Variaties op voornamen

Onze namen bestaan al eeuwenlang uit een voornaam en een achternaam. Wat achternamen betreft komen er binnen het huidige systeem geen nieuwe bij. Familienamen gaan immers over van ouder naar kind. Anders is dat met de voornamen. Er ontstaan veel nieuwe namen als variatie op bestaande namen. Maar ook in het verleden kwamen al variaties op bestaande namen voor.

Mogelijkheden van variaties

De variaties op bestaande namen betreffen vaak de spelling, een achtervoegsel, verkorting of klankverandering. Nieuwe namen worden dikwijls gevormd door een samenstelling.

Spelling

Een naam die, wat de spelling betreft, wordt veranderd blijft wel dezelfde uitspraak hebben. De variatie betreft dus alleen de schrijfwijze. Die andere spelling kan zijn oorzaak hebben in onkunde met de oorspronkelijke schrijfwijze of een bewuste verandering om bijvoorbeeld een buitenlandse naam meer Nederlands te maken. Als voorbeeld de naam Thomas die gespeld wordt als Tomas en de Franse naam Monique die Moniek wordt. Voor de Nederlandse taal bestaan uiteraard spellingregels maar voor voornamen niet.

Achtervoegsel

In de traditionele voornamen komt een groot aantal achtervoegsels voor. De meest bekende achtervoegsels zijn wel je of tje met bijvoorbeeld Keesje of Pieternelletje en waarmee oorspronkelijk een klein kind werd bedoeld. Andere voornamen met een achtervoegsel zijn Andrea, Corrie, Marianneke, Sipke, Jasperinus en Wilhelmus. Bij de moderne naamgeving komen die achtervoegsels weinig voor en worden vaak als ouderwets beschouwd. Sommige achtervoegsels lenen zich echter wel voor nieuwe namen zoals Jorreke en Tirzy en Wubbo.

Verkorting

Verkorting van voornamen komt veelvuldig voor met als voorbeelden Cor of Nelis in plaats van Cornelis en Jan afkomstig van Johannes en Dirk met als volledige naam Diederik. Ook komen verkortingen voor door het wegvallen van lettergrepen zoals bij Susanne dat Sanne wordt en Bram van Abraham. Meer voorbeelden van een manier van verkorten geven de voornamen Frans en Bas die afkomstig zijn van Franciscus en Sebastiaan en Mina van Wilhelmina.

Klankverandering

Vooral bij oudere namen komt klankvariatie op namen voor als gevolg van dialect. Dit kan het geval zijn bij het veranderen van klinkers zoals bijvoorbeeld de a in een e bij manneke dat dan menneke wordt. Een voorbeeld waarbij die verandering zich voordoet in voornamen is van Franske naar Frenske en op latere leeftijd Frens. Ook komt in het dialect de verandering van een ij in een ie voor onder meer bij de voornaam Marij die dan Marie wordt en omgekeerd Marieke naar Marijke. Nog een voorbeeld is de ui die verandert in uu bij Trui en Truus. Naamgeving van deze tijd staat niet meer onder invloed van dialect maar er kan wel een min of meer vergelijkbare verandering van letters voorkomen. Verandering van klinker maakt van Denise bijvoorbeeld Danise en Emmely wordt Emmaly of verandering van medeklinker in de voornaam Sicco wordt Siddo en Dagmar wordt Fagmar.

Samenstelling

Namen vormen uit samenstellingen van twee of meer verschillende naamelementen werd in het verleden niet zo vaak toegepast. Tegenwoordig fantaseren naamgevers er naar hartenlust op los en vormt het samenstellen een onuitputtelijke bron van nieuw te vormen namen. Een reden voor een samenstelling is bijvoorbeeld het vernoemen van alle grootouders. In de tijd dat de gezinnen veel kinderen telden kwam elke grootouder wel aan de beurt. Bij minder kinderen is het vernoemen een probleem om geen grootouders uit te sluiten. Namen als Annemarie en Jan Pieter lossen dat probleem op. De schrijfwijze van deze combinaties telt drie mogelijkheden. Aan elkaar zoals Annemarie en met een verbindingsstreepje Anne-Marie of los van elkaar zoals Jan Pieter. Naast samenstellingen waarbij de twee elementen nog duidelijk te onderscheiden zijn komen steeds meer namen voor waarbij dit niet meer het geval is. De herkomst van de elementen is daarbij niet altijd duidelijk zoals bij de namen Aranda, Jolize en Roelinda voor meisjes en de jongensnamen Erjan, Jorni en Wilmard.

Lees verder

• Namen van mensen door de eeuwen heen
• Achternamen in veel soorten