Het COA en de opvang van asielzoekers

Het Centraal Orgaan opvang asielzoeker, kortweg bekend als het COA, vangt asielzoekers op. Dat gebeurt met rijksgeld. Het COA werkt samen met ketenpartners die zich bezighouden met de asielprocedure. De opvang, de huisvesting, wordt geregeld door het COA. De asielaanvraag wordt behandeld door de IND. Het COA beheert diverse opvanglocaties en is in staat om bij hoge instroom in snel tempo noodopvanglocaties of zelfs crisisnoodopvanglocaties te openen.

Dak boven het hoofd van mensen die asiel aanvragen

• Opvangen kost geld
• Groeien en krimpen
• Aankomen in Nederland en dan?
• Asielprocedure
• Beroep
• MOB
• Woning
• Definitieve verblijfsvergunning
• Crisisnoodopvang
• Vreemdelingen gevangenis

Opvangen kost geld

Opvangen van asielzoekers kost geld. Op de begroting van het COA stond daarvoor in 2014 509 miljoen euro. Dat is bijna allemaal rijksgeld en voor een klein deel Europees geld. Daarvan worden kantoren betaald en opvanglocaties voor asielzoekers. Verder is er geld nodig voor ICT, beveiliging, schoonmaak, de inrichting van accommodaties, energie, verzekering en afvoer van vuilnis. Het personeel van het COA slokt 118,5 van de 509 miljoen euro op. Een grote kostenpost is de gezondheidszorg. Het is een vijfde van de begroting en voor 2014 betekent dat 103 miljoen euro. De kosten voor het COA fluctueren, omdat het aantal asielzoekers in de opvang steeds wijzigt. In 2017 geeft het Rijk 753 miljoen euro aan het COA uit.

Groeien en krimpen

Het COA is een groei- en krimporganisatie. Op het moment dat er een grote instroom van vluchtelingen wordt verwacht, gaat de organisatie groeien. Er wordt personeel aangenomen en er worden locaties geopend. De tegengestelde beweging zien we als er minder vluchtelingen naar Nederland komen en er minder mensen zich laten registreren als asielzoeker. In 2014 werken er 2030 (voltijdbanen) mensen bij het COA. Dat cijfer is van december, want in de loop van het jaar groeide de organisatie van 1360 naar 2030 medewerkers (gerekend naar voltijdbanen).
Het COA kent vier soorten opvang:

1. Crisisopvang
2. Noodopvang
3. Tijdelijke opvang
4. Reguliere opvang

Crisisopvang

De sporthallen: ze worden ingericht voor crisisnoodopvang van max. 72 uur. Sporthallen in Heerenveen en Harlingen zijn voorbeelden van deze vorm van opvang. (September 2015)

Noodopvang

Locaties met een opvangcapaciteit van 300 tot 600 bewoners voor de duur van zes tot twaalf maanden. Het kamp bij Nijmegen is een voorbeeld van een noodopvanglocatie. (September 2015)

Tijdelijke opvang

Dit zijn vaak recreatieparken die tussen een en twee jaar beschikbaar zijn en waar ruimte is voor 300 tot 800-plus bewoners.

Reguliere opvang

Dit is het circuit van asielzoekerscentra die door het COA worden geëxploiteerd. De AZC’s worden geopend voor een termijn van meer dan twee jaar en met een opvangcapaciteit van 300 tot 1500-plus personen.

Aankomen in Nederland en dan?

Vluchtelingen die op welke manier ook het pad naar Nederland hebben gevonden moeten zich melden bij een Aanmeld Centrum. In Nederland staat dat in Ter Apel. Ook is er een AC in Zevenaar en een in Den Bosch. De vluchtelingen komen in een centrale ontvangstlocatie dat in COA-jargon en COL wordt genoemd. Het COA zorgt in dat stadium voor maaltijden, onderdak en medische zorg. Na ongeveer een dag of zes gaan de vluchtelingen door naar een POL, een procesopvanglocatie. Daar begint pas de asielprocedure. De vluchtelingen melden zich bij de IND, de Immigratie- en Naturalisatie Dienst van het Ministerie van Justitie en veiligheid. POLs zijn er in Ter Apel, Wageningen, Gilze en Arnhem. Na registratie is de vluchteling een asielzoeker en wordt volgens een procedure bekeken of er recht is op een verblijf in Nederland. Als de procedure is afgerond, verhuist hij naar een AZC ergens in Nederland.

Asielprocedure

De asielaanvraag kan verschillende resultaten bieden. De asielzoeker wacht dit antwoord af in een asielzoekerscentrum, een AZC. Daar hoort de asielzoeker of zijn asielverzoek is toegewezen, of er meer onderzoek nodig is of dat het is afgewezen. Als het asielverzoek wordt ingewilligd mag de asielzoeker blijven en krijgt een verblijfsvergunning voor vijf jaar. Het traject van inburgering begint. Wordt het verzoek afgewezen, dan wordt de begeleiding gericht op terugkeer.

Asielprocedure in het kort

Dag 1

• aanmelding in eenAC
• de Vreemdelingenpolitie controleert de identiteit
• tijdelijk verblijf in een COL

Dag 2

• iedereen ondergaat een gezondheidscontrole

Dag 3

• de aanmeldprocedure bij de IND wordt afgerond

Na 6 dagen tot enkele weken

• de algemene asielprocedure gaat van start
• de asielzoekers worden door de IND gehoord
• het vluchtverhaal wordt gedaan met hulp van tolk en advocaat

Na 8 dagen

• de IND geeft een beschikking. Dat kan zijn:

1. Inwilliging, de asielzoeker krijgt een verblijfsvergunning voor vijf jaar.
2. Afwijzing, de vreemdeling dient Nederland binnen 28 dagen te verlaten.
3. Er is meer onderzoek nodig, er volgt een verlengde procedure.

Beroep

Asielzoekers die niet mogen blijven kunnen tegen de beslissing beroep aantekenen. Ook kunnen er medische redenen zijn waarom een asielzoeker toch mag blijven. (De vreemdeling is bijvoorbeeld hoog zwanger, heeft kanker of moet dialyse ondergaan). De mensen die helemaal zijn uitgeprocedeerd worden in een vertrekcentrum geplaatst, de vrijheidsbeperkende locatie (VBL).

De VBL staat ook in Ter Apel. De mensen die daar zitten krijgen hulp bij hun terugkeer van Dienst Terugkeer en Vertrek van het Ministerie van Veiligheid en Justitie (DT&V). Ook kunnen ze steun krijgen van het IOM, de Internationale Organisatie voor Migratie. Een VBL is geen gevangenis, maar de bewoners moeten zich wel elke doordeweekse dag melden. Zonder toestemming mogen ze de gemeente Vlagtwedde niet verlaten.

MOB

Soms nemen vluchtelingen die in een VBL of AZC zitten de benen zonder dat ze een adres of hun bestemming achterlaten. Ze zijn dan MOB gegaan, met onbekende bestemming vertrokken.

Woning

De mensen die een verblijfsvergunning hebben ontvangen, stromen op een gegeven moment door naar een woning in een van de gemeenten van Nederland. Elke gemeente heeft een taakstelling om woningen beschikbaar te stellen voor statushouders. Die taakstelling is gebaseerd op het inwonertal van de gemeente. Het streven is dat de statushouder zo snel als mogelijk uit het AZC verhuist naar een woning, maar dit kan in de praktijk nog wel eens maanden duren. De statushouders kunnen niet kiezen waar ze komen te wonen, alleen als ze gebonden zijn door werk of studie of bij een hereniging met een familielid in de eerste graad wordt daar rekening mee gehouden.

Definitieve verblijfsvergunning

De tijdelijke verblijfsvergunning kan na vijf jaar onder voorwaarden worden verlengd of zelfs worden omgezet naar een definitieve verblijfsvergunning. Komt er een definitieve verblijfsvergunning los, dan kunnen de mensen ook de Nederlandse nationaliteit aanvragen.
In de jaren negentig, ten tijde van de Balkan-oorlog, kregen veel vluchtelingen uit die streek een tijdelijk verblijfsvergunning. Toen de rust in het gebied was teruggekeerd, zijn ook vele Oost-Europese vluchtelingen teruggegaan naar hun thuisland. Hetzelfde kan met de Syriërs gebeuren die in 2015 in grote getale naar Europa en ook naar Nederland komen. Zij krijgen over het algemeen een tijdelijke status (behalve de mensen die van oorlogsmisdaden worden verdacht) en kunnen weer naar hun Syrië als het daar weer rustig en veilig is.

Crisisnoodopvang

Er zijn momenten dat er zoveel asielzoekers in korte tijd naar Nederland komen, dat het COA moet gaan werken met crisisnoodopvanglocaties. Dat is het geval in het najaar van 2015, wanneer er heel veel mensen uit Syrië naar ons land komen, om de IS-gevaren daar te ontvluchten. Ter Apel kan een plotselinge grote toestroom niet aan en dan wordt het crisisscenario uit de kast getrokken. Met de gemeente Vlagtwedde is afgesproken dat er niet meer dan 2000 asielzoekers in het asielcomplex van Ter Apel mogen verblijven. Bij grotere instroom moet er uitgeweken worden naar andere locaties. De mensen die in crisisnoodopvanglocaties zitten, moeten zich nog aanmelden als asielzoeker. De crisisnoodopvang wordt opgetuigd om te voorkomen dat mensen in het maïs, in stations of op straat gaan slapen. De mensen verblijven er maximaal 72 uur en krijgen er een bed, eten en wat spulletjes zoals tandenborstel en tandpasta. Die opvang is vaak in sporthallen. Naast de crisisnoodopvanglocaties zijn er in drukke tijden ook noodopvanglocaties voor mensen die zich al wel hebben kunnen laten registreren, maar nog niet in een AZC terechtkunnen.

Vreemdelingen gevangenis

Nederland heeft een Penitentiaire Inrichting (PI) waar vreemdelingen worden vastgezet die een strafbaar feit hebben gepleegd. In de PI in Ter Apel is plaats voor 434 gedetineerde en hij fungeert als VRIS-inrichting. VRIS staat voor vreemdelingen in strafrecht. De vreemdelingen in de PI van Ter Apel zijn door de rechter veroordeeld, zijn na hun misdrijf tot ongewenste vreemdeling verklaard of verblijven illegaal in het land. In de PI wordt samengewerkt met DT&V om de vreemdelingen tijdens hun detentie voor te bereiden op terugkeer naar hun land van herkomst.

Woordenlijst

• AC aanmeldcentrum
• AZC asielzoekerscentrum
• COL centrale ontvangstlocatie
• DT&V Dienst Terugkeer en Vertrek
• IND Immigratie- en Naturalisatie Dienst
• IOM Internationale Organisatie voor Migratie
• MOB met onbekende bestemming vertrokken
• PI Penitentiaire Inrichting
• POL procesopvanglocatie
• VBL Vrijheidsbeperkende locatie
• VRIS vreemdelingen in strafrecht

Lees verder

• Asielzoekers - de instroom in Nederland en AZC
• COA - Centraal Orgaan opvang asielzoekers en ketenpartners
• Better Shelter - Vluchtelingenhuisje van Ikea
• Lampedusa – Poort naar Europa