Het ziekte-excuus bij uitlevering voor oorlogsmisdaden

In mei 2011 werd Mladic gearresteerd, verdacht van o.a. oorlogsmisdaden om uitgeleverd te worden aan het Joegoslavië Tribunaal . De advocaat van Mladic claimt dat de verdachte te ziek is om voor het tribunaal te verschijnen. Bestaat de kans dat uitlevering vanwege ziekte niet plaatsvindt?

De internationale strafhoven:

• Sinds 2002 is het Internationaal Strafhof in Den Haag werkzaam. Het Internationaal Strafhof onderzoekt beschuldigingen over genocide, misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden. Als de klachten gegrond lijken te zijn wordt er een arrestatiebevel tegen personen uitgevaardigd. Eenmaal in Den Haag start de gerechtelijke procedure tegen de beschuldigde.

• In 1993 werd het Joegoslavië Tribunaal ingesteld door de Verenigde Naties. Dit tribunaal onderzoekt de genocide, oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid die hebben plaatsgevonden op het grondgebied van het voormalig Joegoslavië van voor 1991.

Te ziek om terecht te staan

De advocaat van Ratko Mladic (gearresteerd in mei 2011) is niet de enige die heeft gesteld dat zijn cliënt te ziek is om terecht te staan. Wat is de procedure ten aanzien van dit verzoek?

Art.8 Kaderbesluit (van de EC Raad13 juni 2002) inzake het Europees aanhoudingsbevel stelt dat:

• 'Beslissingen over de tenuitvoerlegging van het Europees aanhoudingsbevel mogen pas worden genomen na een toereikende controle.
• Hetgeen betekent dat een rechterlijke autoriteit van de lidstaat waar de gezochte persoon is aangehouden, dient te beslissen of deze al dan niet wordt overgeleverd.'

De beslissing van uitlevering ligt bij het land waarin gezochte is aangehouden.
De rechter in het land waarin de gezochte is aangehouden moet bij een verzoek van de advocaat om niet-uitlevering door ziekte na medisch onderzoek het besluit nemen of er al dan niet uitgeleverd gaat worden. Dit alles geldt mits de aanhouding is geschied in een lidstaat van de Europese unie.

Art 20 lid 2. van het Statuut voor het Joegoslavië tribunaal schijnt niet uit te gaan van problemen bij arrestatie en uitlevering.
Het Statuut zegt lakoniek: 'een persoon tegen wie een aanklacht is gevormd en bevestigd zal, volgend op een arrestatiebevel in bewaring worden genomen... en worden overgebracht naar het Internationaal Tribunaal...

In het geval van Mladic zou de advocaat kunnen tegenwerpen dat er geen uitlevering mag plaatsvinden omdat Servië geen lid is van de Europese Unie. Servië is hoogstwaarschijnlijk niet genegen om aan dit verzoek te voldoen, juist omdat aanhouding en overlevering aan het Joegoslavië Tribunaal van Mladic een voorwaarde was voor Servië om toe te kunnen treden tot de Europese Unie. Daarbij heeft Servië tot op heden in haar land aangehouden verdachten altijd aan het Tribunaal uitgeleverd. De enige 'bescherming' die Servië aan verdachten heeft betoond is door niet al te naarstig naar ze te zoeken.

Ziekte is bij het Tribunaal geen reden

Verder impliceert artikel 20 lid 2 van het Statuut dat er wat het Tribunaal betreft geen redenen bestaan om de verdachte niet aan het Tribunaal uit te leveren, eenvoudigweg omdat er geen enkele (uitzonderings) reden wordt aangegeven. Ziekte is daarom wat het Tribunaal betreft voor niet-uitlevering geen bespreekbaar item.

Humanitaire redenen bij ziekte?

Voor de rechtbank in het land van aanhouding kan ziekte eventueel wel een reden zijn als daarin wordt voorzien bij de voorwaarden van uitlevering. In dat geval volgt de afweging: de zwaarte van de misdrijven van de arrestant tegenover humanitaire redenen bij zware ziekte van de arrestant.
Helaas voor de arrestant is het in de meeste gevallen zo dat het wat moeilijk wordt, en in het algemeen politiek en sociaal wordt afgekeurd, om humanitair te denken bij iemand die totale afwezigheid van menselijkheid heeft betoond bij het begaan van zijn misdaden.

Conclusie

Voor het Tribunaal is ziekte geen enkele reden om niet te vervolgen. Erge ziekte zou hooguit de rechtsvoortgang kunnen vertragen.
Het besluit van het aanhoudende land om iemand wegens ziekte niet uit te leveren kan onderhevig zijn aan sociale en politiek zware kritiek. De mogelijkheid van niet-uitlevering wegens ziekte is daarom klein, maar anderszijds toch wel aanwezig.

Lees verder

• De werking van het Joegoslavië Tribunaal
• Aangeklaagd worden bij het Internationaal Strafhof
• Veroordeling en executie van (ex)staatshoofden
• De Verenigde Staten en oorlogsmisdaden
• Het Internationaal Strafhof: de delicten