Theatrale of histrionische persoonlijkheidsstoornis

Mensen met een theatrale persoonlijkheidsstoornis uiten hun emoties extreem overdreven en willen altijd in het middelpunt van de belangstelling staan. Op allerlei manieren proberen ze de aandacht te trekken, of dit nu op een agressieve, flirterige, charmante of op een theatrale dramatische manier gebeurt. De expliciete overdreven hunkering naar aandacht, uit zich in zowel het uiterlijk als in het gedrag. Onder dit losbandige gedrag kan onzekerheid, depressie en angst schuilen.

• Wat is een persoonlijkheidsstoornis eigenlijk
• Verschillende persoonlijkheidsstoornissen
• Beschrijving van de theatrale persoonlijkheidsstoornis
• Kenmerken histrionische of theatrale persoonlijkheidsstoornis
• Mogelijke gevolgen van een theatrale persoonlijkheidsstoornis
• Mogelijke oorzaken van een histrionische persoonlijkheidsstoornis
• Behandeling van theatrale of histrionische persoonlijkheidsstoornis

Wat is een persoonlijkheidsstoornis eigenlijk

Persoonlijkheid is het geheel van kenmerken en gedragingen die ons karakter vormen en de manier hoe wij op onze omgeving reageren. Mensen met een persoonlijkheidsstoornis hebben problemen om het gedrag op een gewenste manier aan te passen aan de situatie. Het is voor deze mensen vaak een opgave om met lastige en spannende gebeurtenissen om te gaan.

Indien het niet meer lukt om ons op een 'gezonde' manier aan te passen aan situaties, spreken we van een persoonlijkheidsstoornis. Enkele persoonlijkheidskenmerken overheersen dusdanig, dat het een 'gezond' functioneren in de weg staat. Vooral het opbouwen en onderhouden van interpersoonlijke relaties zijn moeilijk voor mensen met een persoonlijkheidsstoornis. Op verschillende leefgebieden kunnen deze personen problemen ervaren (thuis, school, werk en sociaal leven).

Verschillende persoonlijkheidsstoornissen

Er zijn verschillende persoonlijkheidsstoornissen, onderverdeeld in drie categorieën, clusters genaamd.

Cluster A
In cluster A worden mensen getypeerd die een beetje 'apart of vreemd' overkomen. Het zijn vaak mensen die weinig tot geen contact met anderen hebben, zij leven geïsoleerd en zullen niet snel om hulpverlening vragen. Binnen dit cluster vallen:

• paranoïde persoonlijkheidsstoornis
• schizoïde persoonlijkheidsstoornis
• schizotypische persoonlijkheidsstoornis

Cluster B
Mensen in cluster B vinden het moeilijk om hun emoties te reguleren en reageren vaak impulsief. Binnen dit cluster vallen:

• borderline persoonlijkheidsstoornis
• antisociale persoonlijkheidsstoornis
• histrionische persoonlijkheidsstoornis of theatrale persoonlijkheidsstoornis
• narcistische persoonlijkheidsstoornis

Cluster C
Mensen in cluster C hebben angsten. Angst om relaties aan te gaan maar ook om mensen te verliezen. Angst voor confrontaties en ze hebben moeite om dingen zelfstandig te ondernemen. Binnen dit cluster vallen:

• vermijdende persoonlijkheidsstoornis
• afhankelijke persoonlijkheidsstoornis
• dwangmatige persoonlijkheidsstoornis

Beschrijving van de theatrale persoonlijkheidsstoornis

Mensen met een theatrale persoonlijkheidsstoornis of histrionische persoonlijkheidsstoornis zijn continu bezig om in het centrum van de aandacht te staan. Dit gaat vaak gepaard met overdreven emoties zoals huilbuien, extreem enthousiasme en woede-aanvallen. Ze zijn gevangenen van hun eigen drang naar aandacht. Circa 1 tot 3 procent van de bevolking heeft een theatrale persoonlijkheidsstoornis, waarbij dit vaker bij vrouwen dan bij mannen voorkomt.

Wanneer je aan een theatrale persoonlijkheidsstoornis lijdt, kan je omgeving je zien als een enthousiast, uitgelaten en impulsief persoon. Het is niet eenvoudig deze persoonlijkheidsstoornis te herkennen daar mensen met deze stoornis over het algemeen een rol spelen en hun ware aard niet of weinig zullen laten zien.

De kern van de histrionische persoonlijkheidsstoornis is, dat de persoon zich alleen goed voelt als ze in het middelpunt van de belangstelling staan. Zo niet, dan zullen ze elke emotie in de strijd werpen om dit alsnog voor elkaar te krijgen. De emoties lijken daardoor heftig en wisselen frequent, waardoor het allemaal oppervlakkig blijft.

Typerend gedrag om de aandacht te trekken:

• Dramatisch gedrag, waaronder huilen, schreeuwen en woedeaanvallen
• Ze gooien al hun charme in de strijd voor de aandacht (ook met cadeau's en lunch- en dineruitnodigingen)
• Veelvuldig de meest fantastische verhalen verzinnen
• Theatraal in spraak, gedrag en uiterlijke vertoning
• Veel geld uitgeven aan kleding, make-up, zonnebank, cosmetische ingrepen
• Verleidelijk, seksueel getint gedrag

Kenmerken histrionische of theatrale persoonlijkheidsstoornis

Mensen met een theatrale persoonlijkheidsstoornis raken snel uit balans als zij teleurgesteld raken of niet de aandacht krijgen, die ze denken te verdienen. Door de oppervlakkigheid, de emotiewisselingen en het gebrek aan inlevingsvermogen, is het voor mensen met deze stoornis moeilijk intieme vriendschappen aan te gaan en te onderhouden. Andere kenmerken zijn:

• Wanneer je niet in het centrum van de aandacht staat, voel je je niet senang
• je gevoelsleven lijkt uitbundig maar is feitelijk erg oppervlakkig
• je dramatiseert je emoties graag: het ene moment ben je gek van geluk, het andere moment laat je extreme somberheid zien
• een continue wisseling van emoties
• je prikkelt en shockeert graag mensen
• je gebruikt je uiterlijk om aandacht te krijgen, ook seksueel
• je vertoont kinderlijk gedrag als het niet gaat zoals je wil: kibbelen, verontwaardigd reageren, in je bed blijven liggen pruilen
• je gedraagt je als een aansteller en overdrijft ziekten en pijntjes
• inlevingsvermogen is je vreemd
• de wijze waarop je spreekt heeft een dramatisch en theatrale stijl, waarbij details worden weggelaten
• je houdt geen rekening met anderen
• als een ander in de belangstelling staat, frustreert dit je mateloos
• je speelt een rol om erbij te horen
• theatraal en overdreven gedrag
• manipulatief gedrag

Mogelijke gevolgen van een theatrale persoonlijkheidsstoornis

Je kan een milde vorm van een theatrale persoonlijkheidsstoornis hebben, maar de stoornis kan ook ernstige gevolgen hebben. De persoon zelf, heeft het meestal niet in de gaten dat er iets met hem of haar aan de hand is. Ze leren amper van ervaringen en blijven emotioneel onvolwassen. Mogelijke gevolgen van deze stoornis kunnen zijn:

• de omgeving vraagt zich vaak af of ze jou wel echt kennen of dat je een rol speelt
• vriendschappen hebben niet veel om het lijf omdat het te oppervlakkig blijft en jaloezie speelt een grote rol
• hierdoor is de kans op steeds terugkerende onenigheid met collega's, kennissen, familie en vrienden
• ongeremd en ongepast geflirt en seksueel gedrag, bijvoorbeeld bij de partners van vrienden en bij collega's, met mogelijk ruzies tot gevolg
• ondanks het zogenaamde seksueel losbandig gedrag, is intimiteit en hechte relaties moeilijk.
• je bent snel verveeld en hebt een zucht naar sensatie, een baan houden is lastig maar ook relaties houden vaak geen stand
• verslavingsgevoelig voor alcohol, drugs en seks
• het kost veel energie om er voor te zorgen dat je in de belangstelling staat, lukt dit niet dan levert dit stress op
• door de stress ontwikkel je stressgerelateerde lichamelijke en geestelijke klachten
• ook de ontwikkeling van angststoornissen en hypochondrie liggen op de loer bij een theatrale persoonlijkheidsstoornis
• je kent een waslijst aan kwalen, aandoeningen en ziekten, er is altijd iets met je aan de hand
• als je onvoldoende aandacht (in jouw opinie) krijgt, kun je depressief worden en zelfs een zelfdodingspoging ondernemen 'voor de aandacht'
• doordat er geen hechte vriendschappen of werkelijk oprecht goed contact met de omgeving mogelijk is, kan de persoon zich onzeker, angstig en eenzaam voelen

Mogelijke oorzaken van een histrionische persoonlijkheidsstoornis

Een persoonlijkheidsstoornis kan zeer ingewikkeld zijn. Waarom krijgt de een wel een persoonlijkheidsstoornis en een ander niet.
Er is vaak niet een eenduidige oorzaak maar is het een geheel van factoren zoals aanleg, omgeving, opvoeding, erfelijkheid en ervaringen uit de kindertijd.

Indien een van je ouders een histrionische persoonlijkheidsstoornis heeft/had, dan is de kans groter dat je ook deze stoornis ontwikkelt. Maar ook als je als kind gepest, verwaarloosd of (seksueel) mishandeld bent.

Behandeling van theatrale of histrionische persoonlijkheidsstoornis

Een histrionische of theatrale persoonlijkheidsstoornis is goed te behandelen. In therapie leer je onder andere de wirwar aan emoties in je hoofd te ontkluwen en je emoties te reguleren. Ontdek je hoe je negatieve belemmerende overtuigingen kunt omzetten naar positieve stimulerende gedachten en leer je realistischer naar jezelf kijken.

Mocht je in of meer kenmerken jezelf herkennen dan is het raadzaam je huisarts in te schakelen. Deze kan je eventueel doorverwijzen naar een psycholoog of therapeut.