Codependentie en narcisme

Het komt vaak voor dat een narcist een relatie krijgt met een codependent. Dit komt omdat beide partijen elkaar feilloos aanvoelen en zich als magneten tot elkaar aangetrokken voelen. Een narcist stelt net als een codependent zijn eigenwaarde afhankelijk op van de buitenwereld, maar zal in tegenstelling tot een codependent zich niet richten op voornamelijk één bron om zijn eigenwaarde uit te putten. Waar een codependent zichzelf helemaal kan weggeven in een destructieve relatie met een narcist totdat de codependent er zelf stuk aan gaat, zal de narcist vasthouden aan meerdere bronnen om zijn eigenwaarde uit te putten, zonder daadwerkelijk iets van zichzelf weg te geven.

Het narcistisch mishandelingssyndroom

In relatie met een narcist zal een codependent continu worden gekwetst, maar daar geen consequenties aan verbinden. Een codependent blijft in een destructieve relatie met een narcist, omdat hij denkt dat wanneer hij maar genoeg van zichzelf geeft, de narcist zal veranderen en hem de liefde zal geven waar hij zo naar verlangt. Een codependent beseft niet dat hij die liefde nooit zal krijgen. Een gezond iemand zal stoppen met een destructieve relatie. Maar de codepentent blijft vechten, ook al wordt hij stelselmatig gekwetst, mishandeld, verwaarloosd en wordt hem alle (zelf-)respect ontnomen.

Richard Grannon, expert in narcistische mishandeling, noemt dit het narcistisch mishandelingssyndroom (‘narcissist abuse syndrome’), in het Nederlands ook vaak het narcistisch slachtoffer syndroom genoemd.. De kern van dit syndroom is het verlangen van de codependent om de narcist te veranderen, terwijl de narcist niet veranderd kan of wil worden en waarschijnlijk nooit zal veranderen. Toch blijft de codependent in deze relatie, terwijl er niets goeds voor hem te halen valt.

Een verslaving

Codependentie is in feite een verslaving, en wordt vaak ook mede-afhankelijkheid genoemd. Hoewel codependentie een psychische aandoening is, wordt deze in 2017 nog niet vermeld in de DSM V. Het leven van een codependent is vaak pijnlijk, kwetsend en zwaar, door het herhalende patroon van het jeugdtrauma in relaties. De codependent voelt dat het niet goed met hem gaat, maar blijft zijn destructieve gedragspatronen in relaties herhalen. Vaak levert het krijgen van een positieve bevestiging of positieve aandacht van de narcistische partner een extatische shot op voor het gevoel van eigenwaarde van de codependent. Dit houdt hem op de been en geeft hem de kracht om nog meer van zichzelf weg te geven, in de hoop op een volgend shot. Maar naarmate de relatie vordert, zal dat gevoel van (schijn)eigenwaarde door een positieve bevestiging of aandacht steeds korter aanhouden. Hierdoor zal de codependent steeds meer positieve bevestiging of aandacht nodig hebben van zijn narcistische partner om zich staande te houden. De codependent voelt dat deze relatie niet goed voor hem is, maar hij denkt dat hij het onder controle heeft, mits hij maar hard genoeg zijn best doet. Zelfs als de codependent depressief wordt of een burn-out krijgt, zal hij doorgaan met hetzelfde gedrag in de hoop op een nieuwe shot positieve bevestiging en aandacht van de narcistische partner.

De narcistische partner daarentegen zal naarmate de codependent zich meer inzet en meer van zichzelf geeft op weg naar een volgend shot positieve bevestiging of aandacht, geneigd zijn om de codependent meer te kwetsen en deze weg te duwen en respectloos te behandelen. Mede omdat het respectloos behandelen van de codependent geen negatieve gevolgen heeft voor de relatie, kan de narcist zijn gang gaan. De narcist kan de codependent slecht behandelen, omdat de codependent dit toelaat, accepteert en er zelfs nog harder voor gaat vechten om het de narcist naar de zin te maken.

Het waarom

Waarom blijft een codependent ondanks dat hij keer op keer gekwetst wordt in een relatie met de narcist? De reden hiervoor kan worden gevonden in de jeugd. De meeste mensen met codependentie zijn opgegroeid met een narcistische ouder. Op jonge leeftijd leert een kind met een narcistische ouder dat hij om liefde aandacht te krijgen, een tactiek moet bedenken om zijn ouder een goed gevoel te geven. Hij leert dat hij alleen liefde krijgt als hij zijn ouder pleast. Een kind dat al op jonge leeftijd leert pleasen om zijn narcistische ouder tevreden te stellen, zal zich later aangetrokken voelen tot narcistische partners, omdat dit voor hen vertrouwd en normaal voelt.

Een codependent is zich in eerste instantie in relatie met een narcist niet bewust van zijn gebrek aan zelfliefde, zelfvertrouwen en eigenwaarde, omdat hij dit niet mee heeft gekregen uit zijn jeugd. De codependent is ervan overtuigd dat de narcist hem zelfliefde, zelfvertrouwen en eigenwaarde kan geven, mits het hem lukt de narcist te veranderen in een liefhebbende partner. En hiervoor heeft de codependent alles over. Hij beseft niet dat hem dit nooit zal lukken.

De weg naar heling

Wanneer een codependent serieus aan de slag wil met zijn verslaving aan de narcist en los wil komen van het narcistisch mishandelingssyndroom, heeft hij het volgende nodig:

• erkenning en herkenning van de mishandeling
• inleving en medeleven
• structuur en grenzen
• inzicht in de eigen grenzen en behoeften van de codependent
• realistisch inzicht in wat een gezonde relatie is en wat niet
• een therapeut

Het is voor de codependent belangrijk inzicht te krijgen in zijn jeugdtrauma’s, zodat hij inziet waarom hij steeds opnieuw gedragspatronen in intieme relaties herhaalt die schadelijk en kwetsend voor hem zijn. Vaak heeft het te maken met zijn overlevingsstrategie als kind. Die strategie is nu overbodig geworden en staat gezonde relatiepatronen in de weg. Een therapeut zal hem helpen de negatieve relatiepatronen te doorbreken, door inzicht te creëren in de jeugdtrauma’s.

Zelfliefde

De enige echte weg naar het doorbreken van destructieve relatiepatronen is zelfliefde. Een codependent die vastzit in het narcistisch mishandelingssyndroom heeft nooit geleerd van zichzelf te houden. Zowel de narcist als de codependent hebben in feite nooit geleerd van zichzelf te houden. Maar beiden gaan hier anders mee om.

Door zelfliefde en eigenwaarde te ontwikkelen, zal het de codependent lukken om de narcist te kunnen weerstaan. Wanneer de codependent van zichzelf leert houden, zichzelf leert respecteren en voor zichzelf leert zorgen, zal hij geen narcistische mishandeling meer tolereren. Helaas is het erg moeilijk om zelfliefde op te bouwen, als dat er nooit geweest is. Daarvoor is therapie nodig, inzicht in de eigen volwassen grenzen en behoeftes. Leren waar de codependent zich goed bij voelt, wie hij is en waar hij blij van wordt.

Intense eenzaamheid

Wanneer een codependent eigenwaarde gaat ontwikkelen, zal hij aanlopen tegen de intense eenzaamheid die hij door en tijdens zijn jeugd heeft ervaren. Een codependent heeft niet de ervaring dat hij zich alleen veilig en gelukkig kan voelen. Dit zal hij moeten leren. Hiervoor zal hij de zeer heftige gevoelens van eenzaamheid uit zijn jeugd moeten doormaken en omarmen. Dit is een zeer zwaar proces, te vergelijken met het afkicken van alcohol of drugs. Wanneer de codependent deze gevoelens aangaat, zal hij met kleine stapjes van zichzelf leren houden en voor zichzelf leren zorgen. Uiteindelijk zal de intense eenzaamheid geen bedreiging meer zijn, omdat de codependent liefde en steun bij zichzelf kan vinden.

Lees verder

• Codependentie en relaties
• Codependentie: het herstel
• Codependentie: symptomen & ontstaan van mede-afhankelijkheid
• De vier fases van herstel van codependentie