Het Openbaar Ministerie

Het Openbaar Ministerie valt onder het Ministerie van Justitie. Wat zijn de taken van het OM c.q. Openbaar ministerie, een officier van justitie of openbaar aanklager? Wat is een parket? Wat is het verschil tussen staande of zittende magistratuur? Welke positie heeft de procureur-generaal in het proces van straf-vordering? Waar bevinden zich de vijf gerechtshoven in Nederland? Antwoord op deze vragen in dit artikel over het openbaar ministerie, het ministerie van justitie en procureur-generaal.

Openbaar Ministerie en Strafrecht

Er zijn drie rechtsgebieden in Nederland:

• Burgerlijk recht, dat van toepassing is op geschillen tussen burgers onderling
• Staatsrecht, dat betrekking heeft op relaties tussen overheidsorganen onderling en op geschillen tussen burgers en overheid
• Strafrecht, dat bepalingen bevat over strafbare feiten, de vervolging van verdachten en de uitvoering van strafvonnissen

Met name het laatste -strafrecht-, de vervolging van verdachten en uitvoering van strafvonnissen is een belangrijke taak van het Openbaar Ministerie.

Het Openbaar Ministerie

Het Openbaar ministerie staat ook wel bekend als het OM, hetgeen een afkorting is. Volgens de Wet op de rechterlijke organisatie behoort het openbaar ministerie tot de rechterlijke macht. Toch dient er een onderscheid gemaakt te worden. Het Openbaar Ministerie is een dienst die ressorteert onder het ministerie van justitie en zorg draagt voor opsporing en vervolging van strafrechtelijke gedragingen. De dienst werkt onder verantwoording en volgens instructies van de minister van justitie. De vier belangrijkste taken van het openbaar ministerie zijn voornamelijk bestuurlijk van aard:

• Handhaving van wetten
• Opsporing en Vervolging van strafbare feiten
• Doen uitvoeren van strafvonnissen

Al deze taken en verrichtingen hebben een strafrechtelijk karakter.

Officier van Justitie

Een officier van justitie treedt tijdens rechtszittingen op als openbaar aanklager. Deze klaagt de verdachte aan namens de samenleving en vraagt de rechter om een bepaalde straf op te leggen.

Staande magistratuur

Daar de vertegenwoordigers van het openbaar ministerie staan, wanneer deze zich richten tot de rechter, wordt het OM ook wel de ‘staande magistratuur’ genoemd. Onder zittende magistratuur worden de rechters verstaan die de rechtspraak uitoefenen.

Arrondissementsrechtbank Officier van Justitie

Parket

Het Openbaar Ministerie is buiten het ministerie gevestigd in een gebouw in de directe omgeving van een rechtbank, het zogenaamde parket. Officieren van Justitie zijn verbonden aan een arrondissementsparket. Het ‘parket’ is het kantoor van het openbaar ministerie bij de rechtbank of bij het gerechtshof. Aan het hoofd van het arrondissementsparket staat de hoofdofficier van Justitie. Het aantal officieren dat op een parket werkzaam is hangt af van de grootte van het arrondissement. De officieren van Justitie zijn verantwoordelijk voor de tenuitvoerlegging van strafvonnissen in hun (eigen) arrondissement.

Gerechtshof en Procureur Generaal

Drie of vier arrondissementen tezamen vormen een ressort. In ieder ressort bevindt zich een gerechtshof. De gerechtshoven behandelen hoofdzakelijk zaken in hoger beroep.

De procureurs-generaal bij de gerechtshoven zijn degenen die in hoofdzaak het te voeren beleid bepalen van het openbaar ministerie. Bij het gerechtshof heb je het zogenaamde parket van de procureur-generaal.
Bij het parket werkt de officier van justitie, de openbare aanklager. Daar het openbaar ministerie, naast de verdachte, ook tegen een vonnis van de rechtbank hoger beroep (appel) kan aantekenen bij het gerechtshof, treedt bij het hof de procureur-generaal als openbare aanklager op.

Gerechtshoven

Er zijn vijf gerechtshoven in Nederland. Zie voor de plaatsnamen onder het kopje Samengevat.

Procureur-generaals

Daar er vijf gerechtshoven zijn, zijn er formeel ook vijf procureur-generaals. Deze procureur-generaals staan dus boven de officier van justitie, waarvan er -afhankelijk van de grootte van het arrondissement van de rechtbank- meerdere op een parket zijn. De procureurs-generaal zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van het strafrechtelijk beleid in hun ressort. Tevens stellen ze in grote lijnen het landelijk beleid vast, bepalen wat de belangrijkste aandachtspunten in het beleid zullen zijn.

Richtlijnen

Om in het gehele land zo veel mogelijk eenheid te krijgen in de hoogte van strafvordering door de officier van justitie geven de procureur-generaals richtlijnen uit. Deze richtlijnen geven aan welke straf gevorderd moet worden. De vijf procureur-generaals hebben hier onderling ook nauw contact en overleg over. De vergadering van procureurs-generaal wordt voorgezeten door de secretaris-generaal van het ministerie van Justitie, die optreedt namens de minister.

Verder is de minister vaak ook bij dit overleg betrokken, zodat deze via de procureur-generaals zijn stempel op het vervolgingsbeleid van het Openbaar Ministerie kan drukken. Tenslotte dient nog vermeld te worden dat er ook aan het hoogste rechtscollege, hetgeen de Hoge Raad in Den haag is, een procureur-generaal verbonden is.

Samengevat Parketten OM - Openbaar Ministerie

Nog even samengevat met benoeming van de plaatsnamen in Nederland:

• Parket - In Nederland zijn 19 rechtbanken, waarvan het werkgebied arrondissement genoemd wordt. In elke plaats waar een rechtbank is gevestigd, heeft het OM een kantoor, het zogen. arrondissementsparket, ook wel het parket genoemd.
• Ressort - Verschillende arrondissementen tezamen vormen een ressort. In Nederland zijn er vijf gerechtshoven. In elke plaats waar een gerechtshof is gevestigd, heeft het OM een kantoor, het zogenaamde ressortsparket.
• De Rechtbank en het Gerechtshof is het werkadres van de Rechter.
• Het Arrondissementsparket en Ressortsparket is het werkadres van de officier van Justitie

Rechtbanken en Gerechtshoven in Nederland

In de volgende 19 plaatsen zijn rechtbanken c.q. arrondissementsparketten: Alkmaar, Almelo, Amsterdam, Arnhem, Assen, Breda, Den Bosch, Den Haag, Dordrecht, Groningen, Haarlem, Leeuwarden, Maastricht, Middelburg, Roermond, Rotterdam, Utrecht, Zutphen en Zwolle-Lelystad

Er zijn vijf gerechtshoven in de volgende plaatsen: Amsterdam, Arnhem, Den Haag, Den Bosch en Leeuwarden.

Minister van Justitie en OM

De Minister van Justitie maakt geen deel uit van het openbaar ministerie. Het openbaar ministerie heeft eigen verantwoordelijkheden en bevoegdheden die rechtstreeks uit de wet voortvloeien. Hiërarchisch gezien valt het openbaar ministerie wel onder de minister van Justitie, hetgeen inhoudt dat de minister politiek verantwoordelijk is en verantwoording af moet leggen over het optreden van het openbaar ministerie. Binnen bepaalde grenzen is de minister bevoegd bevelen aan het openbaar ministerie te geven.

De minister (en hierdoor de politiek) beïnvloedt ook het beleid van het Openbaar Ministerie door gedurende de ambtsperiode aan te geven op welke zaken het Openbaar Ministerie zich met name dient te concentreren. Zo zal de ene minister het vanuit zijn politieke visie belangrijk vinden om de focus te leggen op stelende druggebruikers en vandalisme, terwijl een andere minister mogelijk meer aandacht wil besteden aan belastingfraude of milieuvervuilende industrieën. Echter bepaalde zaken zullen bij voortduring de aandacht van het Openbaar Ministerie hebben (zoals rijden onder invloed, terreur, doodslag en dergelijke).

Lees verder

• Strafrecht & Politie 1 - Taken Politie
• Strafrechter & Rechtzitting
• Strafzaken & Straffen
• Hoger Beroep & Schadevergoeding