De symbolische betekenis van letters en alfabet in de Bijbel

Letters krijgen betekenis als ze met andere letters een woord vormen. Een enkele letter zegt vaak nog niet zoveel, maar soms wel. Voorbeelden daarvan zijn er in de Bijbel te vinden. In de tijd van de Bijbel vond men letters bijzonder. De meeste mensen konden toen niet lezen of schrijven. Aan letters werden magische krachten toegeschreven. Letters waren van bijzondere symbolische waarde. De volgorde van de letters van het alfabet werd gebruikt om bepaalde teksten, bijvoorbeeld Psalmen, structuur te geven. Aan de getalswaarde van letters kan een bijzondere symbolische waarde toegekend worden. Door te rekenen met de getalswaarde van letters krijgen woorden een bijzondere betekenis.

Jezus en de symbolische letters alfa en omega

Drie keer staan de woorden 'alfa en omega' in de christelijke Bijbel (Openbaring 1:8; 21:6; 22:13). Alfa is de eerste letter van het Griekse alfabet, omega de laatste. Samen vormen deze letters het begin en het eind. Voor de schrijver van de Openbaring, Johannes, symboliseren deze letters de aanwezigheid van God. Hij is er van het begin af tot het eind toe. God omvat de tijd. Met deze lettersymboliek wil de auteur, Johannes, zijn lezers een hart onder de riem steken. Zij hadden te maken met vervolging, maar achter alle ellende schuilt een zekerheid die troost biedt, namelijk dat God de touwtjes in handen heeft.

De eerste en de laatste

De beeldspraak dat God de alfa en de omega, de eerste en laatste, is grijpt terug op wat de profeet Jesaja in het Oude Testament schrijft. Ook voor Jesaja is God de eerste en de laatste (Jesaja 44:6; 48:12). In het Bijbelboek Openbaring wordt vaak gebruik gemaakt van beelden die ook in het Oude Testament voorkomen.

De letters van het alfabet zijn heilig

In de Bijbelse wereld betekenen letters als de alfa en de omega meer dan bij ons de letters a en z. In de oudheid stegen de letters van het alfabet uit boven hun letterlijke betekenis. Letters vertegenwoordigen in die tijd de goddelijke wereld of zij verwijzen naar die wereld. Voor de rabbijnen zijn de letters van het alfabet heilig. Als door het woord van God de hemel is geschapen, dan moeten de letters van het alfabet wel heilig zijn (Psalm 33:6).

De betekenis van de Hebreeuwse letters bij de schepping

Het verhaal van de schepping is oorspronkelijk in de Hebreeuwse taal geschreven. Volgens de joodse Bijbelgeleerden, de rabijnen, hebben de letters in het verhaal van de schepping een symbolische betekenis. Het scheppingsverhaal begint met de woorden: 'In het begin schiep God de hemel en de aarde'. In het Hebreeuws is 'in het begin' één woord, 'bereshit'. De eerste letter van het scheppingsverhaal, de eerste letter van de Thora, is een 'b', de tweede letter van het Hebreeuwse alfabet. Deze tweede letter van het alfabet is bewust tot eerste letter van de Thora gekozen, omdat deze letter ook de eerste letter is van het woord 'zegenen' (barakh). In de schepping is van meet af aan de zegen van God inbegrepen.

De vorm van een letter geeft betekenis

De eerste letter van het scheppingsverhaal is de tweede letter van het Hebreeuwse alfabet, de 'b' (bet). Volgens de rabbijnen laat de vorm van deze letter zien welke weg de mens heeft te gaan door het leven. De letter is van alle kanten gesloten, behalve van voren. Hiermee wordt uitgedrukt dat de mens naar voren, naar de toekomst moet kijken en zich daarop richten.

De bescheidenheid van de eerste letter van het alfabet

De Thora begint met de tweede letter van het alfabet. De eerste letter wordt als het ware overgeslagen. De rabbijnen prijzen deze letter voor zijn bescheidenheid. De eerste letter heeft zijn eerste plaats in de Thora afgestaan en hij heeft bij God niet geklaagd over de bevoorrechte plaats die de tweede letter heeft gekregen. De eerste letter van Hebreeuwse alfabet, de alef, krijgt als beloning de eerste plaats in de Tien geboden (Exodus 20:2).

Het belang van de letters in de Thora

Alle letters in de Thora zijn belangrijk. Elke letter doet er toe. Er kan er niet één worden gemist. Tegen deze achtergrond zegt Jezus dat er niet één jota of één tittel van de wet zal vergaan (Matteüs 5:18). Een jota en een tittel zijn kleine Hebreeuws schriftsymbolen. Zo is de tittel een klein streepje of puntje dat gezet wordt boven een letter. Een jota is de kleinste letter die het Hebreeuwse alfabet kent. De tittel en de jota zijn dus de allerkleinste Hebreeuwse schriftsymbolen. Met deze beeldspraak wil Jezus duidelijk maken dat de woorden en de letters van de wet, de Thora, onveranderlijk en duurzaam zijn.

De betekenis van de getalswaarde van de jota

Dat Jezus de jota noemt en deze in verband brengt met het voortbestaan van de wet, kan ook een extra betekenis hebben. De jota is namelijk de tiende letter van het Griekse alfabet. Het getal tien heeft een symbolische betekenis. Het verwijst naar de volkomenheid. Als de getalswaarde tien in verband met de wet wordt gebracht, dan kan dat ook verwijzen naar de Tien geboden (Exodus 20). Tien kan ook duiden op de volkomenheid van Jezus. De eerste letter van de naam van Jezus is de jota. In Jezus zijn de Tien geboden, de wetten van God, volkomen vervuld, is dan de conclusie.

De numerieke betekenis van letters in de Bijbel

De Hebreeuwse letters hebben allemaal een numerieke waarde. De Romeinen gebruikten ook letters om getalswaarden mee uit te drukken, zoals de letters I, V, X, L, C en M. In de Hebreeuwse taal hebben alle letters een numerieke waarde. Door de waarde van de afzonderlijke letters van een woord op te tellen, krijg je een getalswaarde van een woord. Deze waarde wordt de gematria van het woord genoemd. Men kan de Bijbelteksten gaan analyseren op de getalswaarde van woorden of zinsdelen. Zo zou men op het spoor kunnen komen van verborgen boodschappen. Er zijn ook kritische geluiden tegen deze methode. Dat God geen verborgen boodschappen in de Bijbel zou willen doorgeven wordt dan als argument tegen deze exegese methode genoemd. ´Maar houd je verre van dwaze speculaties´, staat er in de brief van Titus (3:9). Toch kan de numerieke leeswijze bijzonder inzichten geven.

De numerieke waarde van de Godsnaam in de Hebreeuwse Bijbel

Belangrijke numerieke waarden van woorden in de Hebreeuwse Bijbel zijn bijvoorbeeld de getallen 17 en 26. Deze getallen zouden steeds weer terugkeren in de Bijbel. Deze getallen zijn zo bijzonder omdat ze de getalswaarde, de gematria, van de godsnaam JHWH zijn. Uit berekening blijkt dat het Hebreeuwse woord voor ‘heerlijkheid’ (kabod) een getalswaarde van 26 te hebben. De duidelijk samenhang tussen de naam van God (JHWH) en zijn heerlijkheid (kabod) komt uitdrukkelijk naar voren in het verhaal van Exodus 33:17-23. In dat verhaal vraagt Mozes aan God of Hij zijn heerlijkheid aan hem wil laten zien. Vervolgens reageert JHWH hierop door zijn Naam, de Godsnaam, te laten proclameren. Beide woorden hebben dezelfde gematria. In de heerlijkheid van God komt zijn naam tot uiting.

De betekenis van de alfabetische ordening in de Bijbel

De rabbijnen zien het alfabet als een symbool voor de Thora. De Thora bevat de eerste vijf boeken uit de Bijbel. Deze boeken worden aan Mozes toegeschreven. De Thora is volgens de rabbijnen de kern van de Hebreeuwse Bijbel. Als het alfabet symbool staat voor de Thora is het niet verbazingwekkend dat de rabbijnen groot gewicht toekennen aan Bijbelteksten waarvan de verzen alfabetisch geordend zijn. Psalm 119, waarin de wet centraal wordt gesteld, is daar een mooi voorbeeld van. Ieder couplet van deze Psalm, bestaande uit 8 regels, begint met een letter. Beginnend bij de eerste letter wordt er toe gewerkt naar de laatste letter van het Hebreeuwse alfabet. Andere psalmen met een alfabetstructuur zijn de Psalmen 25, 34, 37, 111 en 145. Ook in andere Bijbelboeken is de alfabetstructuur te herkennen, zoals in Spreuken 31 en de Klaagliederen van Jeremia, hoofdstukken 1-4.

Lees verder

• De symbolische betekenis van letters in de Hebreeuwse Bijbel
• De symbolische betekenis van getallen in de Bijbel
• De symbolische betekenis van kleuren in de Bijbel