Joodse wortels, achtergrond christendom + edele olijfboom

Joodse wortels en Joodse achtergrond van het christelijk geloof. Mensen die regelmatig mijn artikelen lezen, weten dat ik buitengewoon geïnteresseerd ben in de Joodse wortels van het christelijk geloof. Deze belangstelling neem ik ook steeds meer waar bij andere gelovigen wereldwijd. Door de Joodse wortels van het geloof op te diepen, ga je terug naar de basis van het geloof en leer je de diepte van de Schriften kennen. Ook leer je de Messias beter en op een intiemere manier kennen.

• Terug naar de Joodse wortels
• De Joodse wortels van het christelijk geloof
• IJveraars voor de Wet
• God heeft Zijn volk niet verstoten
• Goddelijk geheim
• Het heil is uit de Joden
• Tragedie
• Perspectief
• Wortels van antisemitisme

Terug naar de Joodse wortels

De kerk of gemeente van Christus begon vanuit de erkenning van de Joodse basis van het christelijk geloof, maar is allengs afgedwaald van een geloof in de Joodse Messias Jezus (Jesjoea haMashiach) naar een verwesterde, verheidenste Christus die los was geweekt van zijn Joodse oorsprong, context en volk, met veel antisemitisme en anti-Joodse sentimenten. Door heel de kerkgeschiedenis heen loopt een ten hemel schreiend spoor van bloed en Jodenhaat.

Zo werden Joden in de middeleeuwen beschuldigd van het gebruik van bloed van niet-Joden bij de bereiding van matzes voor het Pesachfeest. Joden zouden zich schuldig maken aan het plegen van rituele (kinder)moorden en kannibalisme. Dit bloedsprookje vormde in het 'christelijke' Europa door de eeuwen heen aanleiding voor Jodenvervolging in de vorm van pogroms. Tijdens de kruistochten bereikte de vervolgingsgolf zijn eerste piek. Joden zijn uit Spanje, Portugal en andere Europese landen verbannen. De Duitse reformator Luther werd aan het einde van zijn leven een felle en verbeten antisemiet toen bleek dat de Joden zich niet tot Christus wilden bekeren.

De twintigste-eeuwse Holocaust kan gezien worden als een escalatie van een proces dat in de vierde eeuw begonnen was. Toch was de Endlösung volgens de Joodse nieuwtestamenticus David Flusser alleen in een onchristelijk Europa mogelijk, waarbij het christelijke antisemitisme fungeerde als een praeparatio antievangelica.¹ Daarmee slaat hij de spijker op z'n kop. In zijn vijftien boekdelen tellende Praeparatio Evangelica, introduceerde Eusebius (263-339?) het christendom voor heidenen (in de zin van niet-christenen); het was een kloeke voorbereiding op het Evangelie. Het christelijke antisemitisme daarentegen bereidde gedurende meer dan 15 eeuwen de weg naar een geperverteerd evangelie, een anti-evangelie; het nazistische 'nieuwe heidendom', de volksreligie, waarin de mens zich grenzeloos uitleeft en zich tegen de God van Abraham, Isaäk en Jakob keert.

De Joodse wortels van het christelijk geloof

De Joden hebben de Joodse geschriften, het Oude Testament of de Tenach, overgeleverd. Deze geschriften beschrijven onder meer de geschiedenis vanaf de schepping van de wereld, het ontstaan van het volk Israël, hun godsdienst en hun geschiedenis tot de terugkeer uit Babel. Het waren Joden die deze geschriften schreven. Het waren ook Joden die het Nieuwe Testament schreven, met wellicht als uitzondering apostel Lucas die een proseliet was.

Jezus komt voort uit het Joodse volk en hij werd geboren binnen het eeuwigdurend verbond dat God met Israël gesloten had. Jezus heeft op volmaakte wijze de Wet volbracht:

Maar toen de tijd gekomen was zond God zijn Zoon, geboren uit een vrouw en onderworpen aan de wet (Tora), maar gezonden om ons vrij te kopen van de wet (Tora) opdat wij zijn kinderen zouden worden. (Galaten 4:4-5)

Jezus was geen iconoclast die aan nieuwlichterij deed:

Denk niet dat ik gekomen ben om de Wet of de Profeten af te schaffen. Ik ben niet gekomen om ze af te schaffen, maar om ze tot vervulling te brengen. Ik verzeker jullie: zolang de hemel en de aarde bestaan, blijft elke jota, elke tittel in de wet van kracht, totdat alles gebeurd zal zijn. Wie dus ook maar een van de kleinste van deze geboden afschaft en aan anderen leert datzelfde te doen, zal als de kleinste worden beschouwd in het koninkrijk van de hemel. Maar wie ze onderhoudt en dat aan anderen leert, zal in het koninkrijk van de hemel in hoog aanzien staan. (Matteüs 5:17-19)

Jezus acht ons groot als we de Tora doen en leren, en klein als we dat niet doen. Jezus vervulde de Tora doordat hij onze straf droeg voor het overtreden van de Tora en hij laat zien hoe de Tora opgevat moet worden, wat haar oorspronkelijke bedoeling is. Jezus ontsluit haar oorspronkelijke ethos voor ons en Jezus zelf is de levende, de vleesgeworden Tora die in de harten van mensen wil wonen.

IJveraars voor de Wet

In het begin werden de volgelingen van Jezus 'aanhangers van de Weg' genoemd (Handelingen 9:2) en werden ze beschouwd als een Joodse sekte. Zowel de 12 apostelen alsook de 72 eerste discipelen waren Joods. Paulus legde zelfs een bijzondere gelofte af om zich als nazireeër aan God te wijden (Numeri 6), teneinde te bewijzen dat hij de Wet van Mozes trouw is (Handelingen 21:17-26). Er kwamen toentertijd vele duizenden Joden tot geloof en allen leven vol overtuiging volgens de wet (Handelingen 21:20). In een andere vertaling staat het heel mooi: ze waren 'ijveraars voor de wet'. Joden die Jezus als Messias aanvaardden, lieten dus NIET de Wet los. Zij bleven ijveraars voor de Wet toen ze eenmaal tot geloof in Jezus gekomen waren. Dit werd - zo maken we uit de tekst op - als een positieve kwalificatie beschouwd. Het was in Antiochië in het jaar 42 n.Chr. dat de volgelingen van Jezus voor het eerst 'christenen' werden genoemd (Handelingen 11:26), hetgeen 'navolgers van Christus' betekent.

Aanvankelijk bestond de christelijke gemeente uit Joden en pas later kwamen er heidenen, dat wil zeggen 'niet-Joden', bij. De eerste gemeente - gegrondvest op de belijdenis dat Jezus de Messias, de Zoon van de levende God is (Matteüs 16:16), was voluit Messiaans. De kerk is opgebouwd door de inspanningen van de 12 Joodse apostelen.

God heeft Zijn volk niet verstoten

In de eerste zin van Romeinen 11 valt Paulus meteen met de deur in huis en zegt hij dat God zijn volk niet verstoten heeft. Het is pure blasfemie te beweren dat Gods volk heeft afgedaan. De kerk komt niet in de plaats van Israël, zoals de diabolische vervangingsleer stelt, die teruggaat op niet-Joodse kerkvaders. Doordat (een deel van) Israël zijn Messias verworpen had, had God Israël verworpen en heeft de kerk bijgevolg haar plaats ingenomen, zo stelt deze leer. Wat een hoogmoed en arrogantie! En het is diametraal tegengesteld aan de Bijbelse boodschap. God heeft zijn volk niet verstoten en God zal zijn volk ook nooit verstoten. Er is sprake van een eeuwigdurend, onvoorwaardelijk verbond met Israël (Genesis 12:1-3; 17:7). God zal het niet verbreken. Hij kan niet halverwege van gedachten veranderen.

Paulus komt in dit Schriftgedeelte met het beeld van de edele olijfboom. Deze olijfboom met stam, takken én wortelgestel, stelt het volk Israël voor. De aartsvaders Abraham, Isaäk en Jacob zijn de wortels, want uit hen is het volk Israël voortgekomen: de stam en de kroon van takken. De gelovigen uit de volken worden geënt op deze boom en hebben te dientengevolge rechtstreeks deel aan de belofte die aan Abraham is gedaan: "En met uw nageslacht zullen alle volken der aarde gezegend worden" (Genesis 22:18).

Het zijn de christenheidenen die van hun heidense wortels worden geënt op de edele olijfboom en diens natuurlijke takken zijn de Joodse gelovigen in Jezus. Sommige takken van de edele olijfboom zijn afgebroken en stellen Joden voor die Jezus niet als Messias aanvaarden. Tegen de gelovigen uit de heidenen zegt Paulus dat ze zich niet boven de takken mogen verheffen: "Als u dat doet, moet u goed bedenken dat niet u de wortel draagt, maar de wortel u". Paulus vervolgt door te zeggen:

Maar nu zult u tegenwerpen: 'Die takken zijn toch afgebroken zodat ik geënt kon worden?' Zeker, ze zijn afgebroken vanwege hun ongeloof en u dankt uw plaats aan uw geloof. Wees daarom echter niet hoogmoedig, maar heb ontzag voor God: als hij de oorspronkelijke takken al niet heeft gespaard, zou hij u dan wel sparen? (Romeinen 11:19-21).

Goddelijk geheim

Dan maakt Paulus een goddelijk geheim bekend omdat hij wil voorkomen dat gelovigen uit de heidenen op hun eigen inzicht afgaan (wat later desondanks wel is gebeurd). Hij zegt dat slechts een deel van Israël onbuigzaam werd, en dat alleen tot het moment dat alle heidenen zijn toegetreden. Dan zal heel Israël worden gered.

Ze zijn Gods vijanden geworden opdat het evangelie aan u kon worden verkondigd, maar God blijft hen liefhebben omdat hij de aartsvaders heeft uitgekozen. (Romeinen 11:28)

God heeft dus niet afgedaan met de Joden, ook niet met de Joden die Jezus niet aanvaarden als hun Messias. Het kan niet duidelijker gezegd worden: 'God blijft hen liefhebben'! Punt uit. Want de genade die God schenkt neemt Hij nooit terug, wanneer Hij iemand roept maakt Hij dat niet ongedaan (Romeinen 11:29). Een deel van de Joden staan vijandig tegenover het evangelie omwille van de heidenen. Doordat er een gedeeltelijke verharding over Israël is gekomen, kunnen de heidenen toetreden. Dat is het geheimenis van Gods plan met Israël en de gemeente. Door de verharding van hun hart is de boodschap van verlossing en redding naar de heidenen gegaan. Dit zal zo blijven duren totdat de volheid der heidenen binnengaat, totdat de tijd van de heidenen is voltooid, dat wil zeggen totdat het laatste lid uit de volken is toegevoegd aan de gemeente van Christus. Daarna worden de ogen van Israël geopend voor hun Messias Jezus. In de toekomst zal "geheel Israël behouden worden" (vs. 25-26). Als de gemeente voltallig zal zijn, begint God de geschiedenis met Israël opnieuw. Tot die tijd ligt een sluier over hun hart telkens als de wet van Mozes wordt voorgelezen (2 Korintiërs 3:14-16).

Het heil is uit de Joden

God formeerde het Joodse volk, opdat de Messias – de Verlosser van de wereld - uit hen zou voortkomen. Hij zei tegen Abraham: "En met uw nageslacht zullen alle volken der aarde gezegend worden" (Genesis 22:18). Door de Messias wil God niet alleen het Joodse volk, maar heel de wereld redden. Johannes schrijft in dit verband: "De redding komt van de Joden", of in een andere vertaling: "Het heil is uit de Joden" (Johannes 4:22). Zonder Joods volk géén Messias en zonder Messias, géén verlossing.

De heidenen leefden in een wereld zonder hoop en zonder God:

Bedenk daarom dat u – u die eigenlijk door uw afkomst heidenen bent en onbesnedenen genoemd wordt door hen die door mensenhanden besneden zijn – bedenk dat u destijds niet verbonden was met Christus, geen deel had aan het burgerschap van Israël en niet betrokken was bij de verbondssluitingen en de beloften die daarbij hoorden. U leefde in een wereld zonder hoop en zonder God. Maar nu bent u, die eens ver weg was, in Christus Jezus dichtbij gekomen, door zijn bloed. (Efeziërs 2:11-13)

Zonder het Joodse volk waaruit de Messias is voortgekomen, zouden we nog steeds in een godverlaten wereld leven zonder een sprankje hoop.

Tragedie

Helaas hebben veel niet-Joodse gelovigen weinig tot geen kennis van de Joodse wortels van hun geloof. Het is een grote tragedie dat de christelijke gemeenschap voor een groot deel is afgedreven van het rijke Joodse erfgoed waarop het christelijk geloof is gebouwd. Maar de behandeling van het Joodse volk door de christenen gedurende vele eeuwen is een nog tragischer gebeuren.

Paulus noemt de niet-Joodse gelovigen wilde loten die op Israël als edele olijf geënt zijn. God noemt Israël 'mijn zoon, mijn eerstgeboren zoon' (Exodus 4:22). Gelovigen uit de heidenen mogen zich kinderen, dus 'zonen' van God noemen:

Allen die door de Geest van God worden geleid, zijn kinderen van God. U hebt de Geest niet ontvangen om opnieuw als slaven in angst te leven, u hebt de Geest ontvangen om Gods kinderen te zijn, en om hem te kunnen aanroepen met 'Abba, Vader'. (Rom.8:14-16)

Joden en heidengelovigen zijn bijgevolg broers van elkaar. Israël is onze oudste broeder. Niettemin leven deze broers al eeuwen in onmin met elkaar. Die ruzie moet na jaren bijgelegd worden. Gedurende vele eeuwen hebben christenen het leven van hun oudere Joodse broer tot een hel gemaakt met concilies en pausen die wetten hebben geformuleerd om het Joodse volk bespottelijk en belachelijk te maken, hen hebben laten martelen en verbannen, hun goederen hebben onteigend en hen als paria's van de samenleving bestempelden. Met daarbovenop de kruistochten en de pogroms. Deze gewelddadige en hooghartige houding is een aanklacht en aanval tegen God Zelf. "Wie aan mijn volk komt, komt aan mijn oogappel", zegt God (Zachariai 2:12). In de Tenach wordt het volk van God door Hem drie keer aangeduid als 'zijn oogappel' (Deuteronomium 32:10, in Jeremia 31:20 en in Zacharia 2:8).

Perspectief

Vanuit de grond van mijn hart betreur en veroordeel ik alle uitingsvormen van antisemitisme en Jodenhaat, zoals uitbarstingen van haat en vervolgingen. Ik vraag God om vergeving voor het leed dat christenen hebben aangericht jegens het Joodse volk, onze oudste broeder. Ik vraag mijn Joodse zusters en broeders om vergeving en verzoening.

God heeft het volk van Israël lief met een eeuwige liefde. Laten we dagelijks voor Gods uitverkoren volk bidden en Israël zegenen. Pastor Don Finto schrijft in zijn boek 'Uw volk is mijn volk' dat we moeten zoeken naar manieren om Joodse mensen te bevestigen in hun identiteit en om hen lief te hebben en te zegenen, ongeacht of ze al dan niet ooit Jezus zullen aannemen als hun Messias.

Onze toewijding aan Joodse mensen moet nooit verbonden zijn aan hun acceptatie van Yeshua [Jezus] als Messias. ... Als er nooit meer iemand van het Joodse volk in Jezus als de Messias gelooft, dan nog moeten wij ons aan hen toewijden als vrienden, broeders en beschermers. Elke andere daad is in strijd met een hart van liefde.²

Dat is agapè-liefde, een zichzelf gevende liefde, ofwel liefde zonder eigenbelang - een liefde die zichzelf niet zoekt (1 Korintiërs 13). Het is de liefde van God, die ook in en door de gelovige werkzaam kan zijn. En is het niet de (wedergeboren) mens, maar God de Allerhoogste die de bron is van agapè-liefde.


Dit artikel maakt deel uit van de artikelenreeks 'Joodse wortels christelijk geloof en Nieuwe Testament'.

Specials

• David H. Stern: complete Joodse Bijbel (Tenach en NT)
• Joodse Messias van Israël: Jesjoea haMashiach Jezus Christus

Noten

1. David Flusser: Het christendom - een joodse religie; Ten Have, Baarn, 1991.
2. Don Finto: Uw volk is mijn volk - Hoe Israël, het Joodse volk en de christelijke kerk zich in het laatste der dagen zullen verenigen; Bread of life, Vlissingen, 2002, p.162-163.
3. Jan van Barneveld: Wortels van het antisemitisme; http://janvanbarneveld.nl/artikelen/antisemitisme/33-wortels-van-het-antisemitisme (voor de laatste keer geraadpleegd op 15-01-2011)

Lees verder

• Joodse wortels christendom: Kesjer-cursus
• Jezus hield zich aan de Wet en was zonder zonde: so what?
• Theologische, historische e.a. Joodse bezwaren tegen Jezus