Gemeenteraadsverkiezingen: elke 4 jaar weer reuzespannend

De democratie is er bij gebaat als iedere kiesgerechtigde (of in elk geval zoveel mogelijk van hen) elke 4 jaar zijn stem uitbrengt op een van de vele kandidaten voor de gemeenteraad. Hoewel er in Nederland sprake is van kiesrecht en niet van kiesplicht is een grote opkomst voor de verkiezingen van belang om een goede vertegenwoordiging van alle inwoners in de raad te krijgen. Een van de kenmerken van de gemeenteraadsverkiezingen is de onvoorspelbaarheid. Een medeoorzaak daarvan is dat de landelijke trends worden doorkruist door plaatselijke partijen. Dat maakt de toch al spannende verkiezingen dikwijls extra spannend.

Gemeenten en aantal raadsleden

Nederland telt per 1 januari 2018 in totaal 380 gemeenten nadat die in de loop van de voorgaande jaren door samenvoeging zijn teruggebracht van 774 gemeenten. Het aantal leden van een gemeenteraad hangt samen met het aantal inwoners van de betreffende gemeente. De grootste gemeenteraden tellen 45 leden bij een inwoneraantal van meer dan 200.000. Kleinere gemeenten tellen veel minder raadsleden zoals bijvoorbeeld gemeenten tussen 10.001 en 15.00 inwoners met 15 raadsleden. Het ledenaantal is altijd oneven.

Gemeenteraadsverkiezingen elke 4 jaar weer

Gemeenteraadsverkiezingen worden elke 4 jaar in principe voor alle gemeenten op dezelfde dag gehouden met uitzondering van bijzondere gevallen zoals bijvoorbeeld bij een herindeling van gemeenten. Leden van de gemeenteraad worden conform artikel 129 van de Grondwet rechtstreeks gekozen. Dat betekent zonder tussenschakels of tussenpersonen waarbij de leden die de meeste stemmen krijgen een van de beschikbare zetels behalen.

Organisatie van de verkiezingen

Verantwoordelijk voor de organisatie van de gemeenteraadsverkiezing is het college van burgemeester en wethouders. Het college heeft daarbij een aantal taken zoals:

• Stembureaus aanwijzen
• Stembureaus inrichten
• Stembureauleden zoeken
• Toezicht houden op de regels m.b.t. verkiezingscampagnes

Regels m.b.t. verkiezingscampagnes

Deze regels hebben onder meer betrekking op de manier waarop de politieke partijen tewerk mogen gaan zoals:

• Gebruik van geluidswagens
• Inzet van kraampjes
• Inzet van verkiezingsborden
• Propaganda in omgeving stembureau

Stembureauleden

De stembureauleden die door de gemeente zijn aangezocht hebben de verantwoordelijkheid voor een goede gang van zaken in hun stemlokaal. Zij zien er op toe dat de regels uit de Kieswet juist worden toegepast en houden zichzelf daar ook aan. De voorzitter van het stembureau is uiteindelijk verantwoordelijk voor het handhaven van de orde in het stemlokaal.

Naam, aanduiding of blanco

Een politieke partij kan al dan niet onder een bepaalde naam of aanduiding meedoen aan de verkiezingen. Indien voor een naam of aanduiding gekozen wordt moet die geregistreerd worden bij het centrale stembureau. Die naam wordt vermeld op de kandidatenlijst en op het stembiljet. Als zonder naam of aanduiding wordt meegedaan gebeurt dat met een zogenaamde blanco lijst en wordt slechts een nummer vermeld.

Kandidaatstelling voor zetel

Vooraf aan de verkiezingen wordt een dag van kandidaatstelling vastgesteld. Op die dag worden door alle politieke partijen die willen meedoen aan de verkiezingen een kandidatenlijst met bijbehorende stukken ingediend met daarop de namen van allen die meedingen naar een zetel in de raad. Maar soms kan al een dag vóór de dag van kandidaatstelling de lijst worden gecontroleerd door het centraal stembureau. Echter ook als blijkt dat bij die zogenaamde voorinlevering alle stukken in orde zijn moeten die toch nog op de dag van kandidaatstelling zelf worden ingeleverd.

Bijbehorende stukken bij kandidaatstelling

De belangrijkste bijbehorende stukken bestaan uit een instemmingsverklaring, legitimatiebewijs en vestigingsverklaring. Tevens moeten afhankelijk van de situatie nog enkele overige stukken worden ingediend.

Instemmingsverklaring

Van elke kandidaat die op de kandidatenlijst wordt vermeld moet een instemmingsverklaring aan de lijst worden toegevoegd conform de Kieswet.

Legitimatiebewijs

Van elke kandidaat die nog geen lid is van de gemeenteraad moet een kopie van een geldig legitimatiebewijs worden overlegd waarbij ook de zijde waarop het BSN of sofinummer vermeld staat gekopieerd moet worden.

Vestigingsverklaring

Van kandidaten die nog niet in de betreffende gemeente zijn gevestigd moet een verklaring worden overlegd waaruit blijkt dat ze dat ingeval van benoeming van plan zijn.

Overige stukken

Voorst moet worden toegevoegd een machtiging waarmee toestemming wordt gegeven om de aanduiding die door de politieke groepering is geregistreerd boven de kandidatenlijst te plaatsen. Tevens moet een ondersteuningsverklaring worden overlegd door partijen die voor het eerste deelnemen aan de verkiezingen alsmede een bewijs van de betaling van een borgsom en een samenvoeging van aanduidingen als twee partijen of meer samen één lijst samen inleveren.

Wachten op de uitslag is reuzespannend

Zoals bij elke verkiezing wordt ook zeker bij gemeenteraadsverkiezingen aan het eind van de stemmingen met spanning op de uitslag gewacht. Alle partijen hebben vooraf hun best gedaan om in campagnes kiezers voor zich te winnen. Stokpaardjes en hot items zijn door partijleden aan de man gebracht. Verschillen tussen de partijen zijn meestal breedvoerig naar voor gebracht. Standpunten over gemeentelijke kwesties hebben de volle aandacht gekregen. Folders met informatie over de partijen zijn op straat en dikwijls huis aan huis uitgereikt. Speciale verkiezingsavonden werden georganiseerd. Affiches hingen op opvallende punten op borden verspreid in de gemeenten. Voorspellingen geven hoop maar wat het uiteindelijk gaat worden kan alleen in spanning worden afgewacht.