De symbolische betekenis van bomen in de Bijbel

In de Bijbel worden veel bomen genoemd. Bomen hebben een belangrijke symbolische betekenis. Al in het begin van de Bijbel wordt er over bomen geschreven. Twee bijzondere bomen worden genoemd; de boom van kennis van goed en kwaad en de boom des levens. Aan het eind van de Bijbel wordt opnieuw de boom des levens genoemd. Jezus gebruikt de symboliek van de boom om mensen op te roepen goede werken te doen. Hij spreekt over de goede vruchten die aan de boom groeien. Ook op ander plekken in de Bijbel wordt de symbolische betekenis van de boom gebruikt.

De betekenis van bomen in de Bijbel

Het land van de Bijbel, Israël, heeft een ander klimaat dan Nederland. Het is er droger en warmer. Er groeien andere bomen dan we hier in onze bossen vinden. Israël wordt omgrensd door woestijnen. Water is heel belangrijk voor bomen om te kunnen groeien. De wortels van de boom moeten het schaarse water kunnen bereiken om te blijven leven. Dit beeld wordt in de Bijbel vaak gebruikt. Bomen geven vruchten en bieden in het warme klimaat een welkome schaduw.

De boom des levens en de boom van de kennis van goed en kwaad

In het begin schiep God de hemel en de aarde (Genesis 1:1). Hij schiep de mens en plaatste hem in een tuin. Deze tuin wordt Hof van Eden genoemd. Het was een paradijselijke tuin. In het midden van die tuin plaatste God twee bijzondere bomen: de boom des levens en de boom van de kennis van goed en kwaad. Van de levensboom (de boom des levens) mochten de eerste mensen, Adam en Eva, de vruchten plukken en ervan eten, maar God verbood hun uitdrukkelijk om van de vruchten van de boom van kennis van goed en kwaad eten.

Adam en Eva eten de vrucht van de boom van kennis van goed en kwaad

Op een zeker moment komt de Satan in de gedaante van een slang naar Eva. Hij verleidt haar om van de vrucht van de boom van kennis van goed en kwaad te nemen door haar wijs te maken dat de vrucht van die boom je als een god maakt. Eva zag dat die boom goed was om ervan te eten en dat hij een lust was voor het oog. Toen nam zij van zijn vrucht en at; en zij gaf ook wat aan haar man, die bij haar was, en hij at ervan (Genesis 3:6).

Het verbod op de vrucht van de boom des levens

Toen God merkte dat de mens van de boom van kennis van goed en kwaad gegeten hadden, strafte hij hen. Zij werden uit de Hof van Eden, het paradijs, verdreven. De mens werd een sterfelijk wezen en mocht niet meer nemen van de boom des levens, anders zou de mens eeuwig blijven leven.

De boom des levens op de nieuwe aarde

Eens zal God alles vernieuwen. Er komt een nieuwe hemel en een nieuwe aarde. Daar zal ook de boom des levens staan. In het visioen dat Johannes op Patmos ontvangt wordt een beeld van de nieuwe hemel en de nieuwe aarde geschetst. Dat de boom des levens daarin voorkomt is een symbool voor het eeuwige leven dat God wil geven. Deze boom geeft twaalf vruchten. Twaalf is een symbool van de volheid. De bladeren van deze boom geven genezing. Deze boom staat voor heil en heling.

De boom als symbool voor het geestelijk leven

In de Bijbel wordt de boom gebruikt als symbool voor het geestelijk leven van de mens. De boom heeft water nodig om te kunnen leven. Via de wortels reikt de boom naar een bron van water. Voor het geestelijk leven is ook een bron nodig. Bijbellezen, gebed en kerkgang zijn bijvoorbeeld zulke bronnen. Hoe dieper de 'wortels' van een mens de Bijbel in gaan, hoe beter die mens de beproevingen en tegenslagen van leven kan weerstaan.

Groeien naar het licht

Een geestelijke les die van bomen kan worden geleerd is dat zij naar het licht groeien. Bomen hebben licht nodig om te kunnen leven, om te kunnen groeien en vruchten dragen. Een boom groeit zo dat hij het meeste licht met zijn bladeren kan opvangen. Bomen groeien van nature naar het licht toe. Dit proces wordt fototropisme genoemd. Dit woord is afgeleid van het Griekse photos (licht) en tropos (draaien). Dit is een beeld is van toepassing voor het geestelijk leven van de mens. Jezus heeft gezegd: 'Ik ben het Licht der wereld' (Johannes 8: 12). Om geestelijk te groeien in het christelijke geloof is gerichtheid op Jezus een voorwaarde.

De boom en zijn vruchten

Een boom staat symbool voor het geestelijk leven. Als een boom het goed doet zal hij vruchten dragen. Zo is het ook met het geestelijk leven. Als iemand leeft naar Gods wil, dan zal hij of zij ook goede vruchten dragen. De apostel Paulus geeft in zijn brief aan de gemeente van Galaten aan wat de goede vruchten zijn. 'De vrucht van de Geest is echter: liefde, blijdschap, vrede, geduld, vriendelijkheid, goedheid, geloof, zachtmoedigheid, zelfbeheersing' (Galaten 6:22).

Jezus over de goede vruchten aan de boom

In de evangeliën Matteüs en Lukas worden een aantal uitspraken van Jezus vermeld over het vrucht dragen van de boom. Ook hier staat de boom weer symbool voor het geestelijk leven. Iedere boom kent men aan zijn vruchten. 'Want iedere boom wordt aan zijn eigen vrucht gekend. Men plukt immers geen vijgen van dorens en men oogst geen druif van doornstruiken' (Lukas 6:44). Ook brengt 'iedere goede boom goede vruchten voort en een slechte boom brengt slechte vruchten voort' (Mattheüs 7:17). 'Stel dat de boom goed is, dan is ook zijn vrucht goed; of dat de boom slecht is, dan is ook zijn vrucht slecht. Want aan de vrucht wordt de boom gekend' (Mattheüs 12:33, zie ook Lukas 6:43). Een goed mens herken je aan zijn goede werken. 'Een goede boom kan geen slechte vruchten voortbrengen en een slechte boom kan geen goede vruchten voortbrengen' (Mattheüs 7:18).

De waarschuwing om goede vruchten voort te brengen

Jezus roept op om goede vruchten voort te brengen. Deze oproep blijkt geen vrijblijvende zaak te zijn. Jezus waarschuwt voor de gevolgen van het voortbrengen van slechte vruchten. Voor deze waarschuwing maakt hij gebruikt van de symboliek van de boom. 'De bijl ligt zelfs al aan de wortel van de bomen; elke boom dan die geen goede vrucht voortbrengt, wordt omgehakt en in het vuur geworpen' (Mattheüs 3:10). 'Iedere boom die geen goede vrucht voortbrengt, wordt omgehakt en in het vuur geworpen' (Mattheüs 7:19).

De boom als symbool voor het koningschap

In het Bijbelboek Daniël beschrijft koning Nebukadnezar een visioen dat hij heeft gekregen. Dit visioen baart hem zorgen. Hij wordt er bang van. Nebukadnezar verteld aan Daniël zijn droom: 'De visioenen nu die mij op mijn bed voor ogen kwamen, waren deze: Ik keek toe, en zie, een boom, midden op de aarde, groot was zijn hoogte. […] De boom werd groot en sterk, zijn hoogte reikte tot de hemel en hij was te zien tot aan het einde van heel de aarde' (Daniël 4: 11- 14). Dan ziet Nebukadnezar een wachter uit de hemel komen. 'Hij riep met kracht en zei het volgende: Houw die boom om, kap zijn takken, stroop zijn loof af, verstrooi zijn vruchten, zodat de dieren er vanonder wegvluchten en de vogels van zijn takken' (Daniël 4:20). In dit visioen staat de boom symbool voor het koningschap van koning Nebukadnezar. Via dit visioen wil God de koning laten weten dat zijn koningschap bestendig zal zijn nadat hij erkend zal hebben dat de God van de hemel de Heerser is (Daniël 4:26).

Lees verder

• De symbolische betekenis van dieren in de Bijbel
• De symbolische betekenis van lichaamsdelen in de Bijbel
• De symbolische betekenis van kleuren in de Bijbel
• De symbolische betekenis van letters en alfabet in de Bijbel
• De symbolische betekenis van letters in de Hebreeuwse Bijbel