Jezus in Getsemane: leerlingen slapen i.p.v. waken en bidden

De laatste week van Jezus op aarde roept allerlei vragen op. In de evangeliën staan verhalen die soms moeilijk te begrijpen zijn. In Marcus 14 staat dat de discipelen tot drie keer toe in slaap vielen toen Jezus de doodstrijd streed in Gethsemané. Hoe is het mogelijk? Leden ze soms aan narcolepsie? Op een website staat te lezen dat Jezus op palmpasen op 'n ezeltje Jeruzalem binnenreed, waarbij de mensen riepen: 'Hosanna'. Maar nog geen week later klinkt uit hun mond: 'Kruisig Hem'.¹ Hoe kan dat?

• De Joodse context van het Nieuwe Testament
• De kwast van Jezus' kleed
• Het Onze Vader
• Gelijkenissen
• Waarom vielen Jezus' leerlingen tot drie keer toe in slaap?
• "Ik voelme dodelijk bedroefd; blijf hier waken"
• Joodse context van het verhaal
• Schokkende zaken
• Jezus in Getsemane in 10 stappen
• Locatie
• Laatste avondmaal
• Gebed en angst
• Vriendschap en slaap
• Bloedige zweet
• Overgave aan Gods wil
• Verraad van Judas
• Verdediging door Petrus
• Aanhouding en voorbereiding op kruisiging
• Geestelijke betekenis

De Joodse context van het Nieuwe Testament

Voor de beantwoording van de vragen die ik in de inleiding heb opgeworpen, is het van belang de Joodse context in ogenschouw te nemen. Bijbellezers die zijn opgegroeid met de Joodse liturgie, de ceremoniën, rituelen en gebruiken van het Joodse religieuze jaar, de rabbijnse literatuur en de algemene Joodse morele en culturele aspecten, kunnen daarmee hun voordeel doen. Ontzettend veel aspecten van de evangeliën zijn voor Joden zo bekend als de lucht die ze inademen. Een aantal voorbeelden.

De kwast van Jezus' kleed

In Matteüs 9:20 horen we van een vrouw die al twaalf jaar aan bloedverlies leed, en die genezen werd toen ze een kwast van Jezus' kleed aanraakte. Wat wordt bedoeld met 'een kwast' van Jezus kleed? Hiermee worden de tsietsiejot tsietsiejot (enkelvoud: tsietsiet) bedoeld, dit zijn de gedenkkwastjes aan de gebedsmantel (talliet) van een Jood. Het voorschrift van de tsietsiet staat in het Schriftgedeelte Numeri 15:37-41:

De HEER zei tegen Mozes: ‘Zeg tegen de Israëlieten dat zij en al hun nakomelingen aan de zoom van hun kleren kwastjes moeten bevestigen waarin een blauwpurperen draad verwerkt is. Bij het zien van die kwastjes zullen jullie herinnerd worden aan alle geboden van de HEER, zodat jullie die naleven en mij niet ontrouw worden door de begeerten van je hart en je ogen te volgen. Ze zullen jullie helpen om aan al mijn geboden te denken en die na te leven en jullie God toegewijd te blijven. Ik ben de HEER, jullie God, die je uit Egypte heeft weggeleid om jullie God te zijn. Ik ben de HEER, jullie God

Het Onze Vader

Jezus leerde het Onze Vader aan zijn volgelingen. Er zijn zeer veel parallellen tussen het Onze Vader en het Kaddisj, één van de belangrijkste gebeden van het Jodendom. De orthodoxe Jood David Flusser schrijft ergens dat hij tussen de twee wereldoorlogen in opgroeide in Bohemen. Het was toentertijd gebruik dat men dagelijks voorafgaand aan de lessen hardop het Onze Vader bad. Hij had hier geen enkel probleem mee, het gebed kwam volledig overeen met zijn Joodse overtuiging.

Gelijkenissen

De gelijkenissen van Jezus vertonen verwantschap met parabels uit de Tenach, en ook met de rabbijnse parabels die in de Misjna en de Talmoed zijn opgetekend. Jezus maakt vaak gebruik van een rabbijnse techniek, waarbij hij een gedeelte van een tekst uit de Tenach citeert, soms zelfs maar één of twee woorden, waarbij een goed verstaander weet op welke passage hij zich beroept. Deze techniek vergroot de impact van hetgeen de spreker zegt op zijn toehoorders. Een voorbeeld daarvan is Jezus' antwoord op de vraag: "Als mijn broeder of zuster tegen mij zondigt, hoe vaak moet ik dan vergeving schenken? Tot zevenmaal toe?" Jezus antwoordde: "Niet tot zevenmaal toe, zeg ik je, maar tot zeventig maal zeven" (Matteüs 18:21-22). Hier refereert hij aan Genesis 4:24, een contrasterende tekst, waar een zekere Lamech zegt: "Kaïn wordt zevenmaal gewroken, Lamech zevenenzeventigmaal." Jezus zegt dat zijn volgelingen in dezelfde mate anderen moeten vergeven als Lamech wraak wilde nemen. Voorts staat in het Jodendom het getal 7 voor volheid of volledigheid:

We should be Lamech's polar opposite, making it our goal to forgive as extravagantly and completely as possible.[2]

Ook is het een normaal Joods gebruik dat een Rabbi leerlingen (talmidim) heeft. Er waren zelfs beroemde Rabbi’s die een
wachtlijst hadden. Jezus verzamelde een groep van 12 leerlingen om zich heen. Geen willekeurig aantal: 12 is namelijk een verwijzing naar de 12 stammen van Israël. De 12 discipelen staan symbool voor het hele volk Israël.

Waarom vielen Jezus' leerlingen tot drie keer toe in slaap?

"Ik voelme dodelijk bedroefd; blijf hier waken"

In Marcus 14 lezen we dat Jezus in Getsemane zijn leerlingen Petrus, Jakobus en Johannes met zich meenam. Hij zei tegen hen: "Ik voel me dodelijk bedroefd; blijf hier waken" (vers 34). Deze woorden doen denken aan Psalm 42 (vs.6,12). Jezus loopt een stukje verder en wendt zich tot zijn Vader. Hij liep terug en zag dat zijn leerlingen lagen te slapen. En even later gebeurt het weer en daarna nog een keer! Hoe kunnen deze leerlingen in slaap sukkelen terwijl Jezus' ziel tot de dood toe bedroefd is? Juist nú was het nodig dat zij waakten en baden. In vers 40 staat dat hun ogen steeds dichtvielen; ze hadden moeite hun ogen open te houden.

Joodse context van het verhaal

Als we de (Joodse) context erbij betrekken, wordt het volstrekt helder waarom zijn leerlingen moeite hadden hun ogen open te houden. Ten eerste hadden ze die avond het pesachmaal genuttigd, de zogeheten sedermaaltijd (paasmaaltijd). De sederavond is een godsdienstig Joods familiefeest, met een uitgebreide liturgie en waarbij veel wordt gegeten. Tijdens de seder drinkt iedereen vier bekers wijn. Maar nog belangrijker, de sedermaaltijd vond plaats na een vermoeiende reis naar Jeruzalem. Tijdens het bestaan van de Joodse tempels, gingen Joden tijdens Pesach op bedevaart naar Jeruzalem. Ook moesten er allerlei voorbereidingen worden getroffen voor het pesachmaal (Marcus 14:12). Aan de viering van Pesach gaat een grondige voorbereiding vooraf. Op het feest mag men niets dat gist bevat in huis hebben en het hele huis wordt grondig van het gezuurde bevrijd. Het servies, bestek de potten en de pannen moeten gereinigd worden van het zuurdesem. De sedermaaltijd is een echte feestmaaltijd, waar allerlei ingrediënten voor nodig zijn en waar verschillende gerechten voor klaargemaakt moeten worden. Er werd toentertijd ook een lammetje geslacht.[4]

De Talmoedische Rabbi's moeten bekend geweest zijn met eventuele vermoeidheidsproblemen tijdens sedermaaltijd, getuige de volgende opmerking in de Talmoed:

Zijn enkelen van hen ingeslapen, dan mogen ze [nog verder] eten; zijn ze [echter] allen [ingeslapen], dan mogen ze niet [verder] eten. Rabbi Jose zegt: Zijn ze even ingedommeld, dan mogen ze [nog verder] eten; als ze vast ingeslapen zijn, mogen ze niet [verder] eten.[5]

Schokkende zaken

Daarbovenop hadden ze die avond verwarrende en schokkende dingen te horen gekregen. Zo verzekerde Jezus dat één van hen die met hem de sedermaaltijd eet, hem zal uitleveren (Marcus 14:17). Bovendien zei Jezus tegen hen: "Jullie zullen allemaal ten val komen, want er staat geschreven: 'Ik zal de herder doden, en de schapen zullen uiteengedreven worden'” (Marcus 14:27). Ze hadden daarvoor al een enerverende periode achter de rug, zoals de intocht in Jeruzalem en de aanvaringen met de religieuze autoriteiten, onder meer als gevolg van Jezus' tempelreiniging (Marcus 11). Daar komt bij dat het inmiddels in de kleine uurtjes was geworden.

Jezus in Getsemane in 10 stappen

Locatie

Getsemane is een tuin, gelegen aan de voet van de Olijfberg, net buiten Jeruzalem. Het was een plek waar Jezus vaak kwam om te bidden en te mediteren.

Laatste avondmaal

Het incident in Getsemane volgde op het Laatste Avondmaal, waar Jezus en zijn discipelen samenkwamen voor het Pesachmaal (het Joodse paasfeest) en waar Jezus het brood en de wijn instelde als symbolen van zijn lichaam en bloed.

Gebed en angst

In Getsemane bad Jezus tot God, waarbij hij uitdrukking gaf aan zijn angst en beproeving. Hij vroeg of de beker (lijden en dood) aan hem voorbij kon gaan, maar stemde uiteindelijk in met de wil van God.

Vriendschap en slaap

Jezus bracht enkele van zijn discipelen (Petrus, Jakobus en Johannes) mee naar Getsemane en vroeg hen te waken terwijl hij bad. Maar ze vielen in slaap, wat de eenzaamheid van Jezus benadrukte.

Bloedige zweet

Jezus ervoer intense emotionele en geestelijke strijd. De evangeliën vermelden dat zijn zweet als bloeddruppels werd, wat wordt beschouwd als een teken van zijn diepe angst en stress.

Overgave aan Gods wil

Jezus' gebed drukte zijn volledige overgave aan de wil van God uit, ondanks de angsten en beproevingen die hij voelde. Hij bad: "Laat niet mijn wil, maar Uw wil geschieden."

Verraad van Judas

Het moment in Getsemane werd gevolgd door de komst van Judas Iskariot, een van Jezus' discipelen, die hem verraden had aan de religieuze autoriteiten. Hij leidde de autoriteiten naar Jezus en identificeerde hem met een kus.

Verdediging door Petrus

Toen Jezus werd gearresteerd, trok Petrus zijn zwaard en sneed het oor van de dienaar van de hogepriester af. Jezus genas het oor onmiddellijk en berispte Petrus voor zijn actie.

Aanhouding en voorbereiding op kruisiging

Na zijn arrestatie werd Jezus weggevoerd voor een reeks verhoren en martelingen, die uiteindelijk zouden leiden tot zijn kruisiging. Getsemane markeerde het begin van deze beproeving.

Geestelijke betekenis

Het moment in Getsemane benadrukt de menselijke kant van Jezus, zijn gehoorzaamheid aan Gods wil, en zijn bereidheid om te lijden en te sterven voor de zonden van de mensheid. Het wordt vaak gezien als een symbool van spirituele strijd en overgave.

Noten:

1. http://www.langedijkkerkplein.nl/sow/activiteiten/palmpasenstok.html (voor de laatste keer geraadpleegd op 8 april 2011)
2. Ann Spangler & Lois Tverberg: Sitting at the feet of Rabbi Jesus - How the Jewishness of Jesus can transform your faith, Zondervan, Grand Rapids, Michigan, 2009, p.39.
3. Zie: http://www.stadopeenberg.nl/downloads/joodse_wortels/sedermaaltijd-gerechten.pdf
4. Misjna Pesachim 10:8.
5. Dr. G.H. Cohen Stuart: Joodse feesten en vasten - Een reis over de zee van de Talmoed naar de wereld van het Nieuwe Testament, Ten Have, Baarn, 2003.

Lees verder

• Jezus en het complot op Pasen: Hosanna + kruisig hem
• Jezus en geweld: Geen vrede, maar het zwaard (Matteüs 10:34)
• Jezus hield zich aan de Wet en was zonder zonde: so what?