Motivatie: wat motiveert ons?

Waarom handelen we op de manier waarop we handelen? Wat motiveert ons om boos te worden, te willen winnen, te eten of iets te leren? Want we handelen niet zomaar, ons handelen, dient een doel.

Het motief

De drijvende kracht die mensen aanzet tot actie en die ons in een bepaalde richting stuurt, is het motief. Mensen maken ruzie, sporten tot ze erbij neervallen of ze eten tot ze geen pap meer kunnen zeggen. De een is de hele dag bezig met van alles en nog wat, terwijl een ander het liefst de hele dag niets doet. De vraag waarom mensen doen wat zij doen, is vragen naar het motief.

Lichamelijke eisen als motief

De meeste mensen vinden het prettig dat ze een vrije wil hebben. Wanneer mensen horen dat niet alles wat zij doen uit vrije wil gebeurt, wordt dat niet op prijs gesteld. Men vindt het idee dat lichamelijke behoeften mee bepalen in hoe ze zich gedragen, niet zo leuk. Er zijn twee fysiologische verrichtingen.

• De vegetatieve verrichtingen: dat wil zeggen, de stofwisseling. Waarbij aan de ene kant voedsel wordt omgezet in beweging (spierwerking) en warmte (temperatuurregeling). En aan de andere kant alle lichaamsprocessen waar stoffelijke veranderingen bij plaatsvinden (het genezen van wonden).
• De animale verrichtingen: Dat wil zeggen, de zintuigen, bewegingsorganen en het zenuwstelsel.

Deze lichamelijke processen zijn de drijfveer achter onze activiteiten. Ze zijn er alleen op gericht om te overleven. Deze processen zijn aangeboren en we hebben ze gemeen met alle andere levende wezens. Het zijn zelfregulerende systemen, die de controle houden over de werking van het lichaam. Dankzij dit zelfregulerende systeem wordt de lichaamstemperatuur op peil gehouden. Ook zorgt deze ervoor dat we voedsel en vloeistoffen innemen. Honger of dorst is een sterke drijfveer om te eten of drinken. Wanneer we uitgeput zijn door bijvoorbeeld slaapgebrek, kan dat gevaar opleveren voor ons lichamelijke evenwicht. We kunnen dit voorkomen door op tijd te gaan slapen en uit te rusten.

Psychosociale drijfveren als motief

Doordat niet iedereen dezelfde meningen, acties of reacties zijn toegedaan, wordt gedrag bepaald door psychische en sociale drijfveren.

• De geestelijke drijfveren zoals denken, willen, voelen of het zich herinneren.
• De menselijke drijfveren zoals het zoeken naar de waarheid, het geweten, de behoefte aan wetenschap en het verantwoordelijkheidsbesef.

De psychosociale drijfveren zijn aangeleerd en komen door de behoefte om te presteren, aan sociale waardering of materiële welvaart en de behoefte aan zekerheid. Mensen worden niet met een geweten geboren, ook angst en streven naar succes zijn geen aangeboren drijfveren. Deze worden juist ontwikkeld doordat we leren van bepaalde omstandigheden. Deze drie drijfveren bepalen voor het grootste deel ons handelen.

Het geweten

Doordat we van kleins af aan van onze verzorgers hebben geleerd wat slecht is, bijvoorbeeld stiekem snoepjes pikken, iemand slaan of iets stuk maken, voelen we ons onprettig op het moment dat we deze dingen toch doen. Dat is ons geweten dat spreekt. Soms wordt ons met de paplepel regels ingegoten die niet zozeer slecht zijn, maar eerder een regel van de verzorger. Waardoor er een conflict in ons binnenste kan ontstaan. Wat kan leiden tot het onderdrukken van de wensen en behoeften van een individu. Zodat deze persoon in zichzelf verdeeld raakt en hij onbewuste conflicten tot uiting laat komen in rare gedachten, vreemde acties of onverwachte reacties.

Angst

Wanneer onze persoonlijke wensen en de regels van de maatschappij met elkaar botsen, kan dat iemands zelfvertrouwen ondermijnen. Mensen kunnen aan zichzelf gaan twijfelen als de persoonlijke behoeften te vaak botsen met de wetten van de maatschappij. Als iemand vaak twijfelt aan zijn eigen vermogen om te oordelen, dan wordt deze persoon overheerst door angst. Angst doordat hij zijn eigen wensen en behoeften weg moet drukken en angst voor andere mensen die niet dezelfde behoeften en wensen hebben. Daardoor is deze persoon bang voor zichzelf, maar ook voor de buitenwereld. Door angstig te zijn, wordt er een aanslag gepleegd op het denkvermogen en het doeltreffend handelen. Wanneer we menen dat we niet in staat zijn het leven aan te kunnen, gaan we de realiteit ontlopen. Waardoor de waarheid en de feiten niet meer overeen komen met de realiteit. Vreemde meningen en rare acties zijn dan vaak het resultaat. Niemand kan helder denken als we door angst overheerst worden en we daardoor de feiten en de waarheid verdraaien. Vaak wordt het gedrag van zo iemand ingegeven door de behoefte om te ontsnappen aan de angst.

Streven naar succes

Mensen willen zich graag waar maken, ze willen zonder hulp van anderen handelen en bewegen. Zelf dingen leren, zelf vooruit komen in de maatschappij en greep krijgen op de omgeving. Kleine kinderen laten al zien dat deze wens er duidelijk zit. Kijk maar naar het kleintje dat onder het roepen van ‘Zelf doen!’ zijn jas uit je handen trekt en hem zelf aan probeert te trekken. Dat ze daarbij ook waardering willen ontvagen, bewijst zich doordat het kleintje trots voor je staat als hij zegt, ‘Kijk, helemaal zelf gedaan.’ Het willen presteren, succes behalen en materiële welvaart verwerven is aangeleerd. De mate waarin we willen presteren, kan daardoor worden versterkt of juist afgezwakt. Wanneer we plezier beleven in het bereiken van een bepaald doel, en het lukt om dat bepaalde doel te bereiken, dan wordt de mate om te presteren versterkt. Als we falen in het bereiken van een bepaald doel, dan wordt de prestatiedrang juist verzwakt. Daarom is het belangrijk om een veilige omgeving te creëren. Een omgeving waar we eerlijk kunnen zijn, eerlijk over ons kunnen, onze gedachten en over ons gedrag. Daardoor groeit ons gevoel van eigenwaarde en hoe meer eigenwaarde we hebben, des te beter kunnen we genieten van ons bestaan.

De behoefte aan erkenning als drijfveer

Als we eenmaal in een omgeving zitten, waaraan in onze behoefte aan lichamelijke en psychosociale drijfveren is voldaan, kunnen we ons gaan richten op de behoefte om ons te ontplooien. Bijna ieder mens beschikt over een creatief vermogen. Wij zijn in staat om ons voortdurend verder te ontwikkelen. We hebben idealen en bedenken plannen om die te bereiken. De Amerikaanse psycholoog Abraham Maslov opperde een aantal oorzaken die hieraan ten grondslag liggen.

• Groeibehoeften: een mens moet zich allereerst veilig voelen in zijn omgeving. Het groeiproces houdt namelijk in dat men risico’s wil en kan nemen om fouten te maken en aangeleerde gewoontes af te leren. Dat kan alleen maar wanneer men zich veilig en zeker voelt. Als men zich in een vijandige en kille omgeving bevindt, is kans op groei minimaal.
• Beheersing van negatieve motivatie versus ontwikkeling van positieve motivatie: In het westen leggen we vaak de nadruk op het beheersen van negatieve motieven in plaats van het ontwikkelen van positieve motieven. Dit kan de ontplooiing in de weg staan.
• Twijfel en angst voor het groeiproces: Veel mensen zijn bang voor de mogelijkheden om te groeien als persoon, zij twijfelen aan hun mogelijkheden. Daardoor worden veel mensen ervan weerhouden om naar volledige ontplooiing te streven.

Maslov moedigt de mensen aan om toch vooral naar volledige ontplooiing te streven. Want mensen die zich volledig hebben ontplooit, zijn spontaan, vrij, expressief en natuurlijk. Ook genieten zij optimaal van het leven en hebben een grotere gezondheid van lichaam en geest.

Lees verder

• Emoties: wat emotioneert ons?
• Assertiviteit: Nee willen en toch ja zeggen
• Het zelf: eigenwaarde is belangrijk