Tehilliem: Psalm 92 – een Joodse uitleg

Psalm 92, dat elke Shabbat door de Levieten in de Heilige Tempel werd gezongen, spreekt over de Komende Wereld en troost de harten van hen die door lijden zijn verpletterd. Shabbat is de dag waarop gemoedsrust heerst en de Joden de waarheden van de Tora in zich op kunnen nemen. De Tora werd gegeven in de derde maand van Sivan. De Eenheid van HaShem en de diversiteit van de Schepping kunnen een brug vinden door het geven van de Tora. De Tora is het geschenk dat G'd aan de Joden gaf en alles mogelijk maakt. Dankzij de Tora kunnen Joden duisternis omzetten in licht. De Shabbatskaarsen, die de Shabbat symboliseren, brengen daarnaast rust in huis en voegen licht en warmte toe aan een wereld die soms donker en koud aanvoelt. In Spreuken 6:23 staat: “Want een mitswa is een lamp, en de Tora is licht." De Joodse geleerden melden dat door de mitswa van het aansteken van de kaars het licht van de Tora schijnt.

• Tekst Psalm 92
• Hebreeuwse tekst van Psalm 92 – תהילים צב
• Luister naar Psalm 92
• Toelichting op Psalm 92 van Rabbi Yitzchok Rubin
• Commentaar van Rashi op Psalm 92
• Nadere toelichting op bovenstaande Joodse commentaar van Rabbijn Rubin
• Psalm 1 tot en met 92

Tekst Psalm 92

Een lied met muzikale begeleiding voor de sabbatdag. Het is goed om de Heer te danken en te zingen voor Uw naam, O Allerhoogste. Om 's ochtends Uw vriendelijkheid en Uw geloof 's nachts te verkondigen. Op een tiensnarige harp en op een dertiensnarige harp, met spraak op een harp.
…..
…..
De rechtvaardige bloeit als de palm; als ceder groeit hij in Libanon. Geplant in het huis van de Heer, in de voorhoven van onze G'd zullen ze bloeien. Ze zullen nog ouder worden; dik en fris zullen ze zijn. Om te verklaren dat de Heer oprecht is, mijn rots in Wie er geen onrecht is.

Hebreeuwse tekst van Psalm 92 – תהילים צב

{א} מִזְמוֹר שִׁיר לְיוֹם הַשַּׁבָּת:
{ב} טוֹב לְהֹדוֹת לַיהוָה וּלְזַמֵּר לְשִׁמְךָ עֶלְיוֹן:
{ג} לְהַגִּיד בַּבֹּקֶר חַסְדֶּךָ וֶאֱמוּנָתְךָ בַּלֵּילוֹת:
{ד} עֲלֵי עָשׂוֹר וַעֲלֵי נָבֶל עֲלֵי הִגָּיוֹן בְּכִנּוֹר:
{ה} כִּי שִׂמַּחְתַּנִי יְהוָה בְּפָעֳלֶךָ בְּמַעֲשֵׂי יָדֶיךָ אֲרַנֵּן:
{ו} מַה גָּדְלוּ מַעֲשֶׂיךָ יְהוָה מְאֹד עָמְקוּ מַחְשְׁבֹתֶיךָ:
{ז} אִישׁ בַּעַר לֹא יֵדָע וּכְסִיל לֹא יָבִין אֶת זֹאת:
{ח} בִּפְרֹחַ רְשָׁעִים כְּמוֹ עֵשֶׂב וַיָּצִיצוּ כָּל פֹּעֲלֵי אָוֶן לְהִשָּׁמְדָם עֲדֵי עַד:
{ט} וְאַתָּה מָרוֹם לְעֹלָם יְהוָה:
{י} כִּי הִנֵּה אֹיְבֶיךָ יְהוָה כִּי הִנֵּה אֹיְבֶיךָ יֹאבֵדוּ יִתְפָּרְדוּ כָּל פֹּעֲלֵי אָוֶן:
{יא} וַתָּרֶם כִּרְאֵים קַרְנִי בַּלֹּתִי בְּשֶׁמֶן רַעֲנָן:
{יב} וַתַּבֵּט עֵינִי בְּשׁוּרָי בַּקָּמִים עָלַי מְרֵעִים תִּשְׁמַעְנָה אָזְנָי:
{יג} צַדִּיק כַּתָּמָר יִפְרָח כְּאֶרֶז בַּלְּבָנוֹן יִשְׂגֶּה:
{יד} שְׁתוּלִים בְּבֵית יְהוָה בְּחַצְרוֹת אֱלֹהֵינוּ יַפְרִיחוּ:
{טו} עוֹד יְנוּבוּן בְּשֵׂיבָה דְּשֵׁנִים וְרַעֲנַנִּים יִהְיוּ:
{טז} לְהַגִּיד כִּי יָשָׁר יְהוָה צוּרִי וְלֹא (עלתה) עַוְלָתָה בּוֹ:

Luister naar Psalm 92

Luister naar Psalm 92 in het Hebreeuws.

Toelichting op Psalm 92 van Rabbi Yitzchok Rubin

Het is volgens Rabbijn Rubin een geschiedkundig feit dat het Joodse volk trouw is gebleven aan hun Schepper, ongeacht de vicieuze chaos die hun leven heeft getekend. Waar komt dit vandaan? En hoe verhouden de Joden zich ermee in hun leven van vandaag?

Psalm 92 geeft volgens Rubin enig inzicht in bovenstaande vragen. In het eerste vers symboliseert de ochtend de tijden waarin dingen helder verklaard kunnen worden. Dan wordt gesproken over de vriendelijkheid van HaShem. In de nacht is de wereld echter donker en voelen mensen de pijn, ze moeten leven op basis van hun geloof. Het gaat erom dat G'd in de Joden gelooft en leven geeft. Dit geeft volgens Rubin een enorme emotionele kracht. Om in G'd te geloven moeten Joden eerst vertrouwen in zichzelf hebben. Dat kan doordat G'd vertrouwen heeft in de Joden. Zo wordt de duisternis omgezet in licht. Joden kunnen hierdoor verder leven. Het geheim is om de grootsheid van HaShem te zien die verder gaat dan wat op enig moment duidelijk lijkt. Dit kan door Torastudie samen met de Tora wijzen. Dan wordt duidelijk dat de goddelozen geen schijn van kans hebben en dat hun 'succes' vernietigd zal worden.

Deze Psalm wordt op Shabbat gezongen. Dit is de dag waarop gemoedsrust heerst en de Joden de waarheden van de Tora in zich op kunnen nemen. Door de Tora zullen de Joden opbloeien en groots worden.

Commentaar van Rashi op Psalm 92

Per vers het commentaar van Rashi, de Joodse Bijbelcommentator die leefde van 1040-1105. Rashi wordt beschouwd als de leraar van de leraren. Door alle traditionele Joden wordt Rashi als autoriteit op het gebied van de Joodse Bijbel en de Talmoed beschouwd. Vandaar dat het belangrijk is om zijn commentaar op de Psalmen weer te geven. Rashi gebruikt nieuw Hebreeuws aangevuld met Oud Franse woorden. Zijn taalgebruik is soms wat orakelachtig kort. Voor nadere verklaring is het verstandig een orthodox Joodse rabbijn te raadplegen.

Vers 1
Een lied met muzikale begeleiding voor de sabbatdag.

Een lied met muzikale begeleiding: van de Levieten.

voor de sabbatdag: dat ze zouden reciteren op sabbatten, en het gaat over de komende wereld, die volledig sabbat is.

Vers 3
Om 's ochtends Uw vriendelijkheid en Uw geloof 's nachts te verkondigen.

Om 's ochtends Uw vriendelijkheid te verklaren: Ten tijde van de verlossing.

en Uw geloof 's nachts: En tijdens de nood van de ballingschap, om in U te geloven dat U Uw belofte zult nakomen, dit alles is prachtig en goed.

Vers 4
Op een tiensnarige harp en op een dertiensnarige harp, met spraak op een harp.

Op een tiensnarige harp en op een dertiensnarige harp: Hebreeuws עשור, een harp van tien snaren.

Vers 7
Een lompe man weet het niet; ook begrijpt een dwaas dit niet.

Een lompe man weet het niet: Wat staat hieronder vermeld.

Vers 8
Wanneer de goddelozen bloeien als gras en alle gewelddadige werkers bloeien, om vervolgens voor eeuwig vernietigd te worden.

Wanneer de goddelozen bloeien als gras: ze weten niet dat hun bloei alleen is om hen voor de eeuwigheid te vernietigen, want Hij vergeldt Zijn vijanden voor hun aangezicht om hen te vernietigen.

Vers 9
Maar U blijft voor altijd hoog, o Heer.

Maar U blijft hoog: In al Uw oordelen hebt U de overhand, want allen rechtvaardigen Uw oordelen.

Vers 11
Maar U hebt mijn hoorn verheven als die van een wilde os; om me te laten weken met verse olie.

om me te laten weken met verse olie: Hebreeuws בלתי. Om me te laten doordrenken met de olie van heerschappij. בַלֹתִי is als (Numeri 15:9): "vermengd (בלולה) met olie."

Vers 12
Mijn oog heeft gestaard naar degenen die naar mij staren [met afgunst]; wanneer boosdoeners tegen mij opstaan, horen mijn oren [hen].

naar degenen die naar mij staren: Hebreeuws בשורי, naar degenen die naar me staren, als (5:9): "degenen die op de loer liggen voor mij (בשוררי)."

wanneer boosdoeners tegen mij opstaan: Van de goddelozen die tegen mij opstaan, hoorden mijn oren van achter de 'sluier' dat ze er niet in zullen slagen ons te vernietigen [misschien, David en zijn mannen]. Dus ik hoorde het.

Vers 13
De rechtvaardige bloeit als de palm; als ceder groeit hij in Libanon.

De rechtvaardige bloeit als de palm, etc.: Zoals de palm die fruit voortbrengt, en zoals de ceder voor zover zijn stam zichzelf vernieuwt.

Vers 14
Geplant in het huis van de Heer, in de voorhoven van onze G'd zullen ze bloeien.

Geplant: De rechtvaardigen zullen [geplant] worden in het huis van de Heer.

Vers 15
Ze zullen nog ouder worden; dik en fris zullen ze zijn.

zal ouder worden: Hebreeuws ישגה, zal groeien.

dik: Hebreeuws דשנים, Ze zullen dik en fris zijn, en dan zullen ze verklaren dat de Heer oprecht is.

Nadere toelichting op bovenstaande Joodse commentaar van Rabbijn Rubin

Zoals Rabbijn Rubin duidelijk maakt gaat het erom dat duisternis omgezet wordt in licht. Dit is een belangrijk concept binnen het Joodse geloof. Door naleving van de Tora kunnen Joden duisternis omzetten in licht. Vooral tijdens de Shabbat kunnen de waarheden van de Tora opgenomen worden. In Spreuken 6:23 staat: “Want een mitswa is een lamp, en de Tora is licht." De Joodse geleerden interpreteerden dit als zijnde dat door de mitswa van het aansteken van de kaars het licht van de Tora zou komen.

Het aansteken van de Shabbatskaarsen wordt niet expliciet in de Tora genoemd. Het is door de rabbijnen ingesteld ten tijden van de Talmoed. Shabbat is een dag die Joden moeten eren en waar ze plezier in moeten hebben. Maar hoe doen ze dit? In Talmoed, Shabbat 113a en 118b; Mishneh Torah, Hil. Shabbat 30:1; Tur en Sjoelchan Aroech, Orach Chaim 242 en 262 staat dat de Joden de Shabbat moeten eren met schone kleren, lekker eten en drinken. Hierbij horen Shabbatskaarsen omdat het niet gezellig is te eten en te drinken in het donker. De kaarsen worden vóór het begon van de Shabbat aangestoken omdat geen vuur mag worden aangestoken gedurende de Shabbat. Omdat de Joodse vrouw in het algemeen verantwoordelijk is voor het huishouden steekt zij de kaarsen aan.

Hoewel het aansteken van de kaarsen dus niet expliciet in de Tora wordt genoemd, staken de eerste Joden volgens de Joodse traditie al kaarsen aan. Abraham en Sarah waren de eerste Joden die de Tora geheel naleefden. Sarah wordt daarom beschouwd als de eerste Jodin die kaarsen aanstak tijdens de Shabbat.

Het gebruik van de Shabbatskaarsen is volgens Rabbijn Steinsaltz dus praktisch te verklaren: er moet licht zijn bij het avondmaal om te kunnen eten. Maar het kaarslicht houdt veel meer in. De Code van de Joodse Wet (de Sjoelchan Aroech) meldt dat het een mooie kaars moet zijn. De kaars is zelfs zo belangrijk dat als vanwege geldgebrek een keuze gemaakt zou moeten worden tussen een kaars en de wijn voor de zegen, de kaars de voorrang krijgt. En als men zelfs niets kan eten vanwege armoede dan moet men om een aalmoes vragen om olie voor de kaars te kunnen kopen. De kaars symboliseert de Shabbat. Met de Havdalah-kaars wordt afscheid genomen van de Shabbat.

Waarom is licht zo belangrijk? Licht symboliseert alles wat positief is, meldt Rabbijn Steinsaltz. In Prediker 2:13 staat: 'Wijsheid blinkt dwaasheid uit voor zover licht duisternis overtreft'. De openbaring van Bijbelse termen zoals verlossing, waarheid, gerechtigheid, vrede en leven worden uitgedrukt door licht. Ook de G'ddelijke openbaring wordt uitgedrukt door licht, zoals de Shechina (de manifestatie van de G'ddelijke aanwezigheid in deze wereld; G-d's vrouwelijke manifestatie) en G'd zelf (Psalm 27:1).

Licht wordt ook gepersonifieerd in Spreuken 13:8: "Het licht van de rechtvaardige verheugt zich". En in Prediker 11:7 wordt licht emotioneel beschreven: "Het licht is werkelijk zoet en aangenaam voor de ogen".

Psalm 1 tot en met 92

Wilt u meer Psalmen lezen met een Joodse uitleg? Ga naar: Psalmen 1 tot en met 92.