De Officier van Justitie

De Officier van Justitie is in Nederland een belangrijke persoon in een strafzaak. De Officier van Justitie beslist of een verdachte voor de rechter moet komen, ook bereidt hij een strafzaak voor. Hij leidt de politie in het opsporingsonderzoek en controleert of het onderzoek zorgvuldig wordt uitgevoerd en of alles volgens de wettelijke regels gaat.

Wat doet de Officier van Justitie

De officier van Justitie is in dienst van het Openbaar Ministerie. Als er ergens in Nederland een strafbaar feit is geconstateerd, dan leidt de Officier van Justitie het opsporingsonderzoek door de politie. Voor het opsporingsonderzoek in Nederland zijn strenge regels en procedures vastgesteld en de Officier van Justitie controleert of deze worden nageleefd en of het onderzoek wel zorgvuldig wordt uitgevoerd. In Nederland zijn er ongeveer 800 Officieren van Justitie (OvJ), deze worden ook wel de staande magistratuur genoemd; dit is omdat hij tijdens de rechtszaak altijd staat als hij het woord voert. De Officier van Justitie draagt dezelfde kleding als de rechters en advocaten (zwarte toga met witte bies), om de neutraliteit van het rechtssysteem te benadrukken.

Voorafgaan aan de rechtszaak

De Officier van Justitie is de enige die toestemming kan geven voor dwangmiddelen die gebruikt moeten worden tijdens het opsporingsonderzoek, zoals een huiszoeking. Als zo'n huiszoeking is aangevraagd kijkt hij of deze aanvraag goed beargumenteerd, gemotiveerd en gerechtvaardigd is voordat hij toestemming verleent. De politie kan aanvraag doen bij de Officier van Justitie voor opsporingsdwangmiddelen en is ook de instantie die de dwangmiddelen uitvoert.

De Officier van Justitie zorgt er ook voor dat de uitspraken die de strafrechter doet ook daadwerkelijk worden uitgevoerd. Dit doet hij door het aansturen van bijvoorbeeld de politie om iemand op te halen die nog een celstraf moet uitzitten.

De Officier van Justitie is degene die de beslissing neemt of een verdachte voor de rechter moet komen, ook bereidt hij de strafzaak voor. Dit doet hij door het dossier samen te stellen met de processen-verbaal, eventuele slachtofferverklaringen, deskundigenrapporten en dergelijke; alle schriftelijke documenten die van belang zijn voor de behandeling van de strafzaak.

In sommige zaken is er geen uitspraak door een rechter nodig maar kan de Officier van Justitie dit zelf doen. Dit is het geval bij lichte strafzaken zoals overtredingen in het verkeer. De Officier van Justitie kan dan direct zelf een straf opleggen aan de verdachte. In plaats van over te gaan op vervolging kan hij ook besluiten dat een verdachte niet verder wordt vervolgd; dit is het seponeren van de zaak. Dit kan het geval zijn als er bijvoorbeeld niet genoeg bewijs tegen de verdachte is.

In de rechtszaal

In de rechtszaal is de Officier van Justitie degene die vanuit de 'staat' de verdachte aanklaagt; hij is de openbaar aanklager. Hij vertegenwoordigt hiermee het Openbaar Ministerie, dat is belast met de opsporing van strafbare feiten in Nederland. In het begin van de zitting vertelt hij aan de verdachte en andere aanwezigen waarvoor de verdachte terecht staat in deze zaak. Er worden vragen gesteld aan de verdachte, meestal ook door de Officier van Justitie zelf, hierna vertelt de Officier van Justitie aan de rechter wat zijn mening is over de zaak en welke straf er wordt geëist.

In het gerechtshof is er ook een Officier van Justitie, maar hier wordt dit de advocaat-generaal genoemd; art. 9 lid 4 van het Wetboek van Strafvordering. Ook bij de Hoge Raad is er een zelfde functie, hier is dit de advocaat-generaal of de procureur-generaal.

Hoe word je Officier van Justitie?

Als je Officier van Justitie wil worden, moet je de Rechterlijke Ambtenaar In Opleiding (Raio) opleiding volgen en succesvol afronden. Dit is een opleiding van 6 jaar. Deze opleiding wordt ook door rechters gevolgd, aan het einde van de opleiding maak je voor de resterende periode de keuze of je rechter of Officier van Justitie wil worden.

Een tweede mogelijkheid is alleen mogelijk als je al bij het Openbaar Ministerie werkt, je kunt dan via een intern traject Officier van Justitie worden voor enkelvoudige zittingen.

De derde en laatste mogelijkheid is als je jurist bent en minimaal 6 jaar relevante werkervaring buiten het OM hebt opgedaan, hiervoor is een speciale selectieprocedure.

Lees verder

• Bewijs in een rechtszaak
• De dagvaarding: hoe en wat
• De rechtsstaat in Nederland
• Hoeveel kost een advocaat?