Theatrale Persoonlijkheidsstoornis (TPS)

TPS wordt gekenmerkt door drama en overdreven, opvallend gedrag. Sommige mensen zijn interessante, innemende en/of flamboyante persoonlijkheden en staan daardoor automatisch vaak in de belangstelling. Zij doen niets anders dan zichzelf zijn. Wanneer iemand echter constant bevestiging nodig heeft, alles doet om in de belangstelling te staan en blijven, zou er wel eens sprake kunnen zijn van TPS.

Kenmerken

Volgens de DSM heeft iemand een theatrale persoonlijkheidsstoornis wanneer deze aan vier of meer van de volgende criteria voldoet.

1. Onzeker wanneer men niet in het middelpunt staat
2. Ongepast seksueel, verleidelijk en uitdagend gedrag (aandacht zoeken)
3. Snel wisselende en oppervlakkige gevoelens
4. Oppervlakkige manier van spreken (geen nuances en details)
5. Uiterlijk gebruiken om aandacht te krijgen
6. Overdreven, dramatisch gedrag met heftige emotionele uitingen
7. Makkelijk beïnvloedbaar
8. Beschouwt relaties als intiemer dan ze in werkelijk zijn

Algemeen

Voor zover bekend zou ongeveer 2 tot 3 procent van de bevolking lijden aan een theatrale persoonlijkheidsstoornis. In psychiatrische instellingen loopt dit zelfs op tot 10 tot 15 procent. De meerderheid zit bij de vrouwen. Naarmate men ouder wordt, neemt de stoornis vaak in heftigheid af. Mensen met TPS zijn vaak warm, extravert en opvallend maar ook overgevoelig, overdreven, uitdagend en aanstellerig. Het zijn zeker geen saaie mensen maar vaak te veel van het goede en daardoor zeer vermoeiend. Vroeger werd TPS ook wel een hysterische persoonlijkheid genoemd, vooral emoties worden overdreven terwijl de persoon zelf een zeer oppervlakkig gevoelsleven heeft. Alles draait om uiterlijk en vooral op seksueel gebied wordt vaak geprobeerd de aandacht te trekken (verleiden, flirten, uitdagende kleding). Over het algemeen wordt er op vrouwen neergekeken, zij worden gezien als zwak en hulpeloos. Mannen worden gezien als machtig, sterk en opwindend, iemand met TPS zal vaak proberen deze mannen aan zich te binden. Hierachter schuilt ook vaak de angst verworpen te worden door diezelfde mannen of jaloezie tov van de macht van die mannen.

Drama is ook een veelgebruikte manier om in de aandacht te komen. Iemand met TPS kan van de ene crisis in de andere terechtkomen omdat ze zo verslaafd aan opwinding raken dat ze constant grote risico’s nemen.

Het zelfbeeld is vaak heel anders dan het voorkomen. Ze kunnen overkomen als manipulerend, controlerend en zelfverzekerd terwijl ze gebukt gaan onder een groot minderwaardigheidscomplex. Ze komen oppervlakkig en kunstmatig over terwijl ze zichzelf juist heel echt en diepgaand vinden. Hoe meer ze het gevoel krijgen tekort te schieten, des te erger worden de symptomen, soms zelfs psychotisch. Doordat ze negatieve dingen het liefst zo snel mogelijk vergeten en wegduwen, leren ze niet van hun fouten en tekortkomingen. Toch staan ze niet afwijzend tegenover hulpverlening, maar zijn dan wel weer geneigd hun problemen in alle hevigheid te overdrijven.
De stoornis neem wat heftigheid betreft vaak wat af naarmate men ouder wordt.

Relaties met andere mensen

Doordat alles om uiterlijk en status draait, gaan mensen met TPS het liefste alleen om met mensen van, in hun ogen, betekenis. Gezien worden of geassocieerd worden met mensen van aanzien, verhoogt hun zelfvertrouwen. Vaak zien ze relaties met anderen als zeer intiem terwijl deze in werkelijkheid maar oppervlakkig zijn. Omdat ze snel geprikkeld worden door nieuwe dingen, hebben ze moeite om oude zaken vast te houden en zijn ze geneigd om veelvuldig te switchen. Op die manier krijgt een relatie niet veel kans om diepgaander te worden. Doordat ze weinig aandacht kunnen opbrengen voor feiten en details hebben ze ook moeite met echte intimiteit. Jezelf blootgeven betekent je kwetsbaar opstellen en dat is iets wat iemand met TPS zeker niet durft.

Hoewel ze zelf erg veel behoefte hebben aan complimentjes, zijn ze zelf niet snel geneigd deze weg te geven, ze vinden het vreselijk wanneer een ander in de belangstelling staat. Ze zoeken hoog visuele werkzaamheden, het liefst waarbij alles om hen draait. Op een rustige, onopvallende werkplek zal je iemand met TPS niet zo snel tegenkomen.

Relatie met een partner

De voorkeur gaat uit naar een knappe, romantische en liefst ook nog rijke man. Een man van aanzien. Wanneer zij iemand gevonden hebben die aan hun eisen voldoet, kunnen zij enerzijds afknappen (de man in kwestie blijkt toch maar een sukkel te zijn doordat hij zich heeft laten vangen) en anderzijds erg plakkerig en afhankelijk zijn (onzeker of ze deze man met status wel kunnen behouden).

SPS in vergelijking met andere persoonlijkheidsstoornissen

Schizotypische persoonlijkheidsstoornissen (STPS)

• TPS: overdreven aandacht zoeken
• STPS: aandacht is bedreigend
• Overeenkomst: opvallend uiterlijk

Borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS)

• TPS: oppervlakkige gevoelens
• BPS: impulsief en gewelddadig gedrag
• Overeenkomst: aandacht vragen van anderen

Antisociale Persoonlijkheidsstoornis (ASPS)

• TPS: wordt geïmponeerd en geïntimideerd door mannelijke macht
• ASPS: angst wordt gezien als zwakheid
• Overeenkomst: weinig tot geen invoelend en empatisch vermogen

ASPS gaat vaak samen met een somatisatiestoornis, de diagnose is soms lastig te stellen omdat er een hoop symptomen samenvallen met die van de BPS en ook wel ASPS en NPS.