Beschermheilige tegen droogte en brand – Florianus van Lorch

De Rooms-Katholieke Kerk telt vele beschermheiligen. De Romeinse opperbevelhebber Florianus van Lorch is er een van. Hij werd begin 4de eeuw begraven in het Oostenrijkse Lorch, nabij de huidige basiliek. Hij is de patroonheilige van de stad Linz en de deelstaat Opper-Oostenrijk, maar ook van Polen en de Poolse stad Krakau, waar enkele relikwieën van Florianus zijn bijgezet. Veel wonderen zijn toegedicht aan deze bestuurder van het Romeinse leger in de 3de eeuw. Hij was christen maar voor die geloofsovertuiging moest hij uiteindelijk de hoogste prijs betalen. Zijn gedenkdag is 4 mei. Op de plaats waar hij is begraven, een pelgrimsoord, zouden volgens de gelovigen veel wonderen hebben plaatsgevonden. Zijn dood is omsponnen met tal van legenden. Florianus van Lorch wordt met name aangeroepen bij droogte en brand.

Inhoud

• Noricum – een Romeinse provincie
• Christendom
• Florianus van Lorch en het brandende huis
• Romeinse opperbevelhebber en martelaar
• Bezegeld lot
• Dood van Florianus van Lorch
• Augustijnenklooster
• Beschermheilige Florianus van Lorch
• Patroonheilige
• Beschermheilige tegen droogte en brand
• Attributen en iconografie

Noricum – een Romeinse provincie

Florianus van Lorch zou in 304 de marteldood zijn gestorven, na een aanvankelijk voorbeeldige carrière als opperbevelhebber van het Romeinse leger in de toenmalige provincie Noricum. Deze Romeinse provincie bestond onder andere uit delen van het huidige Slovenië, Karinthië en een deel van Oostenrijk, ten oosten van Beieren en Salzburg. De naam Florianus is afgeleid van het Latijnse florens, wat 'bloeiend', 'bekoorlijk' betekent. De naam is ook gerelateerd aan Flora, de Romeinse godin van de bloemen en het voorjaar.

Christendom

In de eerste vijftig jaar voor de jaartelling veroverden de Romeinen het Alpenland en de omringende streken. In de daaropvolgende eeuwen stonden deze contreien in vergelijking met de rest van het Rijk het langst onder Romeins bestuur. In Noricum was om die reden de infrastructuur goed ontwikkeld. Het bestuur was er effectief en de handel floreerde. Het Latijn was een taal die men overal verstond. Het bevorderde in de eerste eeuw een snelle verspreiding van het christendom.

Florianus van Lorch en het brandende huis

Het leven van Florianus van Lorch is met legenden omsponnen. Volgens de overlevering was Cetium, het huidige St. Põlten (Oostenrijk), zijn geboorteplaats. Zijn ouders waren christen en kwamen uit een Romeinse familie met een militaire achtergrond. Florianus werd vroom opgevoed, hoewel niet openlijk in een bestuurscultuur die het christendom soms zeer vijandig gezind was. Hij trad in Romeinse legerdienst. Onbekend is in welke legioenen en in welke gelederen hij gediend had.

Het wonder
Naar verluidt zou het eerste wonder al op jonge leeftijd hebben plaatsgevonden. Het gebeurde toen Florianus de volwassenen hielp bij het blussen van een woningbrand. Hoewel dat volgens sommige bronnen op latere leeftijd was. De kleine Florianus gooide een emmertje water op de vlammen. Het was meer een symbolische dan een effectieve daad. Niettemin doofde de vlammenzee meteen op wonderbaarlijke wijze. De tussenkomst van de kleine Florianus was zo opvallend dat het wonder aan hem werd toegeschreven.

Romeinse opperbevelhebber en martelaar

Florianus van Lorch maakte snel carrière in het leger en werd bestuurder van de kanselarij in Noricum in de hoedanigheid van opperbevelhebber onder stadhouder Aquilinus, wat ook in de iconografie van Florianus duidelijk te zien is. Volgens een van de overleveringen diende Florianus zijn hele diensttijd probleemloos uit tot aan zijn pensionering, waarna de heikele kwesties zich pas aandienden. Kwesties die hem zijn leven zouden kosten. Volgens een andere vermeende toedracht wilde stadhouder Aquilinus de loyaliteit van Florianus ergens midden in diens carrière op de proef stellen, tijdens de zoveelste opleving van de christenvervolging. Ook Florianus hield zijn werkelijke vocaties goed verborgen om te voorkomen dat hij uiteindelijk geëxecuteerd zou worden.

Bezegeld lot

De stadhouder had 40 christenen gevangen laten nemen in Lorch (Oostenrijk), dat toentertijd Lauriacum heette en waar hij zetelde. Naar alle waarschijnlijkheid zaten er ook vrienden van Florianus bij, onder wie vroegere legerkameraden. Volgens een overlevering reisde hij tijdens zijn pensioen van St. Põlten naar Lorch om een bemiddelingspoging te doen. Volgens een andere versie bekende Florianus als hoge Romeinse bestuurder zijn christelijk geloof uit solidariteit met de 40 opgepakten. Hij kon namelijk niet met zijn geweten overeenkomen dat zij gestraft werden voor hun godsdienst en hij niet. Uiteraard besefte hij dat daarmee zijn lot bezegeld was, temeer daar hij sindsdien ook weigerde offers te brengen aan de Romeinse goden.

Dood van Florianus van Lorch

Na deze bekentenis liet stadhouder Aquilinus hem arresteren. Tijdens de berechting vroeg hij Florianus om de 'verstandigste weg' te kiezen en Christus openlijk af te zweren door aan de Romeinse goden te offeren. Florianus van Lorch werd gemarteld met stokslagen in het bijzijn van de 40 gevangen christenen. Aquilinus dacht dat de andere gevangenen dan wellicht eveneens van gedachten zouden veranderen. Met een lans doorstak een beulsknecht de schouder van Florianus, die net als de 40 gevangenen bleef volharden in zijn geloof. Op 4 mei 304 werd Florianus van Lorch met een grote steen om zijn nek vanaf de brug over de Enns in de rivier geworpen. Ook de andere gevangenen waren een gruwelijk lot beschoren.

Augustijnenklooster

Volgens de legende zou de soldaat die hem in de rivier had geduwd kort daarop blind zijn geworden. Kennelijk was het touw om de steen losgeraakt, want het lichaam van Florianus dreef af en was enige tijd onvindbaar. Maar een cirkelende arend boven enkele klippen deed een vrouw vermoeden waar het lijk was aangespoeld. Met een ossenwagen bracht deze vrouw – Valeria, een vrome weduwe – het lijk naar elders, want ze wilde dat hij een waardige rustplaats kreeg. Plotseling stopten de ossen en wilden niet meer verder. Valeria zag daarin een goddelijk teken en kwam tot het besef dat die plaats het graf van Florianus zou worden. God had het zo gewild. Boven zijn graf werd een klooster gebouwd, vervolgens verrees nabij het stadje Sankt Florian (nabij Linz) een groot Augustijnenklooster (Stift Sankt Florian). De indrukwekkende plafondschilderingen aldaar verhalen over de wonderdaden van Florianus van Lorch. Later werd zijn gebeente overgebracht naar Rome en naar verluidt bijgezet bij de graven van de heiligen Stephanus en Laurentius. De feitelijke rustplaats van Florianus is volgens sommige bronnen echter nog steeds niet bekend.

Beschermheilige Florianus van Lorch

De gedenkdag van Florianus van Lorch is 4 mei, de dag dat hij werd geëxecuteerd. Vrijwel zeker is dat de graven van de 40 gemartelde christenen zich in de kerk van Lorch bevinden. Ook is nagenoeg zeker dat er relikwieën van Florianus in de domkerk van Krakau zijn bijgezet. Casimir, koning van Polen, en bisschop Gedron van Krakau hadden om de relikwieën verzocht. In 1183 werden ze door de toenmalige paus verzonden, waarna Florianus van Lorch ook patroonheilige van Polen werd. Ook liggen er relikwieën in het Augustijnenklooster Sankt Florian in het bisdom Linz. Verder zou er een waterbron zijn ontsprongen op de plaats waar de ossen stopten, waarschijnlijk van de dorst.

Rome
Volgens sommige bronnen is het gebeente van Florianus bijgezet in Rome bij de heiligen Stephanus en Laurentius. Een andere bron verhaalt dat Florianus meteen al heel populair werd onder de christenlegionairs. Naar verluidt zijn er relikwieën door een legioen, waarvan er vele waren, meegenomen op veldtochten (ter bescherming) om uiteindelijk via omzwervingen in Krakau terecht te komen.

Patroonheilige

Florianus van Lorch is als beschermheilige vooral populair in Zuid-Duitsland, Oostenrijk, Polen (Krakau) maar ook in Italië, zoals Bologna, waar hij in de San Giacomo is vereeuwigd op een 17de-eeuws paneel waarop Florianus van Lorch is afgebeeld met een zwaard en een bloem (viooltje). Ook is hij de patroonheilige van de brandweerlieden, die in de zuidelijke gebieden ‘jongens van Sint Florianus' worden genoemd. De naamdag, of sterfdag, van Florianus is tevens de Internationale Dag van de Brandweer. In Oosterrijk is zijn gedenkdag een Rooms-Katholieke feestdag.

Beschermheilige tegen droogte en brand

Florianus van Lorch heeft zeer veel voorspraken. De meest belangrijke, of populairste, zijn droogte en brand. Daarnaast geniet hij voorspraak bij onvruchtbaarheid (landbouw), storm, hoogwater, oorlogsgevaar en alle mogelijke dreigingen die gerelateerd zijn aan droogte en vuur. Ook wordt hij aangeroepen bij overstromingen, aangezien hij om het leven kwam door water. Zijn voorspraak geldt ook bij brandwonden en alle beroepen die betrekking hebben op vuur, zoals smeden en zelfs schoorsteenvegers.

Attributen en iconografie

Karakteristiek is het tonnetje waarmee Florianus volgens de legende als klein jongetje een woningbrand hielp blussen. Doorgaans is de beschermheilige afgebeeld in legioenuniform (commandant), compleet met uitrusting, zoals het zwaard (gladius), de lans, het schild en het vaandel. Ook de molensteen, waarmee hij in de Enns werd geworpen, en de palmtak (martelaarssymbool) horen bij zijn attributen.

Lees verder

• Beschermheilige tegen onweer – Donatus van Münstereifel
• Beschermheilige van armen en daklozen – Benedictus Labre
• Beschermheilige tegen doodsangst – Achatius van Ararat
• De aartsengelen – beschermers van de schepping
• Beschermheilige tegen waanzin – Sebastianus van Rome