Schoonmoeder, de bom onder je relatie?

Opdringerig, jaloers, verbitterd, kritisch, bemoeiziek of irritant... de ideale schoonmoeder lijkt een zeldzaamheid. De vele grappen over schoonmoeders laten zien hoe moeilijk de relatie met haar kan zijn. Wie als toekomstige schoonzoon of schoondochter door de keuringsmolen geweest is, is niet klaar. Want na het 'vonnis' houdt haar invloed niet op. En schoonmoeders zelf? Die willen het allerbeste voor hun kind, pas dan zijn ze in staat los te laten.

Goedkeuring of afkeuring?

Ouders bepalen voor een groot deel de leefwereld waarin het kind opgroeit, en dit bepaalt ook het soort relatie met hun kind. Lang nadat een kind uit huis is gegaan, kunnen ouders hun invloed laten gelden. Want ook al zijn ze niet letterlijk aanwezig, ze zijn de grote schaduwfactor achter je partner. Is je relatie nog in de begintijd, dan zal de macht van de schoonmoeder nog niet zo opvallen. Maar in het hoofd van je partner speelt haar visie onbewust mee in zijn of haar partnerkeus. Zo word je als partner steeds getoetst. Ben je wel geschikt, gedraag je je naar behoren, pas je in de familie, kan je partner met jou wel voor de dag komen? Het bemoeien begint bij de eerste kennismaking. Vaak zijn de eerste seconden al voldoende om een wederzijds oordeel te vellen. En door allerlei signalen laat de schoonmoeder haar goed- of afkeuring blijken. Een goedgekeurde schoonzoon of schoondochter betekent niet dat alle gevaren geweken zijn, want de invloedrijke moeder van de partner is in sommige gevallen in staat een huwelijk te maken of breken. Keurt ze de toekomstige partner van haar kind af, dan blijkt een huwelijk tussen de twee eerder ten val te komen, dan dat de partner is goedgekeurd.

Machtsstrijd met schoondochter

Een kwart van de gescheiden mensen rapporteert dat hun schoonmoeder en -familie een rol speelde bij het einde van hun huwelijk (bron: Dr. Phil). De eeuwigdurende vete tussen kind en schoonmoeder is bij iedereen bekend, en er zijn legio grappen over schoonmoeders gemaakt. Maar hoe zit het nu serieus? Uit onderzoek is gebleken dat moeders vaker ruzie hebben met hun schoondochters dan met hun zonen. Verdere studie wees uit dat bijna twee derde van de schoondochters de moeder van hun man als onredelijk jaloers betitelde, even zoveel moeders vonden dat ze door hun schoondochter werden buitengesloten. Geen wonder dat echtelijke ruzies vaak over een schoonmoeder gaan. Vrouwen vechten een onderlinge strijd om dezelfde positie in de familie, de statusrol van 'eerste vrouw'. Daarom zien ze concurrentie in elkaar en voelen ze zich zelfs bedreigd. Bij beiden heerst de verwachting dat de ander kritiek zal hebben. Dit geldt in het bijzonder voor de veel jongere schoondochter die in de ogen van de ervarener schoonmoeder al of niet bewust, steeds maar geen goed kan doen. De machtsstrijd kan pas worden gestopt als de partijen juist waardering voor elkaar tonen. En ze kunnen profiteren van elkaars vriendschap.

Kritiek en bemoeizucht

Driekwart van de vrouwen klaagt over hun schoonmoeder wegens sterke kritiek op hun doen en laten. Vooral ongevraagde kritiek en bemoeizucht wordt niet gewaardeerd, zo ook het plotselinge en veelvuldige opdraven. Vaak ontstaan de irritaties door kritiek op de manier van opvoeden, het verwennen van de kleinkinderen en het in de watten leggen van de eigen zoon. Opvallend is dat vrouwen kritiek van hun eigen moeder vaak wel gewoon aanvaarden, maar de bemoeienissen van hun schoonmoeder haten. Toch bedoelen schoonmoeders het niet slecht en vinden zeker niet dat hun schoondochter verkeerd bezig is. De eigen mening inslikken is iets anders, en dit kost hen grote moeite, vooral als ze zien dat schoondochter en zoon dingen heel anders doen dan zijzelf. En schoondochters? Door de kritiek of enkel het gevoel bekritiseerd te worden, staan deze meteen in een defensieve houding. Schoonmoeders interpreteren vervolgens de besluiten van hun aangetrouwde dochters als 'opzettelijk anders doen' of 'ze willen mij er niet bij'. Waarna de tragedie compleet is en beiden hieronder lijden. De oplossing is het duidelijk stellen van grenzen, tot waar laten we (schoon)moeder toe in ons leven? Zorg ervoor dat de schoonmoeder jullie regels kent.

Verbittering

Al zijn de meeste moeders er zich op voorhand van bewust dat een schoondochter de relatie met hun zoon kan veranderen, vrijwel niemand denkt er ook maar even aan dat de relatie moeder-zoon zo drastisch kan verslechteren. 'Een dochter heb je voor de rest van je leven, een zoon is er tot hij een vrouw trouwt', is de stelling van vele verbitterde schoonmoeders. En wat als het toch allemaal geprobeerd wordt? Neem nu bijvoorbeeld koken. Elkanders kookkunsten blijkt een pijnlijk onderwerp tussen schoonmoeder en -dochter. Uit een studie is gebleken dat voor een kwart van de vrouwen geldt dat koken het vaakst aanleiding is voor spanningen tussen de twee vrouwen. Dit zorgt er mede voor dat familiemaaltijden met de toekomstige families onaangenaam zijn. Andere bemoeienissen betreffen huishoudelijke klusjes en hygiëne in huis. Schoonmoeder's opdringerigheid en schoondochter's bezorgdheid over het feit dat haar bijna aangetrouwde moeder haar mogelijk niet goed genoeg vindt, gaan hand in hand. Gaat dit alles dan niet op voor een zoon en zijn schoonmoeder? In veel mindere mate. Mannen kunnen zich eveneens ergeren, maar gaan er veel luchtiger mee om.

Jaloers op je schoonmoeder

Hoewel de meeste vrouwen zich er niet bewust van zijn, zijn velen feitelijk jaloers op hun schoonmoeder. De moeder van hun partner heeft al jaren een streep voor, en zo begint de schoondochter -als ze dus een relatie aangaat- voor haar gevoel met een achterstand. Want voor veel mannen is hun eigen moeder de allerbelangrijkste vrouw in hun leven. En ook omgekeerd kent zijn moeder hem beter dan wie dan ook, en was ze aanwezig bij de hoogte- en dieptepunten in zijn leven. Voor veel mannen stopt dit niet als ze een partner hebben. Nog steeds luisteren ze onbewust naar haar goed- of afkeuring, ook al zegt hun eigen vrouw iets anders. Concurreren met een schoonmoeder is dus een verloren zaak. Er is bijna geen man te bekennen die een slecht woord over zijn moeder wil horen, laat staan dat hij tussen twee vuren wil staan. En als het erop aankomt, is de geboorte-familieband sterker dan de aangetrouwde familieband, want kinderen zijn eindeloos loyaal. Zelfs Winston Churchill sprak op zijn sterfbed: ik heb alles voor mijn moeder gedaan.

Als je niets met je schoonzoon of -dochter te maken wil hebben

Ze bestaan. Schoonouders die niets te maken willen hebben met hun schoondochter of -zoon. Al in het begin ging het verkeerd, soms al voordat de kennismaking plaatsvond, en het contact is nooit meer goed gekomen. Ze komen nooit langs, boycotten de bruiloft en weigeren zelfs met hun schoonkind te praten. Ook het contact met hun eigen kind en eventuele kleinkinderen is om deze reden verziekt. Er kan een serieuze reden zijn voor de totale afwijzing, zoals het verkeerde geloof of een groot cultuurverschil. Vaker is het een complexe zaak, die ook te maken heeft met dieper liggende oorzaken zoals een onvermogen het eigen kind los te laten, respect voor zijn of haar partnerkeuze en het delen van het kind met een andere persoon. In zo'n geval zijn de grillen en nukken van de schoonmoeder een permanente bron van conflicten binnen het huwelijk, evenals een potentiële kans op echtscheiding. Het andere gevaar is dat de eigen zoon of dochter alle banden met de onwillige moeder verbreekt.

Wat wordt er nu echt gedacht?

Schoonmoeders lopen met gedachten rond die hun mogelijke en onmogelijke gedrag kunnen verklaren. In de eerste plaats is het het gevoel na jaren zorgen en regeren van de 'troon' gestoten te worden. De nieuwe rol die haar toebedeeld is bevalt haar niet goed omdat ze het vaak kwetsend vindt, na zoveel jaren de eerste en belangrijkste vrouw in de familie en vooral in de ogen van haar zoon geweest te zijn. Maar kritiek van hen is niet expres, maar meestal enkel commentaar voorzien van adviezen. Ze ervaart het logisch dat je haar om raad vraagt indien nodig, ongeacht je gedachten hierover. Komt ze op bezoek, dan is het niet om te testen hoe schoon je huis is, maar wil ze enkel haar familie zien. En verrassend: Haar grootste angst is dat als ze iets fout doet of zegt, je haar zoon verbiedt om haar te zien. Daarbij komt nog dat sommige schoonmoeder jaloers zijn op de moeder van hun schoondochter, en voelt ze zich door de doorgaans veel hechtere moeder-dochter band duidelijk op de tweede plaats gezet.

Als je niet goed genoeg bent

Wie een zoon heeft wil de beste vrouw voor hem, maar wie is dat? Het komt voor dat moeders hun zoon op andere gedachten proberen te brengen, omdat de schoondochter niet aan het ideaalbeeld voldoet. Ze heeft al jaren een bepaald idee over de toekomstige vrouw van haar zoon, maar de kans dat hij met heel iemand anders aan komt zetten is levensgroot. Precies dan is het tijd dat de zoon opstaat en voor zijn toekomstige vrouw opkomt. Maar veel zonen doen helemaal niets. Soms begrijpen ze het probleem niet, vinden ze het allemaal maar gezeur, of ze weten echt niet waar hun partner het over heeft. Want, zo stellen ze, 'mijn moeder bedoelt het toch goed?'. En zo lijden veel vrouwen in stilte aan de kloof tussen zijzelf en hun schoonmoeder, en het gebrek aan loyaliteit van hun eigen man. 'Want,' zo zegt de beroemde Dr. Phil, 'gedeelde loyaliteit bestaat niet. Als je trouwt en je eigen gezin start, dan is dat de plek waar je loyaliteit primair hoort te liggen.' Vind je dus dat je man tekort schiet omdat hij zegt 'Zo is mijn moeder nu eenmaal', wek hem dan uit zijn winterslaap door hem te zeggen dat hij maar naar zijn moeder toe moet gaan, en met haar moet gaan slapen!

Help, schoonmoeder komt met kerst!

Niet ik, maar wij

Hoe komt een mens de kersttijd door met schoonmama aan haar zij? Hier tal van tips. Weeg altijd af of haar opmerkingen het waard zijn om over te bekvechten, doe een aanmerking van haar kant af met 'bedankt voor de tip' en heb het er niet meer over. Maar doe natuurlijk niet alles voor de lieve vrede. Persoonlijke dingen zijn je eigen keuze, dus laat dat haar gerust weten. Blijf met de kerst niet stijfjes aan tafel zitten, maar organiseer bijvoorbeeld een wandeling zodat gesprekken veel natuurlijker verlopen. Praat tegen haar in de 'wij' trant, jijzelf en je man bedoelend. Zo maak je het haar bij voorbaat al erg moeilijk om kritiek te hebben, immers, dat zou dan ook kritiek zijn op haar eigen zoon. Betrek haar bij alles en aanvaard dankbaar haar hulp. Zorg ervoor dat jullie op vele manieren aan haar gedacht hebben, dus kies een cadeautje uit wat ze erg kan waarderen, en haal bijvoorbeeld haar lievelingsdrankje in huis.

De lieve vrede?

Ontstaat er toch onenigheid, vraag dan nooit aan je man om te kiezen tussen zijn moeder of jij. Boven alles wil zoonlief de vrede bewaren. Op feestjes is zo'n scene natuurlijk ongepast, daarbij komt dat hij vrijwel zeker partij kiest voor zijn moeder, omdat zonen hun moeders zwakker vinden dan hun eigen vrouw en denken dat de arme, oude dame gesteund moet worden. Maakt ze idiote opmerkingen of heeft ze in jouw ogen rare gewoontes, weet dan dat het haar recht is om haar eigen visie te hebben en zie het niet als persoonlijke kritiek naar jou toe. Wordt je schoonmoeder echt onmogelijk, laat je irritatie dan niet merken en probeer elegant en beleefd te blijven. Ga met anderen praten, verlaat de kamer en kom pas weer terug als je gekalmeerd bent. Moeilijke schoonmoeders kunnen zich als kleine kinderen gedragen en lijken er waarlijk lol in te hebben je lichtelijk te treiteren. Ga je erin mee, dan ben jij straks de lastige, onhandelbare schoondochter. Blijf dus lachen en behoud je zelfbeheersing.

Geen geheime hint

Een kado of aardigheidje van je schoonmoeder? Zoek niet naar verborgen boodschappen in haar gift. Krijg je een te grote trui, dan betekent dat niet dat je te dik bent, een keuken-gadget is geen hint dat jouw recht het aanrecht is, een stuk zeep is geen geheime mededeling dat je stinkt, een doos koek of een taart betekent niet dat ze bij jou altijd op een houtje moet bijten, en een haarborstel is geen indicatie dat je kapsel een chaos is. Oogt het cadeautje erg goedkoop, denk dan niet dat ze het niet waard vond om meer aan jou te besteden, krijg je daarentegen een envelop met vele bankbiljetten, denk dan niet dat ze je maar een arme sloeber vindt. En stel dat er wel een heimelijke bedoeling achter zit, wat kan het je schelen? Pak het uit, accepteer, bedank vriendelijk en denk er niet meer over na. Als de kerst voorbij is, kunnen jij en je partner samen lachen om al wat er die dag gebeurd is. Verheug je daar op, als je de kerst met schoonmoeder echt een beproeving vindt.

Hoe word je de ideale schoonmoeder?

Bespeur je spanning in de relatie tussen jou en je schoonzoon of schoondochter, stel jezelf dan een aantal vragen. Ben je misschien te nadrukkelijk aanwezig, en geef je het stel nooit tijd om op adem te komen? Ben je wellicht te kritisch, bedenk dan welk effect al die kritiek kan hebben. Het gaat er niet om met welke intentie je de dingen zegt, maar hoe je commentaar wordt waargenomen. Ben je te gast bij je kind en zijn of haar partner, vergeet dan niet dat het hun huis is. Je wilt misschien meteen gaan afwassen, stoffen of de ramen lappen, maar doe dat toch maar niet. Het is namelijk jouw zaak niet! Het enige wat je kunt doen is je hulp aanbieden als de situatie zich voordoet, dus niet te vaak. Neem een stapje terug en vertrouw erop dat je een kind hebt opgevoed dat een eigen visie en moed heeft om zijn of haar eigen problemen op te lossen. Begrijp daarbij dat vooral een jong stel nog bezig is met het 'opstellen van grenzen' aangaande de relatie en de inbreng van anderen, en dat het nog even kan duren voordat ze daar een evenwicht in hebben gevonden. Bovenal, vraag je af of je er gewoon moeite mee hebt om je kind los te laten. Als dat zo is, laat je kind en zijn of haar partner er dan niet onder lijden.

Hoe word je de ideale schoonzoon of schoondochter?

Informeer je schoonmoeder zo veel mogelijk. Zijn er belangrijke dingen gebeurd of maak je plannen, laat het haar dan weten. Heb je kinderen, geef haar dan regelmatig foto's. Toon interesse in haar eigen leven, al wat ze meegemaakt heeft, levenservaringen, kindertijd, haar opvoeding. Veel ouders praten graag over vroeger! Probeer haar regelmatig te bezoeken en betrek haar bij vakanties, vakantie-ideeën, feestdagen en natuurlijk het kerstdiner. Laat haar helpen waar ze maar wil, ook al heb je andere ideeën over kinderopvoeding en gewoontes. Heeft ze raad, dan betekent het niet dat je dat op moet volgen. Luister ernaar en probeer te begrijpen waarom ze iets zegt, zonder op je achterste benen te staan. Gaat het toch mis, licht dan je partner in en maak duidelijk wat jou kwetst. Het is zijn opdracht om je te begrijpen en te steunen. Gaat het contact allemaal wat moeizaam, verwacht dan niet teveel en heb geduld. Het kost altijd tijd om respect te verdienen en misschien moet ze nog wennen aan haar nieuwe rol. Want, is het niet logisch dat ze voor haar zoon of dochter alleen het beste wil?


'The mother-in-law frequently forgets that she was a daughter-in-law.'