Moeten christenen de sabbat houden of is de zondag ook goed?

Sabbat of zondag? 'Moeten christenen de sabbat houden of is de zondag ook goed?' is een actuele vraag onder christenen. De sabbat is al ingesteld bij de schepping. In Genesis 2:2-3 staat: "God voltooit op de zevende dag zijn werk dat hij heeft gedaan; hij houdt sabbat op de zevende dag van al zijn werk dat hij heeft gedaan. God zegent de zevende dag en heiligt die; want daarop heeft hij sabbat gehouden van al zijn werk, dat God geschapen heeft om te doen." God zegende de zevende dag en heeft deze apart gezet (heilig verklaard). Het is dus God zélf die heeft bepaald dat de zevende dag bijzonder zou zijn, anders dan de voorgaande zes. Waarom vieren christenen dan de zondag en niet de zaterdag? Het vieren van de zondag raakte in zwang doordat christen-heidenen zich vanaf het begin van de tweede eeuw gingen afzetten tegen 'Joodse praktijken'. Het vieren van de zondag is pas in de vierde eeuw door keizer Constantijn definitief ingevoerd.

• Zondag of sabbat?
• 'Houd je aan de heilige rustdag'
• Sabbat of zondag: wat deed Jezus?
• Sabbat of zondag: wat deed Paulus?
• Het apostelconvent
• Bewijs dat Paulus het vieren van de sabbat onbelangrijk vond?

Zondag of sabbat?

Het onderwerp zondag of sabbat is onder christenen niet alleen actueel, maar ook controversieel. Het maakt vele tongen los. Er wordt veel over gediscussieerd onder christenen van uiteenlopende denominaties, vooral vanuit het standpunt van de christelijke traditie en het rechtvaardigen van de zondag als rustdag. Vaak wordt de retorische vraag gesteld: 'Maakt het enig verschil uit welke dag we gedenken?' Bij Bijbelgetrouwe christenen gaat het uiteindelijk om wat Gods Woord ervan zegt; menselijke tradities en leringen doen er niet toe. Er zijn steeds meer christenen die de sabbat gaan houden omdat ze ervan overtuigd zijn dat God deze dag als heilige rustdag heeft ingesteld. Wanneer we de rustdag vieren, is niet om het even, zo stellen ze. God nam de sabbat zelfs op in de Tien Geboden. Dit betekent evenwel niet dat christenen per se op de sabbat zouden moeten samenkomen, dat kunnen ze elke dag doen.

'Houd je aan de heilige rustdag'

God zegende de zevende dag en hield Zelf ook sabbat (Genesis 2:2-3). Het Woord van God zegt dat de zevende dag van de week Zijn heilige dag is: "Houd je aan de heilige rustdag. Die dag is voor Mij. Zes dagen mogen jullie werken. Maar de zevende dag is mijn heilige rustdag. Dan mag niemand werken. Jullie niet, je zoon niet, je dochter niet, je knecht niet, je slavin niet, je vee niet, en de vreemdelingen die in jullie steden wonen ook niet. Want in zes dagen heb Ik de hemel en de aarde gemaakt, met de zee en alles wat daarin leeft. Maar op de zevende dag was Ik klaar met werken. Die dag rustte Ik. Daarom heb Ik de zevende dag aangewezen als heilige rustdag. Die dag is van Mij" (Exodus 20:8-11). Het houden van de sabbat is daarmee het vierde gebod van de Tien geboden of Tien Leefregels.

Wat zei Jezus? En Jezus zei tegen zijn leerlingen dat hij de Wet (Thora) heeft vervuld, niet afgeschaft: "Denk niet dat Ik ben gekomen om de Boeken van de Wet en de Profeten af te schaffen. Ik ben niet gekomen om ze af te schaffen, maar om alles te doen wat er in staat. Luister goed! Ik zeg jullie dat niet één letter of komma van de wet zal worden afgeschaft voordat de hemel en aarde ophouden te bestaan. Eerst zal alles gebeuren wat er in staat. Jullie moeten je aan alle wetten en leefregels houden die er in staan" (Mattheüs 5:17-19). En in 1 Johannes 3:4 staat klip en klaar: "Als iemand ongehoorzaam is aan God, houdt hij zich niet aan de wet van God. Ongehoorzaamheid aan God is hetzelfde als ongehoorzaamheid aan de wet."

Sabbat of zondag: wat deed Jezus?

Welk voorbeeld gaf Jezus Christus zelf? Het is te dezen interessant wat de Bijbel zegt over wat Jezus deed aan het begin van zijn bediening. "Zo kwam Jezus ook in Nazareth, waar Hij was opgegroeid. Zoals altijd ging Hij op de heilige rustdag naar de synagoge. Hij stond op om voor te lezen" (Lukas 4:16). Ja, zoals altijd ging Jezus naar de synagoge op de sabbat. Welke dag van de week was dat? Sinds mensenheugenis is de sabbat de zaterdag, de zevende dag van de week, of, wat preciezer, de tijdsperiode vanaf vrijdagavond zonsondergang tot zaterdagavond zonsondergang. Jezus was een Jood en Hij vierde de sabbat zelf. Jezus hield zich aan de sabbat en alle andere voorschriften uit de Thora.

Wel lag Jezus vaak in de clinch met de Farizeeën, onder andere over de invulling van de zevende dag. In de tijd van Jezus waren er door de rabbijnen heel veel extra, verzwarende regels opgesteld over de invulling van de sabbat. Het naleven van die regels en rituelen was voor de gewone sterveling een last geworden. Door al deze regels was de oorspronkelijke bedoeling van de sabbat ondergesneeuwd. De sabbatsviering was niet langer een liefdedienst. Door de strenge, wettische invulling van de rustdag was het verworden tot een wettisch ritueel. Regeltjes stonden op de voorgrond. In de verhalen rondom Jezus wordt duidelijk dat hij de sabbat wilde herstellen in zijn oorspronkelijke bedoeling. Jezus benadrukte dat de sabbat door God bedoeld is het leven te bevestigen en een zegen te zijn. De sabbat is er ter wille van de mens en niet andersom.

Houd je aan de mitswot
Ondanks het voorbeeld van Jezus en Paulus, leren veel predikers vandaag de dag de zondag als rustdag. Er zijn echter steeds meer christenen die zich afvragen waarom de zondag als rustdag gezien wordt en niet de sabbat, aangezien christenen 'navolgers van Christus' zijn. Volgens hen zouden christenen Jezus ook daarin moeten volgen. Jezus droeg anderen op om zich aan de mitswot te houden, dat zijn de instructies van de Eeuwige, verwoord in de Thora: "Maar als je het eeuwige leven wil krijgen, moet je je altijd aan de geboden [mitswot] houden" (Mattheüs 19:17).

Sabbat of zondag: wat deed Paulus?

We hebben gezien dat het Jezus' gewoonte was om de sabbat te houden. Hield de apostel Paulus, ook wel de 'apostel der heidenen' genoemd, zich aan de sabbat, of gaf hij het voorbeeld waaruit blijkt dat niet-Joodse christenen dat niet hoeven te doen? Paulus was opgeleid was als een Farizeeër aan de voeten van een groot en geleerd leraar, Gamaliël, en kende de Schrift door en door. Toen Paulus in Griekenland was, in de stad Thessaloniki, predikte hij drie sabbatten in een rij voor de Joden in de synagoge. Merk op dat Paulus regelmatig predikte op de sabbat. "Paulus ging zoals altijd de synagoge in. Drie heilige rustdagen achter elkaar sprak hij over bepaalde delen uit de Boeken. Hij legde met behulp van deze gedeelten uit dat de Messias moest lijden en moest opstaan uit de dood. Hij legde ook uit dat Jezus die Messias is. En hij zei dat hij nu over Hem kwam vertellen" (Handelingen 17: 2-3).

Dus we zien dat Paulus regelmatig predikte tot de Joden op de sabbat. Maar heeft hij ook aan de heidenen op de sabbat gesproken? Let op wat hij deed in de heidense stad Korinthe, in Griekenland. "En elke heilige rustdag sprak Paulus in de synagoge. Dan probeerde hij Joden en Grieken ervan te overtuigen dat ze in Jezus moesten gaan geloven" (Handelingen 18:4). Ja, Paulus predikte aan de heidenen op de sabbat.

Preekt Paulus op zondag voor de heidenen?

Nergens in de Bijbel kun je terugvinden dat Paulus op zondag tegen de heidenen predikt in plaats van tijdens de sabbat. Zie Paulus' voorbeeld in Antiochië, in wat nu Turkije is. Wat gebeurde er na Paulus zijn gebruikelijke Sabbat-preek voor zowel Joden en heidenen in de synagoge? "Toen de synagoge uitging, vroegen de mensen aan Paulus en Barnabas of ze de volgende heilige rustdag weer over deze dingen wilden spreken" (Handelingen 13:42).

Als Jezus en de apostelen de dag van aanbidding hadden veranderd in de zondag, dan was dit een perfecte gelegenheid voor Paulus geweest om tegen de heidenen te zeggen": "Nee, je hoeft niet te wachten tot de volgende zaterdag, wij christenen aanbidden God nu op zondag. Ik zie je morgen wel!" Maar dat deed Paulus niet. Integendeel, er staat twee verzen later: "De volgende heilige rustdag kwam bijna de hele stad om het woord van God te horen" (Handelingen 13:44). Paulus onderwees de heidense christenen op de sabbat. Hij beval ook de heidense Korintiërs om zijn voorbeeld te volgen: "Neem mij als voorbeeld en doe als ik. Want míjn voorbeeld is Christus" (1 Korintiërs 11: 1). Jezus, Paulus en de apostelen zijn een voorbeeld voor alle christenen in het naleven van de sabbat.

Het apostelconvent

Op het Concilie van Jeruzalem (ook wel apostelconvent of apostelconcilie genoemd) kwamen de apostelen uit de oergemeente samen met Paulus en zijn begeleiders. Ze bespraken de kwestie van de besnijdenis. En er kwamen gelovig geworden Joden uit Judea naar Antiochië. Zij leerden de niet-Joodse broeders: "Als jullie je niet laten besnijden zoals Mozes heeft gezegd, kunnen jullie niet worden gered" (Handelingen 15:1). Als zij hadden vernomen dat de niet-Joodse broeders de sabbat veronachtzaamden, zouden zij zonder twijfel het eerst hierover zijn gevallen en dit punt hebben ingebracht op het convent. Het is echter opmerkelijk dat in deze tijd in de gemeente geen enkele discussie was omtrent het vieren van de sabbat. Dit punt kwam dan ook niet aan de orde in deze apostolische vergadering. Wanneer er christenen zouden zijn geweest die van de sabbat naar de zondag hadden willen overstappen, of als Paulus de niet-Joodse gelovigen had geleerd dat ze de sabbat niet hoefden te houden, zou dit punt ongetwijfeld zijn besproken. De personen die de kwestie van de besnijdenis naar voren brachten op de vergadering te Jeruzalem, zouden dit niet langs hun schouders hebben laten afglijden.

Bewijs dat Paulus het vieren van de sabbat onbelangrijk vond?

Er zijn een aantal teksten die vaak worden aangehaald als bewijs dat Paulus het vieren van de sabbat niet zo belangrijk vond. Eén ervan is Romeinen 14:5-6.¹

"De één vindt de ene dag belangrijker dan de andere dagen, maar een ander vindt dat ze allemaal gelijk zijn. Laat iedereen gewoon doen wat volgens zijn eigen geweten goed is. Iemand die een bepaalde dag belangrijker vindt dan de andere dagen, doet dat voor de Heer. En iemand die vindt dat alle dagen gelijk zijn, doet dat ook voor de Heer. Iemand die vindt dat hij vlees mag eten, doet dat voor de Heer, want hij dankt God ervoor. En iemand die geen vlees eet, doet dat óók voor de Heer en ook hij dankt God."

Paulus spreekt in de verzen 5 en 6 niet over mensen die hun eigen wekelijkse dag van aanbidding of rustdag kiezen. Paulus zei niet: 'Of het nu de zaterdag, de zondag of de woensdag is, laat iedereen gewoon doen wat volgens zijn geweten goed is.' Geen wijn willen drinken (vers 21) en vegetarisme (vers 2) zijn geen Bijbelse geboden en daarom is verschil van mening mogelijk. Volgens Paulus moet je een ander hierin vrijlaten. Paulus roept de gemeente op om elkaar op dit punt niet te veroordelen en elkaar in de haren te vliegen, maar onderling verdraagzaam te zijn. De context suggereert dat met de 'dagen' die genoemd worden, vastendagen bedoeld worden en niet de sabbat. Wannéér men vast is een individuele zaak.

Noot:

1. Een ander voorbeeld is Kolossenzen 2:16-17, hier uitgewerkt.

Lees verder

• Messiaanse christenen: christenen die de Thora naleven
• Jezus heeft de Wet vervuld, niet afgeschaft (Mattheus 5:17)
• Jezus hield zich volledig aan joodse wet (Tora), ook sabbat
• Sabbat: hoe weet je of de zaterdag de echte sabbat is?
• De hemelse voedselbank: Esther Noordermeer