Checklist voor ouders van een manipulerend kind

Voor succesvol manipulerend gedrag zijn minimaal twee personen nodig: degene die manipuleert en degene die zich laat manipuleren. Als je als ouder merkt dat je kind manipulerend gedrag vertoont, is het van belang je eigen gedrag onder de loep te nemen en waar nodig aan te passen, zodat je een eind kunt maken aan de ongewenste gedragingen van je zoon of dochter. Bestudeer de handreiking met vijf praktische tips (inclusief een uitgebreide toelichting). Op het moment dat je merkt dat je kind manipulerend gedrag vertoont, is het van belang je eigen gedrag onder de loep te nemen. De volgende tips zijn bedoeld om je te helpen bij het aanpakken van het manipulerende gedrag van je kind.

• Houd vast aan de door jou aan je kind gestelde regels
• Wees duidelijk over de rol en verantwoordelijkheden van ouder en kind
• Besef dat je niet verantwoordelijk voor de gevoelens van je kind bent
• Streef ernaar zelf niet te manipuleren
• Maak het kind duidelijk dat ethische waarden belangrijker zijn dan het hebben van luxe

Houd vast aan de door jou aan je kind gestelde regels

Probeer je het je kinderen naar de zin te maken door wrijvingen zoveel mogelijk te voorkomen? Ben je geneigd de eerder door jou gestelde regels te versoepelen of zelfs los te laten om de vrede in huis te kunnen bewaren?

Bedenk dat een opmerking van een kind als: ‘Ik beloof dat ik het later doe, nadat je het kind hebt gevraagd om iets nu te doen, een poging van het kind is om macht bij jou weg te halen en naar zich toe te trekken.

In plaats van toe te geven aan een niet-gerechtvaardigde wens van een kind, doe je er beter aan je kind te leren omgaan met de soms harde werkelijkheid van het leven. Op de lange termijn hebben jullie daar allebei het meeste profijt van.

Wees duidelijk over de rol en verantwoordelijkheden van ouder en kind

Als ouder heb je een andere rol en verantwoordelijkheden dan je kind. Wees daar duidelijk over. Als het voor het kind niet duidelijk is dat jij de leidende rol hebt, gaat het kind de strijd om de macht aan. Zorg er in dit verband voor dat je goede afspraken met de andere ouder hebt gemaakt over wat het kind wel of niet mag, zodat je zoon of dochter jullie niet tegen elkaar kan uitspelen.

Hoe vervelend allerlei geboden en verboden voor een kind ook zijn, het ontbreken ervan is voor hem nog veel vervelender. Juist als je als ouder geen duidelijke grenzen stelt, weet het kind niet waaraan het toe is en dit maakt het ongelukkig. Stel dus de grenzen van wat het kind wel of niet mag vast en houd je daaraan. Zorg dat het kind weet wat de consequenties zijn van overtreding van die regels. Verander de consequenties niet op grond van de hoeveelheid stampij die een kind maakt als iets hem niet bevalt. Alleen als je consequent reageert, leert het kind op den duur dat het geen zin heeft de regels aan te blijven vechten. Iedere uitzondering op een eerder gestelde regel is een open uitnodiging aan het kind om de komende tijd iedere regel op alle mogelijke manieren aan te vechten.

Besef dat je niet verantwoordelijk voor de gevoelens van je kind bent

Je bent weliswaar verantwoordelijk voor je gedrag in de richting van je kind, maar niet voor de gevoelens van je kind. Een bekende valkuil is de misvatting dat ouders ervoor dienen te zorgen dat kinderen zich prettig voelen. Die gedachte komt soms voort uit de angst van een ouder dat zijn kind anders niet van hem houdt. Een kind dat roept: ‘Je haat me!’ probeert je te manipuleren.

Ook is het een verkeerde gedachte dat ouders de problemen van hun zoontje of dochtertje moeten oplossen. Een betere opvatting is dat ouders er goed aan doen om hun kind te helpen om zijn eigen problemen op te lossen. Het is beter om je naar het kind toe invoelend op te stellen en het steun te geven bij het oplossen van zijn probleem. Dat werkt beter dan dat jijzelf het probleem van het kind oplost.

Maak dus nooit het huiswerk voor het kind. Wel kan het natuurlijk zinvol zijn om je kind te helpen om zelf het huiswerk te maken. En werk vooral ook niet mee als een kind ‘schoolziek’ is. Wat helpt, zijn opmerkingen als: ‘Ik weet dat het moeilijk is, maar ik weet ook dat je het kunt. Of iets als ‘Even diep ademhalen en maak dan een beginnetje’. Als je kind merkt dat je verwacht dat hij iets voor elkaar kan krijgen, vergroot dat zijn zelfvertrouwen en indirect ook zijn probleemoplossend vermogen.

Als je de verantwoordelijkheden van het kind voor de eigen gevoelens of voor het oplossen van de eigen problemen van het kind, naar je toe trekt, krijgt hij het idee dat een probleem altijd andermans fout is en dat de verantwoordelijkheid in beginsel dus niet bij hemzelf ligt. Bevorder liever dat het kind zich tot een onafhankelijk persoon kan ontwikkelen.

Streef ernaar zelf niet te manipuleren

Soms is het erg verleidelijk om met een eenvoudige manipulatieve actie ‘snel even’ iets voor elkaar te krijgen. Maar daarmee geef je je eigen kind het verkeerde voorbeeld. Doe het kind dus nooit valse beloftes, maar beloof alleen dat wat je waar kunt maken. Koop het kind ook nooit om met opmerkingen als ‘als je nu je kamer opruimt, mag je vanavond later naar bed’.

Jongens en meisjes zijn erg knap in het na-apen van het gedrag van hun ouders. Er gaat dus niets boven het geven van het goede voorbeeld. Geef je een kind vaker het verkeerde voorbeeld, bijvoorbeeld omdat je moe bent en geen zin hebt in gedoe, breng je het kind als het ware zelf de kunst van het manipuleren bij.

Maak het kind duidelijk dat ethische waarden belangrijker zijn dan het hebben van luxe

Bedenk dat materieel gemak, zoals het je kunnen permitteren van allerlei luxe zaken, slechts een plezierige bijkomstigheid is. En dat je ethische waarden van aanzienlijk groter belang zijn. Zorg dat je kind op de hoogte is van wat voor jou de belangrijkste waarden in het leven zijn. Laat het kind merken hoe belangrijk je waarden zoals het spreken van de waarheid vindt.

Een kind dat dankzij een niet-manipulerende opvoeding leert om zelf stevig in zijn schoenen te staan, wordt betrekkelijk ongevoelig voor eventuele manipulaties door klasgenoten en anderen, omdat het kind dergelijke strategieën heeft leren doorzien. Daarom wordt een dergelijk kind ook zelden gepest. Ook pleegt zo’n kind zich niet door anderen te laten oplichten.

Bedenk dat het hebben van een evenwichtig kind begint met een evenwichtige opvoeding waarin geen plaats is voor manipulerend gedrag.

Lees verder

• Hoe bescherm je jezelf tegen manipulatieve personen?
• Manipulatie of onschuldige beïnvloeding door het kind
• Kan een corrigerend pak slaag kwaad?
• Het manipulerende kind
• Tips om het gedrag van een manipulerend kind te sturen