Gemeenteraadsverkiezingen 2014 in Nederland

In 2014 waren er gemeenteraadsverkiezingen, zoals die eens in de vier jaar worden gehouden. Op 19 maart van dat jaar werd in bijna alle gemeenten gestemd voor de gemeenteraad. De opkomst was historisch laag, de landelijke partijen VVD en PvdA verloren en de lokale partijen wonnen. Burgers kennen hun raadsleden niet en dat stimuleert niet tot stemmen. Sinds de afschaffing van de stemplicht was de opkomst niet zo laag. We verzamelden enkele weetjes over de gemeenteraadsverkiezingen.

Gemeenteraadsverkiezingen in Nederland

• Eens in de vier jaar gemeenteraadsverkiezingen
• Lokale partijen
• Kiesgerechtigd
• Nederlandse nationaliteit
• Politieke partijen
• Kandidaatstelling
• Stembureau
• Stemmen tellen
• Nederlandse gemeenten
• Gemeenteraad
• Rode potlood
• Niet overal verkiezingen
• Stemfie
• Eerste uitslag
• Opkomst 2014
• Honderd procent

Eens in de vier jaar gemeenteraadsverkiezingen

Nederland gaat eenmaal in de vier jaar naar de stembus voor de gemeenteraadsverkiezingen. Elke gemeente heeft een gemeenteraad en die leden worden gekozen door de burgers uit die gemeente. Op 19 maart 2014 was het verkiezingsdag en de voorlaatste verkiezing voor de gemeenteraad vond op 3 maart 2010 plaats. De verkiezingen stonden eigenlijk gepland op 5 maart, maar uiteindelijk werd de datum verplaatst naar 19 maart, omdat 5 maart op Aswoensdag viel.

Lokale partijen

Aan de gemeenteraadsverkiezingen doen landelijke partijen en ook lokale partijen mee. Het college van B&W, de burgemeester en de wethouders, organiseren de verkiezingen. De organisatie zorgt ervoor dat er verschillende stemlokalen open zijn. In een gemeente met verschillende dorpskernen, vind je doorgaans in al die dorpen een stemlokaal. Het zijn gemeentehuizen, verzorgingshuizen, sportzalen, dorpshuizen, maar ook alternatieve locaties zoals een oude bus of een onderzeeër bij een scheepvaartmuseum.

Kiesgerechtigd

Het actieve kiesrecht, het uitbrengen van een stem, mag plaatsvinden door kiesgerechtigden. Niet iedereen mag stemmen. Je mag pas stemmen als:

• Je 18 jaar of ouder bent;
• je niet uitgesloten bent van het kiesrecht;
• je in een Nederlandse gemeente bent ingeschreven.

Nederlandse nationaliteit

Bij de voorwaarden staat niet het in het bezit zijn van de Nederlandse nationaliteit. Niet-EU-inwoners die minimaal 5 jaar legaal in Nederland verblijven mogen namelijk ook stemmen. Het passief kiesrecht, het verkiesbaar zijn, is voor de gemeenteraadsverkiezingen bijna gelijk aan de voorwaarden voor het actief kiesrecht. Voor het passief kiesrecht geldt dat voor de kandidaat de toetsdatum van de woonplaats en het leeftijdsvereiste niet de dag van kandidaatstelling is, maar de dag van (eventuele) toelating tot de gemeenteraad.

Politieke partijen

Lokale politieke partijen die mee willen doen met de verkiezingen moeten de naam van hun partij laten registreren bij het centraal stembureau van de gemeente waar ze mee willen doen. Bij de gemeenteraadsverkiezingen doen veel lokale partijen mee. Dat zijn dan partijen met namen zoals:

• Algemeen Belang;
• Leefbaar Rotterdam;
• Leefbaar Utrecht;
• Eenheid Partij,
• Jeugd Partij
• Samen Eindhoven.

Kandidaatstelling

De partijen leveren op de dag van kandidaatstelling hun kandidatenlijst in bij het centraal stembureau in hun gemeente. Nieuwe partijen en partijen die de vorige keer geen zetel hebben gehaald moeten een waarborgsom te betalen. Zij moeten ondersteuningsverklaringen overleggen.

Stembureau

De stembureaus zijn open van 07.30 uur tot 21.00 uur. Bijzondere stembureaus, op het Centraal Station van een grote stad bijvoorbeeld, kunnen eerder open gaan, maar nooit later sluiten. Minstens een kwart van de stembureaus in een gemeente moeten toegankelijk zijn voor kiezers met een lichamelijke beperking. Wie wil stemmen brengt zijn stempas en een identiteitsbewijs mee. De stempas wordt veertien dagen voor de verkiezingen per post thuisgestuurd. Als je niet kunt stemmen, kun je iemand machtigen middels een volmacht.

Stemmen tellen

Voor het tellen van de stemmen maken de gemeenten gebruik van de ondersteunende software verkiezingen (OSV). De gemeenteraadsleden worden op basis van het aantal stemmen benoemd door het centraal stembureau van de gemeente. Als een kandidaat gekozen is, wordt beoordeeld of hij kan worden toegelaten tot de gemeenteraad. Ook vindt er een geloofsbrievenonderzoek plaats, om te zien of hij geen werk doet dat onverenigbaar is met het gemeenteraadslidmaatschap.

Nederlandse gemeenten

Per 1 januari 2017 is het aantal gemeenten 388. Dat aantal wordt steeds minder, omdat gemeenten samengaan. In 1985 waren er nog 774 gemeenten in Nederland. Het aantal raadsleden hangt samen met het aantal inwoners in de gemeente.

Gemeenteraad

Raadsleden

Gemeenten van meer dan 200.000 inwoners hebben 45 raadsleden. In gemeenten met minder dan 3000 inwoners, Schiermonnikoog en Vlieland bijvoorbeeld, zitten er 9 raadsleden aan de vergadertafel. Het aantal is altijd oneven.

College B&W

Het dagelijks bestuur wordt gevormd door de burgemeester en de wethouders, B&W, die het college vormen. De raad benoemt de wethouders, de burgemeester wordt door de regering benoemd, de koning zet z'n handtekening, na een procedure waar de gemeenteraad een profiel samenstelt op basis waarvan de sollicitatieprocedure verloopt.

Rode potlood

Het stembiljet moet worden ingevuld met een rood potlood. In Pijnacker-Nootdorp werden potloden gebruikt van het merk Samsom. In de loop van de dag werden de potloden vervangen voor een ander merk, vanwege de naam die gelijk is aan de voorman van de PvdA. Het werd als reclame voor Diederik Samsom gezien, al zal dat op gemeentelijk niveau weinig effect hebben gehad. Pijnacker-Nootdorp ziet het als een grap.

Niet overal verkiezingen

Niet in alle gemeenten werd gestemd op 19 maart 2014. In delen van Friesland en Zuid-Holland werd er bijvoorbeeld al op 13 november 2013 gestemd vanwege gemeentelijke herindelingen. De gemeente Leeuwarden vormt bijvoorbeeld met een deel van de gemeente Boarnsterhim een nieuwe gemeente Leeuwarden.

Stemfie

Nieuw bij de verkiezingen van 19 maart 2014 is het maken van een selfie in het stemhokje, een stemfie en die dan te twitteren met de hashtag #stemfie. De hashtag die voor de verkiezingen werd gebruikt is #GR2014. Die werd op de dag van de verkiezingen 50.000 keer gebruikt.

Eerste uitslag

Vlieland is de eerste

Vlieland is doorgaans de eerste gemeente die de stemmen geteld heeft, zo ook in 2014. Het eiland kent 1109 inwoners.
De VVD is de grootste partij met 42,9 %. Tweede partij is de lokale partij Algemeen Belang. Schiermonnikoog is de tweede gemeente die de stemmen heeft geteld. Ons Belang wint behoorlijk en is de grootste partij met 45,1%. Op Schiermonnikoog doen alleen maar lokale partijen mee.

Opkomst 2014

De opkomst is in 2014 53%, minder dan de vorige verkiezingen. In 2010 ging 54% van de stemgerechtigden naar de stembus. Steeds minder mensen vinden het nodig om naar de stembus te gaan. Het blijkt dat veel stemgerechtigden hun raadsleden niet kent en daarom niet gaat stemmen. Al vele verkiezingen lang, sinds de afschaffing van de opkomstplicht in 1970, gaat het aantal stemmers naar beneden.

Lees verder

• Gemeente Ameland en het gemeentebestuur
• Oud-burgemeester van Ameland: Albert de Hoop
• Gemeenteraadsverkiezingen 2014 - de uitslagen