Co-verslaafde relatie: relatie- en vermijdingsverslaving

Een co-verslaafde relatie is een relatie tussen twee verslaafde mensen. Dit kunnen mensen met verschillende soorten verslavingen zijn. In dit geval betreft het een co-verslaafde relatie tussen een relatieverslaafde en een vermijdingsverslaafde. Beide partners in deze relatie zijn codependent; ze maken hun eigenwaarde afhankelijk van anderen, kunnen slecht grenzen stellen en staan niet in contact met hun werkelijke behoeften en grenzen. Vaak is een co-verslaafde relatie voorzien van enorme ups en enorme downs, omdat beide partners elkaar niet kunnen geven waar ze zo naar verlangen. En ondanks veel leed, pijn en verdriet, herhalen ze de pijnlijke relatiepatronen keer op keer. Met elkaar of met een nieuwe partner. Dit zal zo blijven tot zowel de vermijdingsverslaafde als de relatieverslaafde naar zichzelf durft te kijken en zijn destructieve patronen durft aan te pakken.

Relatieverslaving

Een relatieverslaafde is meestal vrouw. Het komt echter ook voor dat een relatieverslaafde man is. Hoewel de relatieverslaafde wordt beschreven als vrouwelijk, kan dit ook als mannelijk gelezen worden. De relatieverslaafde plaatst haar partner op een voetstuk. Ze besteedt dagelijks veel van haar tijd aan het ziekelijk waarderen, pleasen en liefhebben van en aandacht geven aan haar partner. In ruil hiervoor verwacht ze van hem onvoorwaardelijke zorg, aandacht, bevestiging en liefde. De relatieverslaafde besteedt haar eigenwaarde uit aan haar partner. En gaat ervan uit dat haar partner de zorg voor haar eigenwaarde op zich neemt. Doordat zij dit doet, staat zij niet meer in contact met haar eigen grenzen en behoeftes. Ze zet werkelijk alles opzij om het haar partner naar de zin te maken en de relatie te laten slagen.

Bewuste en onbewuste drijfveren voor relatieverslaving

Een relatieverslaafde heeft vaak niet in haar gezin van herkomst geleerd hoe je op een gezonde manier intiem met andere mensen kunt zijn. Meestal is de relatieverslaafde zich daar niet van bewust. Omdat zij dit belangrijke onderdeel in het opgroeien tot een gezonde volwassene heeft gemist, heeft zij een deel van haar persoonlijkheid niet kunnen ontwikkelen. Hierdoor heeft zij zich al jong verlaten en leeg gevoeld en kreeg zij onbewust de boodschap dat zij het niet waard is om van te houden. Een relatieverslaafde heeft niet geleerd voor zichzelf te zorgen en zichzelf bevestiging te geven, waardoor zij vaak een relatie aangaat met een intern gevoel van tekort te schieten, waardeloos of minderwaardig te zijn en niet in staat te zijn de zorg voor haar eigen behoeftes en grenzen te kunnen dragen. Ze heeft niet geleerd wat gezonde zorg en intimiteit inhoudt.

In haar jeugd heeft een relatieverslaafde wel verlichting van haar pijn, verdriet en eenzaamheid ervaren, door een (tijdelijke) band met een ander persoon. Hierdoor is zij gaan geloven dat zij voor verlichting van haar pijnen en angsten afhankelijk is van een ander, meestal in de vorm van een partner, een therapeut, een vriend, een vriendin of een familielid.

Een relatieverslaving berust op drie fundamentele drijfveren:

• Verlatingsangst
• Angst voor intimiteit
• Angst en bevestiging het niet waard te zijn om van te houden

Een relatieverslaafde heeft extreem veel last van verlatingsangst door jeugdtrauma’s en zal bijna alles doen en verdragen om verlating te vermijden. Ze is zich dagelijks bewust van deze angst, die de drijfveer vormt voor haar gedrag in de relatie. Een relatieverslaafde heeft een diep verlangen naar intimiteit, terwijl zij dit in werkelijkheid niet kan. Hierdoor kiest de relatieverslaafde vaak onbewust een partner die ook niet op een gezonde manier intiem kan zijn. Vaak is dit een vermijdingsverslaafde (man).

De emotionele cyclus van de relatieverslaafde

Wanneer een relatieverslaafde een relatie krijgt, verloopt dit vaak aan de hand van een vast patroon:

1. Aantrekkingskracht: de relatieverslaafde wordt aangetrokken tot een charmante, verleidelijke, sterke, zelfstandig en krachtig lijkende vermijdingsverslaafde, waarbij ze het gevoel ervaart dat hij voor haar kan zorgen en haar redder in nood kan zijn.
2. Gevoel van high zijn: de relatieverslaafde voelt zich high wanneer zij een relatie krijgt met deze redder in nood en voelt de behoefte zich compleet met haar nieuwe partner te verstrengelen, te vervloeien en te verbinden. Hierbij verliest ze het contact met haar eigen grenzen en behoeftes.
3. Verlichting: de relatieverslaafde voelt verlichting van haar pijn, eenzaamheid en leegte en van het gevoel dat zij het niet waard is om van te houden. Ze heeft het gevoel weer heel te zijn, dankzij de relatie.
4. Begrenzing: de relatieverslaafde maakt aan haar partner haar behoeften en grenzen kenbaar en ontkent dat haar partner hier geen gehoor aan geef, om zo de pijn van de verlating uit haar jeugd op afstand te houden.
5. Bewustwording: de relatieverslaafde wordt zich er langzaam bewust van dat haar partner haar in de steek laat als het gaat om het respecteren en behartigen van haar grenzen en behoeftes. Ze zal alles doen om het verlatende gedrag van haar partner te veranderen om zo toch te krijgen waar zij behoefte aan heeft. Hierdoor wordt de relatie steeds destructiever.
6. Onthouding: de relatieverslaafde begint onthouding te ervaren. Ze is zich nu bewust dat er zich dingen in het leven van haar partner afspelen die belangrijker voor hem zijn dan zijn relatie met haar. De onthouding die ze hierdoor ervaart is te vergelijken met de onthouding van een drugsverslaafde wanneer hij geen drugs krijgt. De gevoelens van verlating, leegte en pijn uit haar jeugd worden geactiveerd en vermengd met de pijn van verlating in het heden. Het omgaan met deze vermengde emoties is veel zwaarder dan het omgaan met de pijn van verlating in het heden alleen. De pijnlijke gevoelens van onthouding bij relatieverslaving zijn zo heftig en intens dat de meeste relatieverslaafden deze gevoelens niet lang genoeg kunnen verdragen om met het genezingsproces te beginnen, waardoor ze of terugvallen in de ontkenning, of ze gaan door in de volgende fase van obsessie, omdat dit het contact verbreekt met de pijnlijke gevoelens in het heden en ze zich volledig kunnen storten op hun obsessie.
7. Obsessie: de relatieverslaafde ontwikkelt een obsessie hoe ze haar partner terug kan krijgen of het hem betaald kan zetten. Wanneer ze veel pijn ervaart, zal ze op zoek gaan naar obsessieve manieren om de pijn te verlichten. Meestal in een nieuwe verslaving door bijvoorbeeld een verhouding te beginnen met een ander, te gaan drinken, eetbuien te hebben, etc. Wanneer ze veel angst ervaart, zal haar obsessie meer gericht zijn op het terugkrijgen van haar partner.
8. Compulsieve daden: de relatieverslaafde zet haar obsessieve ideeën om in compulsieve daden.
9. Herhaling: de relatieverslaafde herhaalt dit patroon vanaf stap 1 met de vermijdingsverslaafde wanneer hij weer bij haar terugkomt en anders met een nieuwe partner.

Hoe meer bovenstaande emotionele cyclus wordt herhaald, des te heftiger de verschillende fasen zullen zijn voor de relatieverslaafde en hoe meer kapot ze zal gaan. De relatieverslaafde ziet zelf vaak niet in hoe moeilijk het is om met haar en haar relatieverslaving te leven. Ze is altijd gefocust op hoe moeilijk zij het heeft in haar relatie met haar vermijdingsverslaafde partner. Ze ziet zichzelf vaak niet als verslaafde. Ze verwacht van haar partner dat hij zich met haar verstrengeld, haar verzorgt, omdat dat voor haar liefde is.

Vermijdingsverslaving

Vermijdingsverslaafden zijn meestal mannen, maar komt ook voor onder vrouwen. Hier wordt de mannelijke vermijdingsverslaafde beschreven, maar dit kan ook als vrouwelijk worden gelezen. Een vermijdingsverslaafde wil niet dat een ander hem leert kennen zoals hij werkelijk is. Dit geldt voor zijn partner, vrienden, familie en zelfs voor zijn eigen kinderen. Een vermijdingsverslaafde probeert continu controle uit te oefenen over de keuzes van andere mensen met wie hij een relatie heeft. Hij ontwijkt echte intimiteit in zijn relatie door dit buiten zijn relatie te zoeken. Dit uit zich vaak in verslavingen aan alcohol, drugs, werk, vrouwen of sport. Daarnaast vermijdt hij emotionele intimiteit met zijn partner en gebruikt daarvoor allerlei middelen om afstand te creëren.

Onderliggende angsten bij vermijdingsverslaving

Een vermijdingsverslaafde is vaak opgegroeid in een situatie waarin het gezin te hecht was. Vaak was hij vervloeid met een van zijn ouders. Meestal is de ouder die een vervloeiende band aangaat met zijn kind relatieverslaafd. Het kind krijgt hierdoor geen gezonde zorg en veiligheid en heeft het gevoel dat hij voor zijn ouder moet zorgen. Hierdoor voelt het kind zich leeggezogen, gecontroleerd en verzwolgen en kan hij niet zichzelf zijn. Een vermijdingsverslaafde heeft in zijn jeugd niet de ervaring met een ander iemand die verlichting kan bieden voor zijn pijn, angst, leegte en verlatenheid, waardoor hij niet het idee heeft dat een relatie op de oplossing is voor zijn pijn, zoals bij een relatieverslaafde wel het geval is.

Aan vermijdingsverslaving liggen net als bij relatieverslaving fundamentele angsten ten grondslag, waarvan een op bewust niveau en twee op onbewust niveau:

• Angst om leeggezogen en gecontroleerd te worden (bewust)
• Verlatingsangst (onbewust)
• Angst voor intimiteit (onbewust)

Door de onbewuste angst voor verlating zal een vermijdingsverslaafde wel op zoek gaan naar een relatie, ondanks dat hij veel moeite heeft met het aangaan van een echte commitment met een partner.

Zowel een relatieverslaafde als een vermijdingsverslaafde is niet goed in het op een gezonde manier stellen van grenzen. Hierdoor kunnen beiden niet echt intiem zijn met elkaar omdat dit zonder gezonde grenzen te bedreigend is en er vervloeiing op de loer ligt. Vaak bouwt een vermijdingsverslaafde een muur om zich heen om intimiteit te voorkomen en geen grenzen te hoeven stellen. Een andere manier om zijn partner op afstand te houden is om met iets anders bezig te zijn wanneer hij samen is met zijn partner. Hierbij valt te denken aan tv kijken, bezig zijn met een mobiel, etc.

De emotionele cyclus van de vermijdingsverslaafde

Een vermijdingsverslaving vindt vaak plaats aan de hand van een vast patroon:

1. Aantrekkingskracht: de vermijdingsverslaafde wordt aangetrokken door de behoeftigheid en kwetsbaarheid van de relatieverslaafde.
2. Verleiding: de vermijdingsverslaafde maakt contact met de relatieverslaafde door haar te verleiden.
3. Gevoel van high zijn: de vermijdingsverslaafde voelt zich high door de aandacht die hij krijgt van de relatieverslaafde, die hem op een voetstuk plaatst.
4. Verlies van controle: de vermijdingsverslaafde heeft het gevoel verzwolgen en gecontroleerd te worden door de behoeftigheid van de relatieverslaafde.
5. Afstand: de vermijdingsverslaafde neemt afstand van de relatie door middel van een verslaving buiten de relatie om zijn angst om te vervloeien, leeggezogen en gecontroleerd te worden te verdoven.
6. Herhaling: de vermijdingsverslaafde herhaalt deze cyclus door terug te gaan naar de relatie uit angst voor verlating of schuldgevoel, of hij vindt een nieuwe partner.

De vermijdingsverslaafde is niet in staat om te zien wie de relatieverslaafde in werkelijkheid is, omdat hij in haar de eigenschappen van de ouder ziet, waar hij mee verstrengeld was in zijn jeugd. Beide partners zien elkaar niet zoals de ander in werkelijkheid is.

De co-verslaafde relatie

Een co-verslaafde relatie, ook wel codependent-verslaafde relatie genoemd, is een relatie tussen twee verslaafde personen, in dit geval een relatieverslaafde en de vermijdingsverslaafde. Een relatie tussen een relatieverslaafde en een vermijdingsverslaafde kenmerkt zich door intense gevoelens, obsessie en dwangmatigheid, waarbij de echte intimiteit op afstand gehouden wordt.

Elke verslaving heeft als functie om de ondraaglijke realiteit op afstand te houden. Wanneer de verslaving zijn werk goed doet, zal de verslaafde ermee door gaan om zich prettig te blijven voelen, ondanks dat de bijwerkingen steeds onaangenamer worden. De verslaving neemt een steeds grotere rol in in het leven van de verslaafde en de pijnlijke en schadelijke gevolgen worden genegeerd.

In het geval van de relatieverslaafde is haar reddende partner de verslaving. Ze is geobsedeerd bezig met haar partner en probeert meer intimiteit en intensiteit te creëren in de relatie, om een hechte band te creëren. In het geval van de vermijdingsverslaafde ligt zijn verslaving buiten de relatie. Vaak is hij verslaafd aan alcohol, drugs, seks, contact met andere vrouwen, werk, gokken, bezig zijn. Het maakt voor de vermijdingsverslaafde niet uit wat hij als verslaving heeft, mits hij maar de intimiteit in zijn relatie kan ontwijken.

Zowel relatieverslaving als vermijdingsverslaving zijn (nog) geen diagnoses die vermeld staan in de DSM.

Vicieuze cirkel

Hoe meer de vermijdingsverslaafde probeert het claimende gedrag van de relatieverslaafde partner te ontvluchten door zijn angst om verzwolgen te worden en te vervloeien, hoe meer de angst voor verlating bij de relatieverslaafde getriggerd zal worden. Het gedrag van de één triggert de angst van de ander en vice versa.

Op een bepaald moment raakt de relatieverslaafde uitgeput van al haar op niets uitlopende pogingen om haar vermijdingsverslaafde partner na te jagen en te binden. Ze geeft het op en begint aan haar genezingsproces, een nieuwe relatie of een andere verslaving om haar pijn te verlichten.

De vermijdingsverslaafde zal na een tijdje ervaren dat hij niet meer wordt nagejaagd, wat bij hem diepe gevoelens van verlating triggert. Hij zal terugkeren naar de relatieverslaafde en haar proberen te verleiden met mooie woorden en beloftes. De relatieverslaafde zal dit ervaren als dat hij eindelijk inziet dat hij haar tekort heeft gedaan en aan haar behoeftes zal voldoen en werpt zich weer in zijn armen. Waarop dezelfde ‘dans’ zich weer zal afspelen.

In een codependent-verslaafde relatie hebben beide partners het waanidee dat hun relatie is gebaseerd op liefde. Beide partners zijn onvolwassen waardoor de relatie intensief, chaotisch en onbetrouwbaar is. Hiervoor zijn beide partner even verantwoordelijk. De een is niet gezonder dan de ander.

De verschillende behoeftes

Een relatieverslaafde is altijd op zoek naar verbetering van de relatie om zo meer verzorging, liefde en aandacht te krijgen. Een vermijdingsverslaafde is juist op zoek naar acceptatie van de huidige manier van de relatie en wil deze graag stabiel, voorspelbaar en onemotioneel houden. De relatieverslaafde denkt dat de vermijdingsverslaafde het probleem is, omdat hij niet wil veranderen. De vermijdingsverslaafde krijgt wanneer hij de verzochte verandering overweegt het gevoel zich over te geven en gecontroleerd te worden door de ander, waardoor zijn enorme angst om te vervloeien en leeggezogen te worden opspeelt. De vermijdingsverslaafde is overgevoelig voor iedere vorm van controle van de partner, terwijl de relatieverslaafde overgevoelig is voor verlating.

Vertrouwd

Ondanks dat er veel pijn en leed voorkomt in een relatie tussen een relatieverslaafde en een vermijdingsverslaafde, voelen beiden zich enorm tot elkaar aangetrokken door de vertrouwdheid uit jeugdervaringen die ze bij elkaar ervaren. Ergens verwachten zowel de relatieverslaafde als de vermijdingsverslaafde de problematiek uit hun jeugd met elkaar op te kunnen lossen. Wanneer een relatieverslaafde bijvoorbeeld een onbeschikbare vader had in haar jeugd en verlangde naar zijn liefde, zorg en aandacht, zal ze dit nu bij een vermijdingsverslaafde man proberen te halen. En als haar dit zal lukken, heeft ze ook een deel van haar jeugdtrauma geheeld. Echter zal dit nooit lukken.

Wanneer een vermijdingsverslaafde in zijn jeugd vervloeid was met zijn moeder, zal hij nu proberen zich los te maken uit de vervloeiing met zijn partner, om ook zo zijn jeugdtrauma te overwinnen.

Het verdere verloop

Zowel een relatieverslaafde als een vermijdingsverslaafde kunnen zich geen van beiden aangetrokken voelen tot niet-verslaafde personen. Ze kunnen zich pas tot gezondere mensen aangetrokken voelen wanneer ze zelf eerst gezonder worden door middel van therapie en werken aan zichzelf. Het heeft voor beiden dus geen zin om een nieuwe relatie aan te gaan, zonder eerst aan zichzelf te werken. Hoewel relatieverslaving en vermijdingsverslaving psychische aandoeningen zijn, staan zij nog niet vermeld in de DSM V. Voor relatieverslaving zijn er diverse therapieën en zelfhulpgroepen in opkomst. Op de website van de Norwoodgroep vind je meer informatie over anonieme zelfhulpgroepen bij relatieverslaving en gespecialiseerde relatieverslavingstherapeuten. Op de website van Trubendorffer vind je meer informatie over de behandeling van relatieverslaving. Over vermijdingsverslaving is er anno 2016 nog weinig bekend, waardoor er ook een gebrek is aan goede hulpverlening.

Lees verder

• Co-verslaafde relatie: het herstel
• Codependentie en relatieverslaving
• Codependentie en relaties
• Codependentie: symptomen & ontstaan van mede-afhankelijkheid
• Codependentie: het herstel