Lampedusa – Poort naar Europa

Lampadusa, een eilandje in de Middellandse Zee voor de Libische en Tunesische kust, heeft sinds het laatste decennium van de twintigste eeuw een reputatie opgebouwd die het liever kwijt dan rijk is. Het eilandje is eerste doel van tienduizenden vluchtelingen die via het Italiaanse eiland voet aan wal in Europa hopen te kunnen zetten. Het lukt velen maar er doen zich ook hartverscheurende gebeurtenissen voor van de bootvluchtelingen die verdrinken voor de kust.

Lampedusa

Lampedusa is een eiland met daarop een gelijknamige stad voor de kust van Sicilië. Het is het grootste eiland van de Pelagische Eilanden in de Middellandse Zee en het ligt op een afstand van 205 kilometer van Sicilië. Het eilandje is lang en smal en is ongeveer 12 kilometer lang en heeft een oppervlakte van ongeveer 20 km². Het is een vakantie-eiland omgeven door de Middellandse Zee en met een mediterraan klimaat. Het is er warm en droog, met een zomer van mei tot oktober. Het eiland zelf vangt weinig regen en heeft een dorre vegetatie. De weinige regen die er valt is de enige bron van zoet water.

Eiland in de Middellandse Zee

Het is het meest zuidelijk gelegen eiland van Italië en ligt tussen Malta en Tunesië in. Het ligt 113 kilometer ten oosten van het Noord-Afrikaanse kustland. Geologisch gezien is het een deel van het Afrikaanse continent, maar cultuurhistorisch hoort het bij Europa. Het eiland is via het water per boot te bereiken en vliegtuigmaatschappijen maken gebruik van het vliegveld op het eiland. Vanuit Sicilië gaat er dagelijks een veerboot naar Lampedusa. Het eiland heeft prachtige witte stranden waar de turkooizen Middellandse Zee het zand kust. Het water biedt vele verschillende geschikte plekken om te duiken, zelfs diepzeeduiken.

Linosa

Linosa, een heel klein eilandje met 500 inwoners, en Lampione, een onbewoond eiland, behoren samen met Lampedusa tot de Pelagische eilanden. Lampedusa valt onder bestuur van de provincie Agrigento, dat in de regio Sicilië ligt.

Ver boven de zeespiegel

Lampedusa is een hoog eiland; het hoogste punt ligt 133 meter boven de zeespiegel. Er wonen 5.300 Lampedusenaren die er leven van het toerisme, de landbouw en de visserij. In de zomer begroet het eiland vele zonaanbidders en waterliefhebbers. Het aantal bewoners wordt dan verzevenvoudigd.

Migranten ontdekken Poort naar Europa

Sinds de jaren negentig van de twintigste is Lampedusa het portaal van Europa geworden voor migranten die vanuit armoedige omstandigheden of oorlogsgeweld hun geluk in Europa willen beproeven. Als er oorlog is in Tunesië dan komen er Tunesiërs naar Lampedusa, de armoede in Ethiopië brengt Ethiopiërs ertoe naar het eiland te varen en als Boko Haram huishoudt in Nigeria, merkt het eiland dat aan de Nigerianen die binnenkomen. Het jaar 2011 was een rampjaar. Asielzoekers staken toen uit protest tegen de barre omstandigheden brand in het oude opvangcentrum. Lampedusa bleef de mensen aan land helpen, want de eilandbewoners kennen de gevaren van de zee en laten geen mensen verdrinken.

Ramp op de Middellandse Zee

De stroom vluchtelingen levert vaak mensonterende beelden op van veel te veel mensen op een vlot of een boot. Regelmatig gaat het mis en vinden de migranten hun laatste rustplaats in de Middellandse Zee. Op 3 oktober 2013 gaat het ook weer verschrikkelijk mis. Op een stampvolle boot van slechts 20 meter lengte zitten meer dan vijfhonderd vluchtelingen als haringen in een ton. Om aandacht te trekken van andere schepen en mensen op het eiland maken ze, als ze in de buurt van Lampedusa zijn, vuur aan boord en dat loopt gruwelijk uit de hand. Het schip raakt in brand en zinkt met honderden slachtoffers tot gevolg. De eerste dag worden 150 mensen gered. Het zijn Afrikaanse migranten uit Eritrea die vanuit Libië naar Italië wilden reizen. In totaal overleven 155 de ramp. Lampedusa heeft sinds 1990 de twijfelachtige eer poort van Europa te zijn. De eer is twijfelachtig omdat die entree tot het vrije westen al duizenden slachtoffers heeft gemaakt. De ramp in oktober 2013 met de vluchtelingenboot op het water tussen Libië en Lampedusa is een van de dodelijkste in die reeks.

Vissersboten

De Afrikanen betalen duizenden dollars aan mensensmokkelaars om in Europa een beter bestaan te vinden. Ze worden vervoerd op overbevolkte boten onder erbarmelijke omstandigheden. De vaak slecht onderhouden vissersboten proberen naar EU-grondgebied te komen. Op een relatief veilige boot kost de overtocht 1500 dollar en voor een overtocht in een rubberboot betalen de vluchtelingen 700 dollar.

Mensensmokkelaars en Lampadusa-route

De tragedie van oktober 2013 bij Lampedusa doet de discussie over de aanpak van mensensmokkelaars oplaaien. Die moeten hard worden aangepakt, wordt van verschillende kanten bepleit.

Bootvluchtelingen

Jaarlijks gaat het om tienduizenden mensen die Afrika ontvluchten via een boottocht over de Middellandse Zee. Het zuiden van Europa ontmoet steeds grotere problemen vanwege de stromen migranten. Dat de overtocht verre van veilig is getuigt de geschiedenis van de vele scheepsrampen in het gebied. De meeste boten gaan naar Spanje, Italië of Griekenland. In Italië is Lampedusa de voorpost en de route vanuit Afrika naar Lampedusa is voor de bootvluchtelingen de dodelijkste gebleken.

Massagraf

De eerste migranten die Europa via Lampedusa ontdekken zijn de Albanezen, in de jaren 90. De migranten uit Albanië worden gevolgd door Noord-Afrikanen die gokken op een verblijfsvergunning in Europa. De Lampadusa-route werd gevolgd door mensen uit Albanië, Irak, Rwanda, Burundi, Nigeria, Soedan, Congo, Somalië, Eritrea, Soedan, Egypte, Tunesië en Marokko. In het begin van de eenentwintigste eeuw kwamen in tien jaar tijd 6200 van die migranten om. De Middellandse Zee is zo langzamerhand een massagraf aan het worden.

Goede naam

Het eiland zit er flink mee in de maag. Niet alleen worden ze regelmatig geconfronteerd met vele slachtoffers, ook dreigt hun eiland een groot vluchtelingenkamp te worden. Daarbij komt het eiland in het nieuws op een manier die de toeristenbranche geen goed doet. Lampedusa wordt na herhaaldelijke scheepsrampen geassocieerd met ellende en narigheid en niet met witte stranden en vakantieplezier. De toerismebranche heeft er een knauw van gekregen.

Sicilië

In 2015 is een operatie gestart om de vluchtelingen over te brengen naar het grotere Sicilië. Elke ochtend worden 250 mensen overgevaren onder begeleiding van agenten. Nog steeds treft de kustwacht vrijwel elke nacht mensen aan die in bootjes zijn achtergelaten op de zee. Ze worden naar het opvangcentrum op Lampedusa gebracht, ingeschreven en een paar dagen later naar Sicilië of andere plekken Italië gebracht. In Europa worden in 2015 afspraken gemaakt over waar de vluchtelingen naar toe gaan. Ze worden verspreid over Europa, maar lang niet alle vluchtelingen zijn het daar mee eens.