Je excuses aanbieden

“Het spijt me“, drie woorden slechts en toch vaak een van de moeilijkste zinnen om uit te spreken. Maar wél een van de belangrijkste in menselijke relaties. Elkaar aankijken, maar op het beslissende moment niet de juiste toon vinden. Toch is te leren hoe we excuses moeten aanbieden.

Liever slikken we ons excuus in, dan onze trots

We verontschuldigen ons dagelijks in tal van situaties, ook als dat niet nodig is:

• als iemand bijvoorbeeld te zacht spreekt: “Sorry, ik heb je niet verstaan";
• of als er iemand tegen ons aan loopt: "Oeps, sorry!”;
• of als we iemand geen vuurtje kunnen aanbieden: "Het spijt me, ik rook niet".

Maar in écht belangrijke situaties, tegenover mensen die er toe doen, krijgen we een excuus vaak niet over de lippen, zelfs niet de korte Engelse versie "Sorry". En hoe belangrijker die mensen voor ons zijn, hoe meer we dikwijls op onze strepen staan, en hoe moeilijker we het voor ons zelf maken. Liever slikken we ons excuus in, dan onze trots.

Waarom we geen excuus maken

Doorgaans beseffen we duivels goed hoe schadelijk het niet uitspreken van een excuus voor een persoonlijke of professionele relatie kan zijn. Wat zijn de redenen dat we tegen beter weten in toch zulke domme dingen doen?

Schaamte

Als we iets grandioos verprutst hebben, hoewel we vooraf, of in ieder geval tijdens de blunder beter wisten, kan het moeilijk zijn om de betrokken persoon daarop aan te spreken. Het is gemakkelijker om te doen alsof het nooit gebeurd is.

Trots

Jezelf verontschuldigen, is vooral bij mannen vaak erg moeilijk. We houden er niet van om onze fouten toe te geven. Het is vervelend om bekennen dat we verkeerd waren.

Woede

Het is meestal niet de schuld van een enkel persoon die een excuus verlangt. Vaak zijn er meer personen bij betrokken. Conflicten die hoog oplopen, het ene woord leidt tot het andere en niemand die aan de rem trekt. Soms is de woede over de manier waarop de ander ons heeft aangepakt zo groot, dat we geen excuus over de lippen krijgen.

Niemand is perfect

Natuurlijk hebben we niet altijd gelijk. Natuurlijk weten we niet altijd alles beter. Maar die overtuiging is zo diep in ons geworteld, dat we op die kritieke momenten daadwerkelijk geloven dat het zo is. Dat is menselijk, want het geeft ons zekerheid, zelfvertrouwen en de kracht om überhaupt een discussie aan te gaan en ze niet uit de weg te gaan. Het is moeilijk om dit glashelder feit te accepteren, maar we zijn niet perfect. Dat is een deel van het leven.

• wie dat ontkent isoleert zich van anderen;
• wie het accepteert, wordt er alleen maar beter van.

Waarom zelf de eerste stap zetten?

Soms doen we er goed aan om onszelf te verontschuldigen ook als ons niet alléén schuld treft. Maar het komt voor dat mensen zich niet willen excuseren, bang om alleen te blijven met hun verontschuldiging. Ze wachten op het moment dat ook de ander zijn excuses aanbiedt. Maar de kans dat je weer in een opwaartse spiraal terecht komt en misschien ook de ander zich excuseert, is veel groter als je zelf de eerste stap zet en de bal weer aan het rollen brengt.

Wie er in zijn recht staat, is van minder belang

Relaties zijn complexe systemen. Wie er is begonnen bij een ruzie, is niet alleen een kinderachtige vraag, maar ook vraag waar je nooit samen uitkomt. Want je kunt altijd weer een stap verder terug gaan in het verleden en de zin "Ja, maar …" uitspreken en zo aangeven dat je alleen maar reageert en nooit zelf begonnen bent. Het moet al raar lopen dat de ander na zo’n “ja-maar-discussie” plotseling toegeeft dat hij verkeerd was.

Het is absoluut niet belangrijk om een denkbeeldige rechter te bewijzen, waarom jou niet alle schuld treft. Het is veel belangrijker om gezonde betrekkingen te hebben, zelfs als dat betekent dat je als eerste je excuses aanbiedt. Het gevoel hebben in je recht te staan, maar daardoor de gevoelens van je partner onherstelbaar kwetsen, is geen goede zaak.

Wacht niet te lang met een excuus

Excuseer je bij voorkeur onmiddellijk. Hoe langer je wacht met je verontschuldiging, hoe dieper de woede zich bij de ander ingraaft, hoe moeilijker het voor hem is om je te vergeven en je verontschuldiging te aanvaarden. De tijd heelt vaak wonden. Maar te veel tijd voorbij laten gaan, creëert ook wonden. Je fout direct toegeven en zeggen dat je actie dom, grof, kwetsend of fout was, is een teken van zelfreflectie. Je kunt wat er gezegd of gedaan is doorgaans niet ongedaan maken. Maar je kunt om vergeving vragen en ervan leren.

Tips die het maken van excuses gemakkelijker maken

Onderstaande tips maken het niet alleen gemakkelijker om een excuus aan te bieden, ze zullen je verontschuldiging ook effectiever maken.

Wees oprecht

Omdat het misschien wel de belangrijkste regel voor het maken van excuses is, staat deze tip vooraan. Weliswaar kan het soms de gemakkelijkste uitweg uit een conflict zijn maar een niet gemeend "het spijt me", is erger dan géén excuus. Vooral mensen die ons erg na staan, zullen dat al snel merken.

Opschrijven in plaats van uitspreken

Voor velen is het gemakkelijker om een verontschuldiging op te schrijven:

• misschien omdat je dan niet onderbroken wordt;
• of omdat gevoelens van trots of schaamte schriftelijk minder belangrijk zijn dan bij direct aanspreken;
• of gewoon omdat je de tijd hebt om de juiste woorden te kiezen, woorden ook die je zonder je op te winden niet zult vergeten.

Humor over jezelf

Humor op het juiste moment kan vaak een volledig vastgelopen situatie weer vlot trekken. Wie om zichzelf kan lachen, heeft het gemakkelijker om zichzelf te verontschuldigen. En ervaringen tonen aan dat men doorgaans ook de ander het lachen kan maken.

Begrip tonen

Uitspreken (of opschrijven) dat men begrijpt waarom de ander boos of teleurgesteld is, laat zien dat je erover nagedacht hebt welke impact en gevolgen uit eigen handelen ontstaan zijn. Dat komt sympathiek over. Niemand wil een verontschuldiging van iemand horen, alleen maar omdat die denkt dat het zijn plicht is.

Beloven om je leven te beteren

Beloven is niet hetzelfde als garanderen. Hoewel je zou kunnen beargumenteren dat een fout geen tweede keer gebeurt, zijn we, en dat kan niet genoeg worden benadrukt, toch maar mensen. Wees er daarom voorzichtig mee. Hoe snel kan een periode zonder geruzie en hard werken aan een relatie niet teniet worden gedaan als je beloofd hebt dat het "zal nooit meer gebeuren" en het gebeurt dan toch?

Lees verder

• Geven en nemen in een relatie: de gulden middenweg
• Valentijnsdag: welke bloemen als cadeau?
• Uit elkaar, hoe nu verder?