Opgroeien: De adolescentieperiode

Wanneer kinderen in de adolescentieperiode komen, vinden ouders de kinderen vaak lastig. Ze denken dat de adolescent alleen nog maar aan zichzelf denkt en dat hij totaal andere normen en waarden heeft als zijn ouders. De adolescent is echter niet gewoon maar lastig, hij gaat door een periode van grote onzekerheid en zelfbewustzijn heen. Ook zijn er grote veranderingen in zijn lichaam. Uiteraard gaat dat, ook bij de puber zelf, niet altijd van een leien dakje.

Problemen in zicht

“Mijn dochter is al ongesteld, haar borsten groeien ook behoorlijk en ze is nog maar twaalf. Ze groeit uit al haar kleding en heeft nergens zin in behalve met vriendinnen rondhangen. Op school doet ze haar best niet en ze haalt slechte cijfers. Ze laat alles in haar kamer rondslingeren en ruimt niets op. Wanneer ik haar vraag om even een boodschap voor me te doen heeft ze geen zin en maakt ze ruzie. Ze maakt trouwens om de haverklap ruzie, behalve als ze bij anderen is dan is ze de gezelligheid zelf. Als ik haar verbied om uit te gaan begint ze te schreeuwen en te huilen.” De problemen van adolescentie in het kort. Wanneer kinderen tussen de basisschool en de volwassenheid komen, verandert hun geest en lichaam drastisch. De periode waarin het kind rijpt van kind tot volwassene wordt tegenwoordig de adolescentie genoemd.

Wat nu?

Door veranderingen die plaats hebben gevonden in de maatschappij, de afgelopen tientallen jaren, is de adolescentieperiode vervroegd. Ondanks dat de lichamelijke rijping tegenwoordig steeds vroeger plaatsvindt, wordt de sociale rijpheid steeds later bereikt. De adolescent komt in een soort ‘twilight-zone’ terecht. Ze zijn te groot om in het clubhuis op de kook- of knutselclub te gaan, maar te klein om in het café met vrienden rond te hangen. Daarbij komt de invloed van de lichamelijke rijping, in het bijzonder het seksuele rijpingsproces en de invloed daarvan op de emotionele ontwikkeling. De frustraties die daarmee gepaard gaan, leiden tot conflicten met de volwassenen die een leidinggevende rol spelen in het leven van de adolescent. De confrontaties in de adolescentieperiode ontstaan doordat het beeld wat de adolescent van zichzelf heeft opgebouwd en de eisen die de sociale omgeving aan hem stelt, vaak niet hetzelfde zijn. De opvoeders, echter, kunnen een goede bijdrage leveren aan de ontwikkeling van de jonge mens tot een zelfstandige volwassene.

De adolescentie

Tussen de twaalfde en het tweeëntwintigste jaar ligt de adolescentieperiode. Jaren terug noemden ze de eerste helft van deze periode, de puberteit. In de ontwikkelingspsychologie wordt deze term niet meer gebruikt. Omdat deze term vooral staat voor de ingrijpende lichamelijke veranderingen die van het twaalfde tot het zestiende jaar plaatsvinden. Daarmee echter gaat men voorbij aan de psychologische ontwikkelingen die op zijn minst net zo belangrijk zijn voor het volwassen worden. Een andere reden waarom deze term vervangen werd, is omdat het woord ‘puber’ nogal negatief klinkt, het is meer een scheldwoord geworden dan dat het een jonge volwassene aanduidt. Het Latijnse woord adolescentia betekent opgroeien en dat is precies wat het individu doet, opgroeien van kind tot volwassene. Ingrijpende veranderingen gaan het leven van de jonge mens totaal veranderen. Veranderingen van biologische aard, de chemische samenstelling van het lichaam verandert en er zet zich een groeispurt van het lichaam in. Veranderingen door het opkomen van nieuwe seksuele kenmerken, de jongere wordt geslachtsrijp. De fysiologische veranderingen gaan gepaard met veel emotionele en sociale veranderingen. De jonge mens gaat van afhankelijk naar een groter wordende onafhankelijkheid. Dit betekent in de praktijk natuurlijk nog niet dat zij het in die periode al zelf voor het zeggen hebben.

Mogen praten, maar niets te vertellen hebben

De laatste veertig jaar zijn er ingrijpende maatschappelijke veranderingen ontstaan. Met zijn veertiende kan een jongere al van school af en aan het werk, maar hij kan ook tot zijn vijfentwintigste blijven studeren. Wanneer hij achttien is mag hij al trouwen, maar hij kan ook tot ver in zijn twintigste bij zijn ouders blijven wonen. Jonge meisjes dragen al veel eerder make-up dan hun moeders toegestaan werd in hun jeugd. De kledingkeuze ligt vaak bij de jonge mens zelf en ook gaan de jongeren veel eerder zonder ouders op vakantie. Ook bij de keuze van een relatie en geslachtsgemeenschap is de jonge volwassene veel vrijer dan veertig jaar geleden. Door dit alles wekt een jongere de indruk al heel volwassen te zijn. Toch wil dit niet zeggen dat de adolescent door de volwassenen als volwassen wordt aanvaard. Hij mag altijd meepraten maar heeft in feite nog niets te vertellen. De volwassenen hebben het nog altijd voor het zeggen. Ouders sporen hen aan om een toekomst te kiezen, maar wanneer deze toekomst niet met de denkbeelden van de ouders overeenkomen, zullen zij deze keuze aanvechten. De adolescent wordt geslachtsrijp maar moet nog jaren wachten met het krijgen van kinderen. Ondanks de uiterlijke schijn van volwassenheid is de jonge mens dus duidelijk nog niet volwassen. De meest opvallende kenmerken van de adolescentieperiode zijn:

• De jonge mensen komen erachter dat ze een individu zijn.
• De jonge mensen beginnen te begrijpen wat ze willen in het leven.
• Het wordt de jonge mensen langzaam duidelijk wat er van ze zal worden verwacht wanneer ze een gezin stichten, een ouder worden of in hun eigen levensonderhoud moeten gaan voorzien.

Lees verder

• Opgroeien: Lichamelijke ontwikkeling bij de adolescent
• Opgroeien: Psychologische ontwikkeling van nul tot vijftien
• Opgroeien: De babyfase
• Opgroeien: Oei ik groei
• Opgroeien: De middelbare leeftijd