Het manipulerende kind

Herken je het beeld van een kind dat schreeuwt, stampt of op een andere manier compleet uit zijn dak gaat als het zijn zin niet krijgt? Of een kind dat vaak liegt of uitvluchten bedenkt om iets voor elkaar te krijgen of om iets niet te hoeven doen? Grote kans dat je dan te maken hebt met een manipulerend kind. Welk gedrag is kenmerkend voor manipulatieve kinderen en hun ouders?

Manipulatief gedrag is tweerichtingsverkeer

Voor manipulatief gedrag zijn minimaal twee personen nodig. Een persoon die manipuleert en een persoon die zich laat manipuleren. Hier gaat het over een kind dat manipuleert en minimaal één ouder die zich laat manipuleren. De manipulerende persoon probeert de perceptie of het gedrag van anderen te beïnvloeden door misleidende of achterbakse of gewelddadige middelen. Dit doet hij om er zelf beter van te worden. Een manipulatief persoon lijkt vaak niet te beseffen dat hij manipuleert en een gemanipuleerd persoon ziet niet altijd in dat hij gemanipuleerd wordt.

Dit beeld van manipulator en gemanipuleerde geldt ook in het geval van manipulerende kinderen en hun ouders. Op het moment dat een gemanipuleerde ouder in de gaten krijgt dat zijn eigen gedrag wordt gestuurd door angst dat het kind boos gaat worden of ander vervelend gedrag gaat vertonen, kan een begin worden gemaakt met het doorbreken van dat ongewenste gedragspatroon. In essentie gaat het er daarbij om dat je het manipulerende gedrag nooit beloont.

Psychologische manipulatie is aangeleerd gedrag

Het goede nieuws is dat manipulatief gedrag niet is aangeboren. Het slechte nieuws is dat het door het kind is aangeleerd. Waarschijnlijk heeft de jongen of het meisje dit vervelende gedrag van een of meer mensen in zijn directe omgeving geleerd. Dat hoeven niet altijd zijn ouders te zijn. Manipulerend gedrag begint vrijwel onopgemerkt en wordt versterkt als de omgeving aan dit gedrag toegeeft.

Als ouder van een manipulerend kind, kun je met een consequente aanpak het vervelende gedrag van je zoon of dochter een halt toeroepen en gaan werken aan een plezieriger en effectievere manier van communicatie dan psychologische manipulatie. Hoewel het loslaten van manipulatief gedrag desnoods nog op latere zelfs op volwassen leeftijd kan worden aangeleerd, is het duidelijk dat hoe eerder het ongewenste gedrag wordt aangepakt, des te sneller er gunstige resultaten zichtbaar worden.

Een manipulerend kind is géén slecht of harteloos kind

Hoe irritant het gedrag van een manipulerend kind ook is, toch mag je niet de conclusie trekken dat het een slecht kind is. Zo’n jong kind heeft doorgaans geen bewust kwade bedoelingen. Het probeert alleen met veel inzet zijn eigen doelen te bereiken op een manier die anderen niet prettig vinden of waardoor ze nadeel lijden.

Bedenk dat achter de schijnbare harteloosheid en egoïsme van de jongen of het meisje vaak veel onzekerheid of angst schuilt. Vaak is er ook sprake van sociale onhandigheid. Het kind moet nog leren op een acceptabele manier te communiceren over zijn wensen, te onderhandelen over dingen die onderhandelbaar zijn, en een geschikte houding te vinden tegenover de frustraties die het leven hem brengt.

Waaraan herken je een manipulerend kind?

De volgende signalen wijzen erop dat je te maken hebt met een kind dat manipuleert.

• Het kind klaagt of jammert voortdurend over van alles en nog wat, maar vooral over de regels waaraan het geacht wordt zich te houden..
• Het kind probeert de werkelijkheid naar zijn zin om te buigen. Wees alert op de ‘waarom’-strategie. Een dergelijk kind bedenkt talloze oorzaken ‘waarom’ het iets niet kan, moet of hoeft te doen. En ook ‘waarom’ iets ‘stom’, ‘oneerlijk’ of ‘onnodig’ is.
• Het kind gaat net zolang door totdat je het zijn zin geeft.
• Het kind zet zijn ouders op het verkeerde been met behulp van beloftes, leugens, uitvluchten, uitstelgedrag of fanatieke ‘onderhandelingen’

Aangezien kinderen snel leren en zich razendsnel nieuw gedrag eigen maken, is het dus van belang om zo snel mogelijk dergelijk ongewenst gedrag te doorbreken door er voortaan niet meer aan toe te geven. Op die manier leer je het kind op te groeien tot een sociaal en evenwichtig persoon met een gezonde dosis aan zelfvertrouwen.

Lees verder

• Hoe bescherm je jezelf tegen manipulatieve personen?
• Manipulatie of onschuldige beïnvloeding door het kind
• Kan een corrigerend pak slaag kwaad?
• Tips om het gedrag van een manipulerend kind te sturen
• Checklist voor ouders van een manipulerend kind