult het nooit weten als naturalisme en evolutionisme beiden waar zijn. En dat geldt ook voor het paradigma zelf dat daarmee zichzelf ondermijnt.

Hans, 05-07-2017
Het probleem met deze redenering is dat er uit de stelling "Iets dat betrouwbaar is gebleken om te overleven, leidt niet automatisch tot de waarheid" de conclusie zou kunnen getrokken worden dat "Iets dat betrouwbaar is gebleken om te overleven, automatisch leidt tot onwaarheid."

Iets wat betrouwbaar is gebleken om te overleven kan zowel tot waarheid als tot onwaarheid leiden. Mocht het telkens tot onwaarheid leiden, wees dan maar gerust, van overleven is dan geen sprake. Dus de aanname dat het in de meeste gevallen tot waarheden aanleiding geeft is behoorlijk redelijk. Dat ze niet automatisch tot waarheid leidt is ook redelijk. Je kan dus gerust, maar met de nodige voorzichtigheid, verder vertrouwen op je door de evolutie tot stand gebrachte menselijke intelligentie. Reactie infoteur, 06-07-2017
"Leidt niet automatisch tot de waarheid" is absoluut niet hetzelfde als "automatisch leidt tot onwaarheid".

Indien naturalisme en evolutionisme beiden waar zouden, kan je nooit weten of onze intelligentie en redeneervermogen tot waarheid leiden. Zo kan ik bepaalde opvattingen hebben die voordelig voor mij zijn om te overleven, maar incorrect zijn, zonder dat ik mij dat besef en zonder dat ik ooit zal beseffen. Dit geldt overigens ook voor de opvatting: "Mocht het telkens tot onwaarheid leiden, wees dan maar gerust, van overleven is dan geen sprake." En "in de meeste gevallen tot waarheden aanleiding geeft" is een prachtige aanname of geloofsopvatting, maar je zult -gegeven naturalisme en evolutionisme- nóóit weten welke gevallen dat zijn.
Ik stel mijn vertrouwen niet op een (filosofisch) paradigma dat self-defeating is.

Peter, 26-10-2016
Het artikel is een woordspelletje om het bestaan van een god, in dit geval de christelijke god, aanneembaar te maken. Het voegt zich in een lijst van filosofische argumenten die in het artikel niet besproken worden, maar die er wel zijn, maar die nog nooit het bestaan van god hebben aangetoond, laat staan bewezen. Je kunt nu eenmaal god niet in bestaan filosoferen. Het enigste wat telt is empirisch bewijs voor het bestaan van een god. Ik vraag hier naar, en het antwoord blijft uit. Het enigste wat de auteur doet is proberen de bewijslast bij mij of de wetenschap te leggen, maar de bewijslast ligt bij degene die een claim maakt. Dat is de auteur, en ook meneer Plantinga die in het artikel wordt besproken.

In dit artikel gaat het om het volgende. Wetenschap heeft aangetoond dat als je denkt of iets doet dat er dan impulsen in de hersenen plaatsvinden. Op deze impulsen zijn dus ook onze cognitieve vermogens gebaseerd. Sommige mensen menen te weten dat we niet alleen op deze impulsen kunnen vertrouwen om de juistheid van onze cognitieve vermogens vast te stellen. In dit artikel wordt beweerd dat god degene is die het mogelijk maakt, of maakte, dat we op de juistheid van onze cognitieve vermogens kunnen vertrouwen. Ik citeer de auteur; hoe het christelijke theïsme de rationaliteit van de mens verankert in Gods rationaliteit, en nogmaals een citaat; Volgens de filosoof verdient het theïsme en niet het naturalisme de titel 'wetenschappelijke wereldbeschouwing'. Einde citaten. Bemerk dat het de auteur is die een claim maakt.
Wetenschappers daartegen hebben geconstateerd dat er impulsen in de hersenen plaatsvinden als je denkt, of iets doet. Wetenschappers verhouden zich tot wat er geconstateerd is en beweren niets meer dan dat. Er moet zeker nog meer ontdekt worden hoe dit alles precies werkt, maar bemerk dat de wetenschap buitenom wat er geconstateerd is geen claim maakt, en dat doe ik ook niet.

Ik laat me niet van de wijs brengen door op de auteur zijn tweede verzoek in te gaan om mijn zaak te onderbouwen. Ik ben geen wetenschapper, ik beweer ook niets en heb daarom ook geen zaak. Door mij een zaak aan proberen te praten wordt geprobeerd mij te laten antwoorden, en wordt verzocht op gelijkwaardige voet te komen.
De bewijslast voor een claim bij diegenen leggen die de claim niet maken is een oude truc om met gelijkwaardige argumenten te kunnen komen, volgens het motto; Wij kunnen niets bewijzen, maar jullie ook niet.
Het wordt als iemand die zich van geen kwaad bewust is voor de rechter slepen en zeggen; Bewijs dat je nog nooit gestolen hebt, nooit iemand mishandeld hebt, nooit iemand verkracht hebt, en nooit iemand vermoord hebt. Als u dit niet kunt bewijzen kan ik ook gelijk hebben. Zou u dit goedkeuren? Nee, natuurlijk niet, en het is precies de reden waarom de bewijslast bij degene ligt die een claim maakt. Reactie infoteur, 26-10-2016
De kern van het artikel is dat wanneer naturalisme en evolutionisme beiden waar zouden zijn, onze cognitieve faculteiten naar alle waarschijnlijkheid niet betrouwbaar zijn. Deze claim wordt in het artikel onderbouwd.* U lijkt het daar niet mee eens te zijn. Welnu, verschaf mij dan –gegeven de combinatie naturalisme en evolutionisme– een basis om te kunnen vertrouwen op ons redenerend vermogen. Dat doet u echter niet. U blijft in gebreke.

Op de 'infoteurpagina' (tartuffel.infoteur.nl), staat dat we ons in discussies (tegenwoordig) beperken tot maximaal drie reacties. Dit is daarom mijn laatste reactie in dit lijntje.

(*) Het artikel gaat dus nièt over het bestaan van God.

Peter, 25-10-2016
Ik maak geen cirkelredenering. De auteur beschrijft in zijn reactie iets dat op een cirkelredenering lijkt, maar gebaseerd is op zijn woordenkeus, en niet die van mij. Ik schreef dat de wetenschap nooit iets meer gevonden heeft dan impulsen in de hersenen.
Sommige gelovigen menen te weten dat dit niet genoeg is, en om een zaak te maken wordt er beweerd dat wetenschap ontoereikend is om de juistheid van onze cognitieve vermogens te verklaren. De wetenschap gaat er echter niet van uit dat er meer is dan impulsen in de hersenen, zelfs als nog niet alles begrepen wordt hoe dit werkt. Dan wordt door sommige mensen de god van de gaps theorie gebruikt en de rest verklaard met god. Het is aan deze mensen om uit te leggen hoe dit dan werkt.

Je ziet het steeds weer. Om een zaak te maken wordt er van diegenen die niet van een bepaalde theorie uitgaan, gebaseerd op het bestaan van een god, verwacht dat die dan een zaak maken om het tegendeel te bewijzen. Zelf hebben deze gelovigen niet het minste bewijs om hun zaak sterk te maken. Hoe kunnen deze mensen dan weten dat er meer nodig is dan impulsen in de hersenen om op de juistheid van cognitieve vermogens te kunnen vertrouwen? Hoe kan iemand weten niet op de juistheid van cognitieve vermogens te kunnen vertrouwen zonder een god, maar wel vertrouwt op de juistheid van eigen cognitief vermogen dat een god bestaat? Een god die niet eens waar te nemen is. Leg het eens uit! Reactie infoteur, 26-10-2016
U gaat niet in op mijn vraag. Wat de wetenschap te dezen wel of niet zou vinden is totaal irrelevant, want de wetenschap is gebaseerd op onze cognitieve faculteiten. Geef mij dus eerst –gegeven de combinatie naturalisme en evolutionisme– een basis om te kunnen vertrouwen op ons redenerend vermogen.

(N.B.: U hoeft niet het tegendeel van iets te bewijzen, u hoeft alleen maar úw zaak te onderbouwen.)

Peter, 25-10-2016
Je kunt in dit artikel nogmaals waarnemen hoe mensen die in iets willen geloven van alles verzinnen om hun geloof te onderbouwen. Ik citeer de auteur; Het is heel eenvoudig om in te zien dat het naturalisme self-defeating is, als je eenmaal beseft dat we vanuit een naturalistisch denkraam geen reden hebben om te geloven dat één van onze overtuigingen waar zijn, dus ook niet de overtuiging dat het naturalisme waar is. Vanuit een naturalistisch wereldbeeld heb je geen enkele reden om aan te nemen dat we beschikken over de mogelijkheid om nauwkeurig te redeneren. Einde citaat.
Vervolgens een citaat dat volgens de auteur de visie van Plantinga is. Citaat; Hij zegt dat wanneer naturalisme en evolutionisme beiden waar zouden zijn, dat onze onze cognitieve faculteiten —hiermee worden de mechanismen bedoeld die onze overtuigingen produceren, zoals herinnering, waarneming, introspectie en logisch redeneren— naar alle waarschijnlijkheid niet betrouwbaar zijn (premisse 1): Einde citaat.

De filosoof Plantinga is gelovig, dat mag, maar Plantinge filosofeert fout. Dat doet de auteur van dit artikel ook.
De kern van beide citaten is dat ons vermogen tot herinneren, waarnemen en logisch redeneren niet betrouwbaar is als naturalisme waar is. Zoals veel mensen weten is de visie van de wetenschap dat dingen die wij doen, en iets dat we waarnemen geleid wordt door impulsen in de hersenen. Hier alleen vertrouwt de theïst niet op, en natuurlijk is god degene die het mogelijk maakte dat we op onze waarnemingen kunnen vertrouwen.

Dat je op impulsen van de hersenen kunt vertrouwen bewijst het volgende. Denk dit, in drie seconden klap ik in mijn handen. Dit doe je vervolgens, en het feit is dat ik hier op kan vertrouwen en weet zeker dat wat ik waarneem juist is. Wetenschap heeft verklaard hoe dit werkt, en heeft nooit iets meer gevonden dan impulsen in de hersenen.
Nu zou volgens de auteur, en de filosoof Plantinga hier een god voor nodig zijn geweest. Wat er buiten om impulsen in de hersenen bij komt kijken dat god gegeven is wordt niet verklaard. Ik zou zo zeggen, bewijs dat een god bestaat, en daarna dat die god verantwoordelijk is voor ons vermogen om op iets te vertrouwen. Geen filosofische stellingen geredeneerd vanuit de luie stoel die nog steeds niets bewijzen of zelfs maar iets aantonen, zoals in dit artikel. Geef ons niet gelovigen bewijs dat we kunnen waarnemen. Reactie infoteur, 25-10-2016
Bedankt voor uw reactie. De kern is dat wanneer naturalisme en evolutionisme beiden waar zouden zijn, onze cognitieve faculteiten naar alle waarschijnlijkheid niet betrouwbaar zijn.

U komt met een cirkelredenering. Onze cognitieve faculteiten zijn betrouwbaar, want de wetenschap heeft dat aangetoond. Maar waarop is de wetenschap gebaseerd? Juist ja, op onze cognitieve faculteiten.

Uitgaande van de combinatie naturalisme en evolutionisme is er echter helemaal geen reden om uit te gaan van de betrouwbaarheid van onze cognitieve faculteiten. De rede is dan immers ontstaan op grond van mechanismen welke gericht zijn op overleving en niet op waarheid of waarheidsvinding. Ik zou zo zeggen, geef mij eerst –gegeven de combinatie naturalisme en evolutionisme (waar u kennelijk vanuit gaat)– een basis om te kunnen vertrouwen op ons redenerend vermogen als het gaat om de vragen die u stelt, zonder daarbij te vervallen in een cirkelredenering.

Tartuffel (2.971 artikelen)
Laatste update: 14-09-2024
Rubriek: Mens en Samenleving
Subrubriek: Filosofie
Bronnen en referenties: 20
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Artikelen met het label 'Mijn kijk op…' bevatten naast objectieve informatie ook een persoonlijke mening en/of ervaring.